Ήρωες παραμυθιών

[AoratiMelani]

Strawberry Shortcake = Φραουλίτσα

και η παρέα της:

Apple Dumplin' = Μηλίτσα
Ginger Snap = Μπισκοτίτσα
Orange Blossom = Πορτοκαλίτσα
Angel Cake = Τουρτίτσα
Blueberry Muffin = Μαρμελαδίτσα

Custard = Ροζούλα (γάτα)
Pupcake = Μπλεδούλης (σκύλος)
Honey Pie = Μελάκι (αλογάκι)

Αυτά απ' όσους θυμάμαι απ' έξω. Πρέπει να σκαλίσω τα περιοδικά της κόρης μου για το όνομα του Huckleberry Pie και διαφόρων άλλων (τη Rainbow Sherbet κάπου την είχε πάρει το μάτι μου).

 

[AoratiMelani]

Δυστυχώς τα έχω στην αποθήκη. Όταν τα βρω θα σας πω κι άλλα.
Μερικά ακόμη από την κόρη μου που τα θυμάται καλύτερα από μένα:

Huckleberry Pie = Μουρίτσας

Lemon Meringue = Λεμονίτσα
Plum Puddin' = Δαμασκηνίτσα
Rainbow Sherbet = Θαλασσίτσα
Coco Calypso = Χουρμαδίτσα
Seaberry Delight = Κοχυλένια

The Berrykins = τα Μουράκια

 

[gregan]

Ξέρετε, στα σουηδικά το παρατσούκλι της κυρίας Prysselius (υπάρχει εδώ μια νύξη περί Πρωσίδας με τη συνήθη κατάληξη -lius στα σουηδικά) είναι Prussiluskan. Τώρα το Prussi στοχεύει ξανά στη γερμανική της καταγωγή, ενώ το ρ. luska σημαίνει τριγυρνώ και κοιτάζω, ψαχουλεύω, κατασκοπεύω, χαφιεδίζω, ρουφιανεύω κ.λπ. παρόμοια. Η "Πρωσσορουφιάνα" ίσως;

 

[nickel]

Πρωσο-, έτσι. Έχεις άλλωστε γράψει και Πρωσίδας. Ρωσία και Πρωσία είναι λέξεις ξενικής προέλευσης και δεν θέλουν διπλό -σ-.

Αν το κρύψεις, σου κάνει; Πρωσομπόλα, ας πούμε;

 

[daeman]

Ξέρετε, στα σουηδικά το παρατσούκλι της κυρίας Prysselius (υπάρχει εδώ μια νύξη περί Πρωσίδας με τη συνήθη κατάληξη -lius στα σουηδικά) είναι Prussiluskan. Τώρα το Prussi στοχεύει ξανά στη γερμανική της καταγωγή, ενώ το ρ. luska σημαίνει τριγυρνώ και κοιτάζω, ψαχουλεύω, κατασκοπεύω, χαφιεδίζω, ρουφιανεύω κ.λπ. παρόμοια. Η "Πρωσσορουφιάνα" ίσως;

Η Πρωσοκουτσομπόλα, πρόσω ολοταχώς
στη γειτονιά σουλάτσο κάνει καθημερνώς
Η Πρωσοπροκομμένη, τίτλος τιμής αυτός,
με νι και με το σίγμα τα λέει όλα, απλώς
Αυτή η Πρωσοκυράτσα, πρώτη στην κατινιά
το πρακτορείο Ρόιτερ βγήκε στην παγανιά

 

[drsiebenmal]

Η πρω(σο)σπιούνα, η πρωσομούρα, το πρωσομούτρο.

 

[Earion]

Ρωσία και Πρωσία είναι λέξεις ξενικής προέλευσης και δεν θέλουν διπλό -σ-.

Βεβαίως η Πρωσία και η Ρωσία θέλουν ένα σίγμα. Ειδικά μάλιστα η Ρωσία είναι η χώρα των Ρως > Ρώσων ήδη από τα βυζαντινά χρόνια.

Η αιτιολογία όμως είναι πολύ απλά ότι οι γραφές αυτές είχαν καθιερωθεί αρκετά νωρίς, προτού εγερθεί θέμα "απλογράφησης λέξεων ξενικής προέλευσης", στις οποίες δεν είναι βέβαιο αν υπάγονται τα τοπωνύμια (όλα; τα μισά; με ποια κριτήρια; Η Γαλλία και η Ολλανδία, ας πούμε, είναι λέξεις ξενικής προέλευσης).

 

[nickel]

(όλα; τα μισά; με ποια κριτήρια; Η Γαλλία και η Ολλανδία, ας πούμε, είναι λέξεις ξενικής προέλευσης).

Μεγάλη και δύσκολη κουβέντα, αλλά νομίζω ότι απλοποίηση δεν είχαμε σε εξελληνισμένα κύρια ονόματα για τα οποία είχε επικρατήσει ένας τρόπος γραφής.

 

[nickel]

Cinderella (Aschenputtel) | 21. Η Σταχτοπούτα

Πάντα θεωρούσα ότι η εκδοχή Σταχτομπούτα ήταν κάτι σαν αστείο, και ότι το -πούτα είναι καθιερωμένο και προέρχεται από τη νεότερη γερμανική εκδοχή των αδελφών Γκριμ (Aschenputtel, που διαβάζω ότι σημαίνει «Ashfool», ενώ το ΕΛΝΕΓ λέει ότι Puttel είναι «κοριτσάκι») και όχι από το παλιότερο γαλλικό Cendrillon του Σαρλ Περό ή το αγγλικό Cinderella.

Να όμως που είναι τόσο διαδεδομένη η παρετυμολογημένη Σταχτομπούτα (εδώ και σε εξώφυλλο βιβλίου για παιδιά) που κάποιοι αναρωτιούνται ποιο είναι το σωστό, Σταχτοπούτα ή Σταχτομπούτα.

Όσο για την ετυμολογία, δεν είναι σε όλους τόσο διάφανη. Το ΕΛΝΕΓ συμφωνεί για την προέλευση από τη γερμανική, ενώ στον Πάπυρο λέει:

[ΕΤΥΜΟΛ. < στάχτη + ιταλ. putta «κορίτσι», ενώ κατ' άλλους < στάχτη + πουτί, «γυναικείο αιδοίο»].

Θέλει φαντασία... Έριξα μια ματιά και σε εφημερίδες:

Σε φύλλο της Σκριπ (9/8/1898):
ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΟΝ. – Και πάλιν η «Σταχτοπούτα» εις δύο παραστάσεις, απογευματινήν και νυκτερινήν.

Στον Δρανδάκη διαβάζω: «Σταχτοπούτα ή Σταχτοπέταλη ή Σταχτοπιτταρού». Αλλά αν πάτε εδώ θα βρείτε του κόσμου τις παραλλαγές:

Σταχτοπούτα, Σταχτόγατα, Σταχτιερού, Σταχτού, Σταχτομπαμπαλιάρω, Σταχτομπαμπαμάρω, Σταχτομάρω, Σταχτουμάρου, Σαμαροκουτσουλού, Σταχτοπούτου, Σταχτομπιμπιλιάρα, Αχλιοπιτού, Σταχτοπέπελη, Σταχτοπιπιλιάρου, Αχλοπιπιλού, Ακχυλοπουττούρα, Σταχτοπιτυρού, Σταχτοπουτουρούδι, Σταχτοπυτιρίδι, Σταχτομπούρω, Αθοπουταλού, Αθοπιτάλα, Αθοκουτάλα, Αθοκουταλούσα, Αθαφτουλιώ, αθοκάτσουλο, Αθοπιτούδικο κ.ά.

 

[drsiebenmal]

Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε πού βρήκε αυτό το Puttel = κοριτσάκι το ΕΛΝΕΓ.

Στο πρώτο γερμανικό λεξικό, του Adelung, από το 1793, υπάρχει λήμμα Put, όπου αναφέρει ότι πρόκειται για ηχομιμητική λέξη, που χρησιμοποιείται για την πρόσκληση των πουλερικών και ότι από αυτό το put ονομάζονται στη γλώσσα των μικρών παιδιών τα μικρά κοτόπουλα Puttel. Putte ήταν, αλλού, η γαλοπούλα. Όλα αυτά από μεσαίο γερμανικό ρήμα putteln (που δεν υπάρχει πια) και σήμαινε σκάβω, σκαλίζω στο χώμα.

Άλλωστε, το παραμύθι αναφέρεται στα γερμανικά εκτός από Aschenputtel και με τον τίτλο Aschenbrödel, όπου το δεύτερο συνθετικό σημαίνει επίσης ανακατεύω. Ένας πιστότερος τίτλος θα ήταν ίσως η Σταχτοσκαλίστρα ή η Σταχτογυρίστρα...

 

[Zazula]

Να όμως που είναι τόσο διαδεδομένη η παρετυμολογημένη Σταχτομπούτα, που κάποιοι αναρωτιούνται ποιο είναι το σωστό, Σταχτοπούτα ή Σταχτομπούτα.

Κάποιοι το 'χουν συζητήσει και πριν πεντέμισι χρόνια: http://lexilogia.gr/forum/showthrea...ό-σπίτι-στο-λιβάδι&p=1637&viewfull=1#post1637.

 

[Zazula]

Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε πού βρήκε αυτό το Puttel = κοριτσάκι το ΕΛΝΕΓ.

Λέει πως είναι το θηλυκό ετούτου: http://en.wikipedia.org/wiki/Putto.

 

[drsiebenmal]

Δεν ξέρω... Θα έπρεπε να τεκμηριώνεται και η διαδρομή και η παρουσία της λέξης στα γερμανικά και πολλά άλλα ακόμα. Μου φαίνεται πολύ πιο πειστική ετυμολογικά η προέλευση από το παλιό γερμ. ρήμα για το σκαλίζω. Άλλωστε, αυτά τα παραμύθια κυκλοφορούσαν προφορικά πολύ πριν καταγραφούν, νομίζω.

 

[Earion]

Λέει πως είναι το θηλυκό ετούτου: http://en.wikipedia.org/wiki/Putto.

Σωστά. Δείτε κι εδώ: most probable origin: from Vulgar Latin putta, variant of puta, female form of puttus, putus (“boy”).

Η ερμηνεία προϋποθέτει ότι η λέξη (πούτα) έχει μπει στη μεσαιωνική ελληνική από τα ύστερα λατινικά με την αρχική της έννοια (κορίτσι), προτού υποστεί επιδείνωση με την ανάπτυξη του επιθήματος --άνα (κατά το νταρντάνα, φακλάνα κλπ.). Ερευνητέον.

 

[daeman]

... Αλλά αν πάτε εδώ θα βρείτε του κόσμου τις παραλλαγές:
... Αθοκουτάλα, Αθοκουταλούσα, αθοκάτσουλο κ.ά.

Ευχαριστώ που μου θύμισες την Αθοκουτάλα και το παραμύθι όπως μου το 'λεγε η γιαγιά μου πριν από 45+ χρόνια :) (τη δεύτερη παραλλαγή, σελ. 106-108). Εμένα μ' έλεγε αθοκάτσουλο, επειδή συνέχεια σκάλιζα την παραστιά (κι ακόμα δεν έχω σταματήσει) και μουζωνόμουνα με τον άθο. Καλή της ώρα εκεί που βρίσκεται.

 

[nickel]

Σε κάποιο άλλο νήμα αναφερθήκαμε πρόσφατα στο ότι η απόδοση Κοντορεβιθούλης δεν αντιστοιχεί στο γαλλικό ή αγγλικό (που θα έπρεπε να γίνει Αντιχειρούλης ή, ας πούμε, Κοντοσπίθαμος): γαλλ. Le petit Poucet, αγγλ. Hop-o'-My-Thumb, Little Thumbling, Little Thumb. Ο αντίστοιχος ήρωας των Άγγλων, ο Tom Thumb, έγινε Τοσοδούλης, ενώ η Thumbelina του Άντερσεν έγινε Τοσοδούλα.

Τώρα μας προέκυψε και Κοντορεβιθούλα (Petite Poucette), που είναι δεν είναι ηρωίδα παραμυθιών αλλά της σύγχρονης πραγματικότητας. Δυστυχώς, χάνεται το γαλλικό λογοπαίγνιο, που βασίζεται στον αντίχειρα. Αυτή η *Αντιχειρούλα δεν είναι τοσοδούλα, απλώς αξιοποιεί τον αντίχειρά της — είναι... τόσο δούλα της τεχνολογίας .

Σύμφωνα με τον Σερ, το ανθρώπινο «παράδειγμα» έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως μετά τη δεκαετία του 1970, και αλλάζει σε αυξανόμενο βαθμό όσο εξελίσσονται οι νέες τεχνολογίες. Στο ανά χείρας βιβλίο, ο φιλόσοφος κωδικοποιεί το νέο ψηφιακό άτομο ως «Κοντορεβιθούλα»: είναι, όπως μας εξηγεί ο μεταφραστής, μια υπέρ του θηλυκού γένους εκδοχή του γνωστού ήρωα του παραμυθιού του Σαρλ Περό (Petit poucet), με την επιπλέον έννοια ότι, επειδή pouce σημαίνει «αντίχειρας», είναι το άτομο που παίζει στα δάχτυλα τις νέες τεχνολογίες. Η Κοντορεβιθούλα και ο Κοντορεβιθούλης της εποχής μας, αυτοί οι εξατομικευμένοι ανώνυμοι πολίτες του δικτυωμένου κόσμου οι οποίοι θέλουν να πάρουν τον δικό τους δρόμο στη ζωή, διαφέρουν ουσιωδώς από τους προγόνους τους.
Από Bookpress: http://www.bookpress.gr/stiles/gior...ucette?utm_source=Newsletter&utm_medium=email

Και από τον ίδιο τον Serres στη Λιμπερασιόν:

Je le baptise Petite Poucette, pour sa capacité à envoyer des SMS avec son pouce. C’est l’écolier, l’étudiante d’aujourd’hui, qui vivent un tsunami tant le monde change autour d’eux. Nous connaissons actuellement une période d’immense basculement, comparable à la fin de l’Empire romain ou de la Renaissance.

 

[Idonp]

Γερμανικό -puttel

Όσον αφορά τη γερμανική ετυμολογία το συνθετικό puttel προέρχεται από το παλιό Εσσιανό γερμανικό ρήμα putteln, που σημαίνει κυλιέμαι ή σκάβω στην στάχτη. Άρα μια απόδοση της έννοιας θα ήταν "Σταχτοσκάφτρα". Το ουσιαστικό αυτό χρησιμοποιούταν γενικά και για άντρες και για γυναίκες δούλους.

 

[drsiebenmal]

Όσον αφορά τη γερμανική ετυμολογία το συνθετικό puttel προέρχεται από το παλιό Εσσιανό γεμανικό ρήμα putteln που σημαίνει κυλιέμαι ή σκάβω στην στάχτη. Άρα μια απόδοση της έννοια θα ήταν "Σταχτοσκάφτρα". Το ουσιαστικό αυτό χρησιμοποιούταν γενικά και για άντρες και για γυναίκες δούλους.

:) Καλώς ήρθες, Idonp, και ενδιαφέρουσα ιδέα η «Σταχτοσκάφτρα». Ίσως σε ενδιαφέρουν και τα επόμενα στοιχεία από λίγο παλιότερη ανάρτηση (στο #70 του παρόντος νήματος):

Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε πού βρήκε αυτό το Puttel = κοριτσάκι το ΕΛΝΕΓ.

Στο πρώτο γερμανικό λεξικό, του Adelung, από το 1793, υπάρχει λήμμα Put, όπου αναφέρει ότι πρόκειται για ηχομιμητική λέξη, που χρησιμοποιείται για την πρόσκληση των πουλερικών και ότι από αυτό το put ονομάζονται στη γλώσσα των μικρών παιδιών τα μικρά κοτόπουλα Puttel. Putte ήταν, αλλού, η γαλοπούλα. Όλα αυτά από μεσαίο γερμανικό ρήμα putteln (που δεν υπάρχει πια) και σήμαινε σκάβω, σκαλίζω στο χώμα.

Άλλωστε, το παραμύθι αναφέρεται στα γερμανικά εκτός από Aschenputtel και με τον τίτλο Aschenbrödel, όπου το δεύτερο συνθετικό σημαίνει επίσης ανακατεύω. Ένας πιστότερος τίτλος θα ήταν ίσως η Σταχτοσκαλίστρα ή η Σταχτογυρίστρα...

 

[Zazula]

γαλλικός τίτλος | γερμανικός τίτλος | αγγλικός τίτλος | ελληνικοί τίτλοι ( Perrault , Grimm )
Petite-table-sois-mise, l'Âne-à-l'or et Gourdin-sors-du-sac | Tischchen deck dich, Goldesel und Knüppel aus dem Sack · Tischlein, deck dich! | The Wishing-Table, the Gold-Ass, and the Cudgel in the Sack | Τραπεζάκι στρώσου!

Στη σειρά SimsalaGrimm, πάντως, αποδόθηκε Table set yourself, εναρμονισμένο με τις υπόλοιπες γλώσσες (πλην της ελληνικής-των-εκδόσεων-Άγρα, βλ. α/α 36 στο #21, που αγνόησε την εντελώς εδραιωμένη ελληνική απόδοση).
Ψάχνοντας τα μεταγλωττισμένα επεισόδια της εν λόγω σειράς, μπορείτε να βοηθηθείτε σε αποδόσεις τίτλων παραμυθιών και ονομάτων ηρώων.

 

[daeman]

Καλημέρα. Η πρώτη μετάφραση του Περό στα αγγλικά (Robert Samber, 1729) σεβόταν το δάσος: The sleeping beauty in the wood.

Ποιος να την έκανε τη ζημιά και να χάσαμε το δάσος στη διαδρομή; Πάντως, η εντύπωση που αποκόμισα από τους τίτλους στις άλλες γλώσσες
http://en.wikipedia.org/wiki/Sleeping_beauty#In_other_languages
είναι ότι μόνο οι Γάλλοι θυμούνται το δάσος. Καμιά φορά κι εμείς.

Καμιά φορά, το θυμάται και η Ντίσνεϊ. Μια το 1959 με την κλασική Ωραία Κοιμωμένη και μια το 2014 με την ίδια ιστορία από τη σκοπιά της κακιάς μάγισσας που έριξε την κατάρα, της Μαλέφισεντ, την οποία ενσαρκώνει η Αντζελίνα Τζολί —magnificent, πολύ πιο ωραία (και ξύπνια) από την ηρωίδα του παραμυθιού (και της ταινίας). Με ξενύχτησε χτες, αλλά με την Αντζελίνα ευχαρίστως ξενυχτάω (there's something about those horns that makes a daeman hor... ahem... dreamy).

Once Upon a Dream - Lana Del Rey

...
All round a hedge upshoots, and shows
At distance like a little wood;
Thorns, ivies, woodbine, mistletoes,
And grapes with bunches red as blood;
All creeping plants, a wall of green
Close-matted, bur and brake and briar,
And glimpsing over these, just seen,
High up, the topmost palace spire.
...
When will the hundred summers die,
And thought and time be born again,
And newer knowledge, drawing nigh,
Bring truth that sways the soul of men?
...
All precious things, discover’d late,
To those that seek them issue forth;
For love in sequel works with fate,
And draws the veil from hidden worth.
...

"The Day-Dream" - Alfred, Lord Tenyson
http://classiclit.about.com/library/bl-etexts/atennyson/bl-aten-day.htm