metafrasi banner

false friends, faux amis, ψευδόφιλες μονάδες, ψευδόφιλες λέξεις, ψευτοφίλες

daeman

Administrator
Staff member
Δε θυμάμαι να το έχουμε αναφέρει, και δεν θα το έλεγα 100% ψευδόφιλο, αλλά το asbestos = αμίαντος το έχω δει πολλές φορές να μπερδεύει κόσμο.

Νομίζω ότι το asbestos και το asbestosis (αμιάντωση) είναι 100% ψευδόφιλα.


Η νέα κατάταξη, από πλευράς κινδύνου, φέρνει πλέον τα σολάριουμ στην ίδια κατηγορία επικινδυνότητας, μεταξύ άλλων, με το τσιγάρο, τον άσβεστο και την ηπατίτιδα Β.
http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=1037783&lngDtrID=252

(Και το κόλλημά μου με το in.gr άσβεστο είναι...)

Αυτός που κάνει "μετάφραση", διαβάζει asbestos και του φαίνεται λογικό να είναι επικίνδυνο. Ξέρεις τι παθαίνεις άμα πέσεις στον λάκκο με τον ασβέστη;

Άσε. Μάλλον εκεί έχει πέσει το λεξικό του και φοβάται να το πιάσει.


Άσβεστον το πυρ· αμίαντος μόνον όστις προς λεξικά μίσος άσβεστον ουκ έχει.
 

cougr

¥
Lucuma - Υποτροπικό φρούτο, εγγενές στις εύφορες κοιλάδες των Άνδεων.
 

nickel

Administrator
Staff member
Στα αγγλικά, το casserole δεν είναι η κατσαρόλα (stewpot), αλλά το γυάλινο ταψί φούρνου, το γνωστό και σαν πυρέξ. Και πώς θα πούμε το φαγητό; Ψητό φούρνου, μαγειρευτό στο φούρνο;

https://en.oxforddictionaries.com/definition/casserole



Η συνέχεια, στο νήμα casserole.
 
Last edited by a moderator:

SBE

¥
Lucuma - Υποτροπικό φρούτο, εγγενές στις εύφορες κοιλάδες των Άνδεων.

Lucuma powder with cacao and chia seeds.
Δουλειές που θα κάνει ο Γιώτης με το μίγμα για λουκουμάδες...
 

daeman

Administrator
Staff member
...
Με το loudspeaker μού θύμισες το ανέκδοτο με τα ψευδόφιλα νησιά:

—Τι είν' αυτό το θεόρατο κουτί που λαλάει, ρε παλικάρι;
—Ηχείο είναι, κύριε.
—Σιγά μην είν' η Μυτιλήνη.


Διότι
loudspeaker είναι και το ηχείο, όχι ο φωνακλάς,
ενώ woofer δεν είναι ο γαβγιστής και tweeter δεν είναι μόνο ο τουιτεράς ο τιτιβίζων.
 
Εντυπωσιακό νήμα... Να αναφέρω χάριν πληρότητος το chlorine, που είναι το χλώριο και όχι η χλωρίνη (το θυμόμουν από αυτό).

Επίσης, rest είναι τα υπόλοιπα (και η ανάπαυση), όχι τα ρέστα· αυτά είναι μεν κοντά σημασιολογικώς, αλλά έχουν δική τους λέξη στα αγγλικά: change. Σύμφωνα με την Πύλη, η ελληνική λέξη δεν έχει άμεση σχέση με την αγγλική αλλά προέρχεται από το ιταλικό resto, μέσω του επιθέτου ρέστος.

Όταν στο γυμνάσιο έκανα κάποια γαλλικά (χωρίς ιδιαίτερη προθυμία, μιας και εγώ γερμανικά μάθαινα εκτός σχολείου), θυμάμαι ότι ορισμένες λέξεις μού έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση ως προς τη διαφορετική σημασία τους. Το κραγιόν αναφέρθηκε ήδη, και το γκαρσόν καλύφθηκε αλλού πριν από 7 χρόνια ακριβώς.* Μετά έχουμε το maillot, το οποίο μεταφράσαμε τότε ως «μπλουζάκι» αλλά φαίνεται να έχει και άλλες, συναφείς χρήσεις. Η σκέτη λέξη δεν πρέπει να έχει ιδιαίτερη σχέση με ενδύματα κολύμβησης, αν και θα χρειαστώ επιβεβαίωση γι' αυτό· το μαγιό στα γαλλικά το βρίσκω ως maillot de bain. Στο λεξιλόγιό μας μπορεί να μπήκε από συντόμευση αυτής τής φράσης, ή από την πιο εξειδικευμένη χρήση τού maillot, όπως δίνεται στη Βικιπαίδεια και στο etymonline. Στο τέλος τού άρθρου, μάλιστα, βρήκα και πολύ ενδιαφέρουσα σημείωση ότι η λέξη χρησιμοποιείται στα αραβικά τής Εγγύς Ανατολής (Λεβάντε;) με την ίδια σημασία όπως σε εμάς, αν και τα ελληνικά δεν τα αναφέρει καθόλου. Ετυμολογικά συνδέεται με το αγγλικό mail, τόσο με την έννοια του ταχυδρομείου όσο και στη φράση chain mail, για τον θώρακα από πλεγμένους μεταλλικούς κρίκους. (Αναρωτιέμαι αν η ομοιότητα με το άλλο, πιο πρόσφατο chain mail αποτελεί σύμπτωση ή λογοπαίγνιο.)

Ως μερικώς ψευδόφιλο θα μπορούσα να προσθέσω και το παπιγιόν, που στο πρωτότυπο έχει σαφώς μεγαλύτερο εύρος από τον λαιμοδέτη** και κυριολεκτικά αναφέρεται στην πεταλούδα. Πλήρες ψευδόφιλο ίσως είναι η παπίλα, στον βαθμό που χρησιμοποιείται ως συνώνυμο του επιχείλιου έρπητα. Papilla στην ιατρική είναι η θηλή, ή άλλη δομή παρόμοιου σχήματος.

* Τελικά γιορτάζει η Κέιτι Χολμς ή όχι; :p
** Λαιμοδέτης είναι μόνο η γραβάτα; Γιατί το παπιγιόν έχει κοινή προέλευση και παρόμοιο ρόλο, και απλώς εξελίχθηκε λίγο διαφορετικά.

Επίσης...

Το chord, όταν μιλάμε για έγχορδα όργανα (string instruments), συνήθως δεν σημαίνει χορδή, που σε αυτά λέγεται string, αλλά συγχορδία, ακόρντο.

Cordon bleu δεν είναι το μπλε κορδόνι αλλά η γαλάζια κορδέλα, σύμβολο ανώτερης ποιότητας. Το κορδόνι είναι μεν αντιδάνειο, όχι όμως από τα γαλλικά.
 
Χμ, ξέχασα την πιο σημαντική παράθεση παραπάνω, σχετικά με το κορδόνι και την κορδέλα:

Αφού είναι έτσι, σας χαρίζω και τα

cordel = σπάγγος (και όχι κορδέλα)
plátano = μπανάνα (το πλατάνι είναι plátano de India)

Ταιριάζει, και είναι καλό να τα έχουμε μαζί. Και κάτι άλλο:

a complete or impressive collection of things: a deliciously inventive panoply of insults
a splendid display: all the panoply of Western religious liturgy
(ODE)

Να προσθέσω: συλλογή, απόθεμα
σκευή, εξοπλισμός, αρματωσιά

Αυτή τη χρήση, με έμψυχα (π.χ. a panoply of activists), δεν την ήξερα και δεν είμαι έτοιμος να τη χρησιμοποιήσω. Αλλά θα τη μεταφράσουμε κι αυτή, δεν θα κωλώσουμε.

Με την ίδια σημασία έχω συναντήσει το phalanx σε ιστολόγιο δημοσιογράφου τού BBC. Από το etymonline.com: Figurative sense of "number of persons banded together in a common cause" is attested from 1600 (compare Spanish Falangist, member of a fascist organization founded in 1933). Το phalanx βρίσκεται πιο κοντά στο ελληνικό πρωτότυπο σε σχέση με το panoply, καθώς η φάλαγγα δήλωνε (σχεδόν) εξαρχής κάτι το έμψυχο, αλλά πάλι διαφέρει από τις σημασίες που βρίσκω στον Τριανταφυλλίδη και στον Μπαμπινιώτη, καθώς δεν έχει απαραίτητα συνειρμούς ένοπλου σώματος ή αντικαθεστωτικής δράσης. Αν μάλιστα αυτή η ήδη σπάνια λέξη μετακινείται, στη λογοτεχνική ή δημοσιογραφική της χρήση, προς την εν λόγω μεταφορική σημασία και μόνο αυτήν (όπως μου φαίνεται ότι συμβαίνει, βάζοντας στην άκρη ιστορικές χρήσεις όπως για τον Ισπανικό Εμφύλιο), θα δούμε μια ήδη ημιψευδόφιλη λέξη να γίνεται εντελώς ψευδόφιλη.
 

daeman

Administrator
Staff member
...
** Λαιμοδέτης είναι μόνο η γραβάτα; Γιατί το παπιγιόν έχει κοινή προέλευση και παρόμοιο ρόλο, και απλώς εξελίχθηκε λίγο διαφορετικά.
...

Cordon bleu δεν είναι το μπλε κορδόνι αλλά η γαλάζια κορδέλα, σύμβολο ανώτερης ποιότητας. Το κορδόνι είναι μεν αντιδάνειο, όχι όμως από τα γαλλικά.

Λαιμοδέτες, γραβάτες και άλλες θηλιές: black tie = (ημι)επίσημη βραδινή αμφίεση, σμόκιν και μαύρο παπιγιόν | Η χώρα με τη σκακιέρα στη σημαία | bolo tie.

Κολάρα έχουμε εκεί: white-collar crime = οικονομικά εγκλήματα στελεχών, ενώ μαζί με λαιμαριές, τραχηλιές και περιλαίμια, εκεί: ruff και για ζώα εκεί: μπιλιάνι, υποστέρνιο κι εδώ:

περισκυλίδα = περιλαίμιο σκύλου, κυνός η λαιμαριά

Σκοινί κορδόνι, τρέλα και κορδέλα, φτιάξαμε γαϊτάνι.
Stringing threads for cords, braids, cordons, ropes and the lace through the eyelet.


The ties that bind

 

nickel

Administrator
Staff member
bully

Θα πρέπει, όταν το αποδίδουμε με το μπούλης, να εξηγούμε κάπως ότι δεν εννοούμε τον «παχύ, καλομαθημένο και άβουλο άνθρωπο» (αυτός είναι ο ορισμός που διαβάζουμε στο Χρηστικό για τον παραδοσιακό Έλληνα μπούλη), αλλά τον «θρασύδειλο νταή του σχολείου που πουλάει σωματικό και ψυχολογικό πειθαναγκασμό στους εμφανώς πιο αδύναμους, ντροπαλούς, ουατέβα συμμαθητές του», όπως περίπου το εξηγεί το slang.gr.
http://www.slang.gr/lemma/6592-mpoulis
 

nickel

Administrator
Staff member
Πόσο διαδεδομένο είναι το "μπούλης" για τον νταή;

Στο ευρύτερο διαδίκτυο, δηλαδή όχι σε εφημερίδες ή (γκουγκλο)βιβλία αποκλειστικά, τα ευρήματα με τη νεότερη σημασία είναι τόσα (ακόμα και για τον πληθυντικό μπούληδες) που να επιβεβαιώνουν την ανάγκη να προσέξεις για να δεις με ποια σημασία χρησιμοποιείται. Δηλαδή, ώρα να μπαίνει στην επόμενη έκδοση του Χρηστικού!
 

daeman

Administrator
Staff member
Το εικονικός, όταν έχει τη σημασία "φαινομενικός | πλαστός | υποθετικός", δεν μπορεί να αποδοθεί με το iconic.

Ομοίως, icon = σύμβολο, εμβληματική μορφή

Αυτό το εικονικός, πόσες φορές το έχω δει (και διορθώσει σε εμβληματικός, όταν μπορούσα), να αποδίδει το iconic!
Και μια επανάληψη σήμερα στο ιστολόγημα του Σαραντάκου:

Εικόνες και εικονίδια

Καλημέρες

 

nickel

Administrator
Staff member
Από τα μεζεδάκια του Σαραντάκου:

Σε άρθρο του skai.gr για τη μάχη της Μοσούλης, διαβάζουμε ότι ο ηγέτης του ISIS δεν βρίσκεται πια μέσα στην πόλη:

Οι μυστικές υπηρεσίες έχουν συμπεράνει από τις προσπάθειες εντοπισμού του πως ο ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους προτιμάει να κρύβεται σε σπίτια συμπαθητικών κατοίκων που βρίσκονται σε μικρά χωριά παρά σε αστικές περιοχές όπου συχνά διεξάγονται μάχες.​

Απάντησα στον φίλο που μου το έστειλε: Εμ τι περίμενες; Να πάει να τον φιλοξενήσουν τίποτα τζαναμπέτηδες; Τίποτα ασκημομούρηδες; Σε συμπαθητικούς ανθρώπους θα πήγε, να ανοίξει η καρδιά του!

Το μαργαριτάρι οφείλεται σε… άσπονδο φίλο. Το αγγλικό πρωτότυπο προφανώς χρησιμοποιούσε τη λέξη sympathetic villagers ή κάτι τέτοιο. Ωστόσο, το sympathetic εδώ δεν θα πει «συμπαθητικοί» αλλά «συμπαθούντες», «ευνοϊκά διακείμενοι»!
https://sarantakos.wordpress.com/2017/03/11/meze-262/#more-16664


(Πράγματι, το αγγλικό πρωτότυπο είναι: «Baghdadi, one of the most wanted men in the world, is thought to be in familiar Iraqi desert villages living among sympathetic civilians.»)
 

Earion

Moderator
Staff member
skeptic = δύσπιστος, καχύποπτος

Sceptical = σκεπτικιστής και άλλα, αλλά όχι σκεφτικός.

Όταν κατέχεται κάποιος από skepticism, είναι δηλαδή skeptic, δεν είναι σκεπτικιστής, είναι δύσπιστος ή καχύποπτος.
 
Last edited:

Earion

Moderator
Staff member
Friendly Society δεν είναι το ίδιο με Φιλική Εταιρεία

*A friendly society (sometimes called a mutual society, benevolent society or fraternal organization) is a mutual association for insurance, pensions or savings and loan-like purposes, or cooperative banking. Some friendly societies, especially in the past, served ceremonial and friendship purposes also, while others did not. It is a mutual organization or benefit society composed of a body of people who join together for a common financial or social purpose. Before modern insurance, and the welfare state, friendly societies provided financial and social services to individuals, often according to their religious or political affiliations.

Σωστά, αλλά είναι αυτά όντως ψευδόφιλα — ή απλώς είναι άστοχη η καταλέξη μετάφραση;

Όχι, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αυτό ακριβώς ισχυριζόταν ότι ήταν η Φιλική Εταιρεία, αυτό ήταν το προκάλυμμά της, ότι επρόκειτο για mutual organization or benefit society composed of a body of people who join together for a common financial or social purpose, και μάλιστα με το πρόσθετο γνώρισμα ότι απευθυνόταν σε υποψήφια μέλη according to their religious and political affiliations.
 

Earion

Moderator
Staff member
blood libel = συκοφαντία του αίματος

Η αγγλική λέξη libel σημαίνει συκοφαντία, δυσφήμηση, διαβολή, ύβρη (με τη σημερινή σημασία, όχι με την αρχαία) ακόμα και βλασφημία.

libel [lahy-buh l] noun
1. Law.
1. defamation by written or printed words, pictures, or in any form other than by spoken words or gestures.
2. the act or crime of publishing it.
3. a formal written declaration or statement, as one containing the allegations of a plaintiff or the grounds of a charge.
2. anything that is defamatory or that maliciously or damagingly misrepresents.

Η σημασία της δηλαδή είναι γενική, περιλαμβάνει τόσο την προφορική όσο και την έγγραφη επίθεση κατά της προσωπικότητας.
Στα ελληνικά η αντίστοιχη λέξη λίβελος (όχι πλέον με δύο λάμδα) έχει πολύ πιο συγκεκριμένη σημασία:

ΛΚΝ:
λίβελος = ο [lívelos] Ο20α : υβριστικό ή συκοφαντικό δημοσίευμα με το οποίο συνήθ. ασκείται πολεμική εναντίον κάποιου προσώπου: Tον μήνυσε, γιατί θεώρησε το δημοσίευμά του ως λίβελο εναντίον της.
και ΧΛΝΕΓ παρόμοια (δυσφημιστικό συκοφαντικό κείμενο ή δημοσίευμα)

Άρα ο λίβελος στα ελληνικά προϋποθέτει οπωσδήποτε γραπτή μορφή (>λιβελογράφημα) και δεν μεταφράζει αυτόματα το libel.

Έτσι η σύνθετη έννοια blood libel, οι κατηγορίες δηλαδή κατά των Εβραίων για δήθεν θυσίες ζωντανών ανθρώπων ή και καθαρή ανθρωποφαγία (https://en.wikipedia.org/wiki/Blood_libel) μεταφράζεται συκοφαντία του αίματος.

(Είναι ενδιαφέρον άλλωστε ότι, κατά τη Βικιπαίδεια, ο όρος στις διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες αποδίδεται ποικιλότροπα: στα μεν ισπανικά libelo de sangre, στα πορτογαλικα libelo de sangue, ιταλικά όμως accusa del sangue, και λατινικά accusatio sanguinis, ενώ η γαλλική Βικιπαίδεια δέχεται μεν το accusation de sang, αλλά προτιμά ως τίτλο στο λήμμα της μια περιγραφή: Accusation de meurtre rituel contre les Juifs, και στα γερμανικά και άλλες γλώσσες αποδίδεται αλλιώς: Ritualmoordlegende κ.τ.ό.)

Επομένως δεν είναι σωστή η ψευδόφιλη μετάφραση *λίβελος αίματος και κακώς έχει εμφιλοχωρήσει στην ελληνική Βικιπαίδεια, και στον Αμπραβανέλ, όπως και στο βιβλίο που διαβάζω τώρα, Αυτοκρατορίες και διαφορετικότητα: οι Οθωμανοί σε συγκριτικό πλαίσιο, της Karen Barkey (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σ. 176).
 
Last edited:

nickel

Administrator
Staff member
Και το iconic δεν μπορεί να αποδοθεί με το εικονικός, όταν σημαίνει εμβληματικός.
(Ομοίως, icon = σύμβολο, εμβληματική μορφή.)


Φρεσκάρισμα, με ένα από τα σημερινά μεζεδάκια του Σαραντάκου:

Σε άρθρο της Έλενας Ματθαιοπούλου στην Καθημερινή για τα 100χρονα του Λ. Μπερνστάιν, διαβάζουμε: «Συναντηθήκαμε ξανά δύο φορές ένα μήνα αργότερα στη Νέα Υόρκη, στο διαμέρισμά του στο εικονικό Αρ Νουβό κτίριο Ντακότα, στη δυτική πλευρά του Σέντραλ Παρκ (μπροστά στην είσοδο του οποίου δολοφονήθηκε ο Τζον Λένον), αλλά εδώ υπήρχε μια διάχυτη μελαγχολία.»

Το κτίριο δεν ήταν εικονικό, βέβαια — αντίθετα, ήταν φτιαγμένο από τούβλα. Ο εικονικός είναι ο virtual ενώ ο iconic είναι ο ψευτοφίλος που μπερδεύει και παραπλανά όσους σκέφτονται πρώτα στα αγγλικά — και χωρίς να έχουν τη δικαιολογία της συγκεκριμένης συντάκτριας. Πείτε το διάσημο το κτίριο, πείτε το εμβληματικό, εικονικό όμως στα ελληνικά δεν είναι.

Θα ήταν δικαιολογημένος κανείς να το πει και θρυλικό το Ντακότα. Δείτε εδώ μερικούς από τους διάσημους που υπήρξαν ένοικοι του κτιρίου: https://en.wikipedia.org/wiki/The_Dakota#Notable_residents
 

daeman

Administrator
Staff member


Αν είναι «εικονική ταινία εγκλημάτων», σημαίνει ότι τα εγκλήματα είναι εικονικά, φαινομενικά, ψεύτικα, τάχα εγκλήματα;
Πού βρέθηκε όμως τόσο αίμα στο αυτοκίνητο που ανέλαβε να καθαρίσει ο Καϊτέλ;

Αν είναι «εικονική ταινία», δηλαδή εικονιστική, χαίρω πολύ, όλες έτσι είναι.
 

nickel

Administrator
Staff member
Από τα σημερινά σαραντάκεια μεζεδάκια:
https://sarantakos.wordpress.com/2018/11/10/meze-348/

Σε άρθρο αθλητικού ιστοτόπου, διαβάζουμε ότι ο Νόβακ Τζόκοβιτς κατάφερε να βρεθεί και πάλι στην πρώτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης ενώ είχε ξεκινήσει τη σεζόν από πολύ χαμηλότερα — και ένας αξιωματούχος της ομοσπονδίας του τένις δήλωσε πως «ήταν φαινομενική η επιστροφή του σε καλή κατάσταση, κάτι που φάνταζε πολύ δύσκολο πριν έξι μήνες«.

Ήταν φαινομενική μόνο η επιστροφή του στις επιτυχίες; Δεν ήταν πραγματική; Ήταν απλώς για το θεαθήναι; Διότι αυτό σημαίνει στα ελληνικά το «φαινομενικός», αυτόν που δίνει την εντύπωση ότι υπάρχει, ενώ δεν έχει πραγματική υπόσταση ή αυτόν που γίνεται για να δημιουργήσει εντυπώσεις, ενώ είναι επιφανειακός ή και ψευδής.

Προφανώς η επιστροφή του Τζόκοβιτς στις επιτυχίες ήταν εντελώς πραγματική — απλώς ο συντάκτης κακομεταφράζει το «a phenomenal return to form» της πρωτότυπης δημοσίευσης.

Αλλά βέβαια τον πρόδωσε ο άσπονδος φίλος. Το phenomenal δεν αποδίδεται «φαινομενικός» αλλά πρωτοφανής, εκπληκτικός, απίθανος.

Τα φαινόμενα απατούν.
 
Top