Μα το δικό μου σύστημα δεν σε εμποδίζει να σπουδάσεις αυτό που θέλεις, απλά σε υποχρεώνει να το σπουδάσεις σε μεγαλύτερη ηλικία και αφού βεβαιωθείς ότι αυτό θέλεις. Πιστεύω ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητών θα ωφεληθεί από κάτι τέτοιο.Οι αντιρρήσεις μου σε αυτό είναι οι εξής δύο:
α) Πολλοί 18χρονοι σπούδασαν αυτό που τους άρεσε και συνεχίζουν να ασκούν το επάγγελμα που σπούδασαν και μεγάλοι. Επομένως, το πρόβλημα της επιλογής άσχετου επαγγέλματος εντοπίζεται κυρίως στη δευτεροβάθμια, όπως είπε ο Νίκελ. Δεν μπορούμε να θεωρούμε αυτομάτως σαν κοινωνία ότι τα 18χρονα είναι βρέφη που δεν μπορούν να αποφασίζουν για το μέλλον τους. Το λέω αυτό γιατί στην Ελλάδα υπάρχει αυτό το πρόβλημα: εκεί που στις ΗΠΑ, ας πούμε, μπορείς μια χαρά να είσαι καταξιωμένος στο επάγγελμά σου και πριν τα 30, εδώ μέχρι να σαραντίσεις σε θεωρούν όλοι μικρό και άπειρο.
Δεν είπα πουθενά ότι πρέπει οπωσδήποτε να ακολουθείς το ίδιο επάγγελμα για πάντα - αν προσέξεις μάλιστα, θα δεις ότι η ηλικία των 23 ετών που αναφέρω είναι η ελάχιστη και τίποτα δεν σε εμποδίζει να γραφτείς αργότερα στο πανεπιστήμιο. Μπορείς λοιπόν πολύ καλά να ξεκινήσεις μια δουλειά και, όποτε θελήσεις, να πας να σπουδάσεις κάτι άλλο.β) Και γιατί να κάνεις στη ζωή σου για πάντα το επάγγελμα που σπούδασες; Αντιθέτως: θα έπρεπε να προσφέρονται ευκαιρίες κινητικότητας μεταξύ επαγγελμάτων, ώστε να μπορείς να αλλάζεις κατεύθυνση στη ζωή σου όποτε το αποφασίσεις. Πρόσφατα μας έλεγε ένας φίλος που έχει ζήσει στην Ολλανδία ότι γνώριζε εκεί ανθρώπους που είχαν αλλάξει επάγγελμα και είχαν γίνει, π.χ., αγρότες μετά από μια δεκαετία επιτυχημένης καριέρας στη δικηγορία. Επειδή το προτιμούσαν. Και κυρίως, επειδή μπορούσαν.
Στο λύκειο δεν γίνεται: εδώ δεν γνωρίζεις τίποτα για τη σχολή που διαλέγεις, πώς θα μπορείς να αποφασίσεις ότι τελικά δεν σου αρέσει και να αλλάξεις αντικείμενο; Όσο για το πανεπιστήμιο, εννοείται ότι θα πρέπει να έχεις αυτή τη δυνατότητα αλλά αυτό είναι άσχετο από τη διαδικασία εισαγωγής.Επομένως, οι διορθωτικές παρεμβάσεις θα μπορούσαν να γίνουν καταρχάς στο λύκειο και σε δεύτερη φάση στο πανεπιστήμιο - να μπορείς, ας πούμε, να αλλάξεις αντικείμενο σπουδών προτού αυτές τελειώσουν, όπως γίνεται στις ΗΠΑ.