Μαριανίνα Κριεζή (1947-2022)
Σ’ αυτή τη χώρα που ευτύχησε να ιδεί υψηλή ποίηση να τραγουδιέται σαν λαϊκό τραγούδι, αλλά και το ανάποδο: μορφές της ποίησης μεγάλες (ένας Ελύτης, και περισσότερο ένας Γκάτσος) να μη θεωρούν ανάξιό τους να πλέκουν στίχους για τραγούδια, σ’ αυτήν εδώ τη χώρα ολοκλήρωσε την ύπαρξή της στιχοπλέκοντας η Μαριανίνα Κριεζή που μας άφησε χτες. Η Μαριανίνα Κριεζή —πρέπει να το πω όσο πιο καταφατικά γίνεται— ήταν η ίδια η έκφραση της πρωτοπορίας. Ανανέωσε τη νεοελληνική στιχουργική γυρίζοντας το μέσα έξω: δίνοντας πρωτοκαθεδρία στην τρυφερότητα, στον κραδασμό των συναισθημάτων, στην πτήση των ονείρων, κι αφήνοντας εκτός τη σοβαρότητα (λέγε σοβαροφάνεια) της υψωμένης γροθιάς των χρόνων της Μεταπολίτευσης. Η γενιά μου αναζήτησε στη Μαριανίνα τη φρεσκάδα του νυχτερινού παραθαλάσσιου αέρα, τη σιωπηρή συνεννόηση των βλεμμάτων, την ομολογία πίστης στη δύναμη των νιάτων, την ανομολόγητα λυτρωτική μελαγχολία και την ευγνωμοσύνη για την επιφοίτηση του έρωτα. Στην αμμουδιά, στο μπαρ, σε θέατρα και αμφιθέατρα, όσοι γνωρίσανε και βίωσαν, σαν κι εμένα, την έκρηξη του πάθους και την αισθητική της χατζιδακικής γενιάς, της γενιάς του Τρίτου Προγράμματος, ξέρουν πως έχουν ζήσει —έστω και λίγο— σε κάποιαν άλλη ευλογημένη διάσταση.
Αποχαιρετώ τη Μαριανίνα Κριεζή με δυο επισημάνσεις-αναμνήσεις, από αυτές που θυμούνται οι παλαιοί και δεν έχουν (ίσως) μάθει οι νέοι.
Επισήμανση πρώτη: Η Λιλιπούπολη. Τα μέσα ενημέρωσης όλες αυτές τις μέρες βρίσκουν πιο εύκολο να παρουσιάσουν τη Μαριανίνα Κριεζή με μια κουβέντα: «Ήταν η στιχουργός της Λιλιπούπολης. Εκπομπής για παιδιά». Και ξεγυμνώνουν έτσι την αμάθειά τους. Παιδική εκπομπή η Λιλιπούπολη; Τόσα ξέρουν τόσα λένε. «Η Λιλιπούπολη ήταν ένα άλλοθι. Τίποτε περισσότερο. Τα περισσότερα τραγούδια –και απολύτως κανένα κείμενο από αυτά που περιείχε– δεν ήταν για παιδιά», διευκρίνισε η Μαριανίνα Κριεζή σε μια συνέντευξη από το 2011. Και οι γνώστες υπομειδιούν. Ποιος θυμάται τις δύο τελευταίες εκπομπές της Λιλιπούπολης, προτού απαγορευτεί ως «επικίνδυνη» —με παρέμβαση του Προέδρου της Βουλής, παρακαλώ, Αθανασίου Τσαλδάρη; Τις θυμάμαι εγώ: Στην προτελευταία οι κάτοικοι της Λιλιπούπολης εξεγείρονται γιατί ο Πρίγκιπας προσπαθεί να τους επιβάλει κανόνες στην κυκλοφορία. «Δεν θέλουμε νόμους στην κυκλοφορία!» φωνάζουν. Και στην τελευταία και φαρμακερή, οι Λιλιπουπολίτες διαδηλώνουν: «Δεν θέλουμε νόμους καθόλου! Κάτω οι νόμοι!»
Επισήμανση δεύτερη: Οι επιτυχίες της. Πολλές και με πολλούς και σημαντικούς συνεργάτες. Τα μέσα ενημέρωσης θα σταθούν σε αυτές. Τι Αρλέτα, τι Λάκης με τα Ψηλά Ρεβέρ, τι «Σερενάτα», τι «Μπατίντα ντε κόκο» … Εγώ ξεχωρίζω «Τα ήσυχα βράδια»…
Αλλά η μέγιστη κατ’ εμέ καλλιτεχνική συμβολή της, και δυστυχώς αμφίβολη εμπορικά, ήταν το
Σαμποτάζ, με μουσική της Λένας Πλάτωνος. Δίσκος σταθμός, δίσκος από τους πιο επιδραστικούς και από τους πιο παραγνωρισμένους. Θα τολμούσα να τον συγκρίνω ως προς την επιδραστικότητα με ένα Σάρτζεντ Πέπερς. Το συνθετικό δαιμόνιο της Λένας Πλάτωνος στην καλύτερή του στιγμή και η Μαριανίνα Κριεζή να υψιπετεί.
Νομίζω πως δεν υπάρχει πιο ταιριαστό κατευόδιο για τη Μαριανίνα Κριεζή παρά να τη συνοδέψουμε στο αεροδρόμιο, να την αφήσουμε να πάρει την πτήση 201 για Βουδαπέστη. Στο καλό, Μαριανίνα. Αντί μαντίλι αποχαιρετισμού σου τραγουδάμε: «Δεν είναι ο κόσμος πουθενά πιο τρυφερός απ’ το δικό σου ροζ».