Your slip is showing: Γλωσσικές και μεταφραστικές γκάφες (και μικρολαθάκια)

[Alexandra]

Inglourious basterds

Είδα χτες την ταινία. Από επαγγελματική διαστροφή δεν μπόρεσα να μην προσέξω μερικά λάθη που έβγαζαν μάτι:

Το Carnegie Hall αποδόθηκε Θέατρο Καρνεζί. Οι German officers αποδόθηκαν Γερμανοί διοικητές και το nitrate, δηλαδή cellulose nitrate, γνωστό και ως σελουλόιντ, αποδόθηκε ως νιτρικό οξύ, για το οποίο μάλιστα ακούστηκε επανειλημμένα ότι είναι εξόχως εύφλεκτο. Αυτό που βλέπαμε στην οθόνη ήταν ένας εύφλεκτος σωρός από κινηματογραφικές μπομπίνες. Κι ένα μικρότερο λάθος, το όνομα του Γκέμπελς αποδόθηκε Τζόζεφ, παρά το γεγονός ότι οι ηθοποιοί μιλούσαν γερμανικά, άρα το πρόφεραν Γιόζεφ.

 

[daeman]

Είδα χτες την ταινία. Από επαγγελματική διαστροφή δεν μπόρεσα να μην προσέξω μερικά λάθη που έβγαζαν μάτι:
Το Carnegie Hall αποδόθηκε Θέατρο Καρνεζί. Οι German officers αποδόθηκαν Γερμανοί διοικητές και το nitrate, δηλαδή cellulose nitrate, γνωστό και ως σελουλόιντ, αποδόθηκε ως νιτρικό οξύ, για το οποίο μάλιστα ακούστηκε επανειλημμένα ότι είναι εξόχως εύφλεκτο. Αυτό που βλέπαμε στην οθόνη ήταν ένας εύφλεκτος σωρός από κινηματογραφικές μπομπίνες. Κι ένα μικρότερο λάθος, το όνομα του Γκέμπελς αποδόθηκε Τζόζεφ, παρά το γεγονός ότι οι ηθοποιοί μιλούσαν γερμανικά, άρα το πρόφεραν Γιόζεφ.

Τότε μάλλον ήταν ο ίδιος (η ίδια; ) συνάδελφος που υποτίτλισε τον Δημόσιο Κίνδυνο. Εκείνη η μετάφραση, που είδα αναλυτικά (και διόρθωσα) κάνοντας το rematch για το DVD, ήταν γενικά καλή, αλλά είχε κάτι τέτοια.

Μπορεί ο Δημόσιος κίνδυνος (Public enemies) να μην έλεγε τίποτα ως ταινία, είχε όμως μερικά χαριτωμένα στους υπότιτλους:

Carnegie (ο γνωστός κροίσος) -> Καρνεζί (πολύ φαντεζί το βρίσκω)
USSR -> ΕΣΣΡ (εντάξει, αυτό είναι typo)
Tucson -> Τούκσον (αυτό όμως δεν είναι!)
Biograph -> Μπιαγκράφ (όνομα κινηματογράφου, επαναλαμβάνεται αρκετές φορές)
κος. (συντομογραφία του κύριος...)

Στα λάθη προφοράς, αν ήταν τίποτε πιο σπάνιο, θα μπορούσαμε να τα αποδώσουμε στο γεγονός ότι ο υποτιτλιστής δεν είχε πρόσβαση σε βίντεο/ήχο, που ενισχύεται από την περίπτωση του σελουλόιντ, το οποίο φαίνεται καθαρά στο βίντεο, όπως λες. Αλλά το Κάρνεγκι και τον Γιόζεφ Γκαίμπελς, μάλλον θα έπρεπε να τα ξέρει.

Για κάτι τέτοια, παραφράζω την ατάκα από τον Νέμο:
-Τι κάνουμε στα δύσκολα;
-Ψάχνουμε, ψάχνουμε και ρωτάμε, δεν κολυμπάμε στα κουτουρού! Ή πάμε Λεξιλογία!

Η ταινία σου άρεσε; Γιατί παίζει εδώ τώρα και θέλω να τη δω...

 

[Alexandra]

Η ταινία σου άρεσε; Γιατί παίζει εδώ τώρα και θέλω να τη δω...

Η ταινία μού άρεσε πολύ, εκτός από τις σκηνές όπου όλοι οι θεατές κρύβαμε τα μάτια μας με τα χέρια μας.

Όσο για την δικαιολογία ότι δεν είχε ο υποτιτλιστής εικόνα, στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ισχύει. Ναι, μεν, δεν βλέπει εικόνα την ώρα που κάνει τη μετάφραση, αλλά την έχει δει πολύ καλά και καθαρά σε ιδιωτική προβολή. Κι επειδή δεν ήταν μια φευγαλέα λεπτομέρεια, αλλά είναι βασικό στοιχείο της ταινίας, αποκλείεται να σου ξεφύγει και να μην το θυμάσαι μετά. Επίσης, υπάρχει σενάριο με λεπτομερέστατες επεξηγήσεις. Απλώς είναι άλλη μια περίπτωση όπου η απέχθεια για τη Χημεία στα σχολικά χρόνια πληρώνεται αργότερα με κραυγαλέα λάθη.

Και, ναι, γενικά η μετάφραση ήταν καλή, και ευρηματική μπορώ να πω σε πολλά σημεία, αλλά ήταν προφανής η έλλειψη διόρθωσης/επιμέλειας. Για τις ελληνικές εταιρείες που κάνουν τον υποτιτλισμό κινηματογράφου και DVD είναι άγνωστη έννοια.

 

[SBE]

Εμένα στη συγκεκριμενη ταινία μου φάνηκε ατυχής η ανορθογραφία του ελληνικού τίτλου γιατί οδηγεί σε παρανόηση. Αν το πήρε καλά το μάτι μου, ο τίτλος είναι Άδωξοι Μπάσταρδη και το -η στο τέλος μπερδεύει γιατί δεν ξέρεις αν αναφέρονται σε γυναίκα άγνωστου πατρός ή σε πολλούς μαζί. Αν το είχαν βάλει με -ει θα ήταν σκέτα ανορθόγραφο.
Και όχι, δε σκοπεύω να πάω να την δω, όταν παιχτεί στην τηλεόραση ίσως.
Ο Ταραντίνο σκηνοθέτησε ένα επεισόδιο του CSI και παρόλο που κάθε επεισόδιο έχει διάφορα αηδιαστικά, το συγκεκριμένο είχε τόσους τόνους αίματα και τόση βία που σου έφερνε αναγούλα.

Και μια που λέμε για μεταφράσεις, είδα το Σταρ Τρεκ στο αεροπλάνο και μάλλον ήταν τρέκης ο υποτιτλιστής γιατί ήταν προσεγμένο- μόνη και μόνιμη απορία, γιατί αποφεύγουν οι υποτιτλιστές τον πληθυντικό ευγενείας στα αγγλόφωνα. Μπορεί να μην υπάρχει διάκριση όπως σε άλλες γλώσσες, αλλά δεν είναι δυνατόν να απευθύνεται ο δόκιμος στο ναύαρχο λες και είναι φιλαράκια (και στα αγγλικά άλλωστε τον αποκαλεί κύριο, ναύαρχο κλπ κλπ).

 

[Alexandra]

Mόνη και μόνιμη απορία, γιατί αποφεύγουν οι υποτιτλιστες τον πληθυντικό ευγενείας στα αγγλόφωνα. Μπορεί να μην υπάρχει διακριση όπως σε άλλες γλώσσες, αλλά δεν ειναι δυνατόν να απεύθύνεται ο δόκιμος στο ναυαρχο λες και ειναι φιλαράκια (και στα αγγλικά άλλωστε τον αποκαλεί κύριο, νάυαρχο κλπκλπ).

Πολύ σωστά. Είναι σχεδόν πάντα προφανές από το συγκείμενο το αν το "you" πρέπει να μεταφραστεί "εσύ" ή "εσείς". Όπως λες σωστά, δεν είναι δυνατόν να μιλάει ο δόκιμος στον ναύαρχο στον ενικό, ούτε ο μαθητής στον δάσκαλο στον ενικό κ.ο.κ. Κάθε φορά στο σεμινάριο με ρωτάνε οι μαθητές μου, και κάθε φορά δίνω λεπτομερή παραδείγματα τού τι πρέπει να προσέχουν για να πετύχουν τη σωστή επιλογή.

 

[nickel]

Ένα από τα παραδείγματά μου σε σχέση με τις δυσκολίες της μηχανικής μετάφρασης είναι η μετάφραση του δεύτερου προσώπου και η μετάφραση του love (έρωτας ή αγάπη;). Οι άνθρωποι μεταφραστές θα πρέπει εκεί να αποδεικνύουν ότι μεταφράζουν πιο έξυπνα από τις μηχανές — αλλιώς καήκαμε, θα μας πάρουν όλες τις δουλειές στο τέλος.

 

[Alexandra]

Και η μετάφραση τού "I love it!"
Όχι "το λατρεύω", συνάδελφοι, προς Θεού.

 

[daeman]

[...]Και μια που λέμε για μεταφράσεις, είδα το Σταρ Τρεκ στο αεροπλάνο και μάλλον ήταν τρέκης ο υποτιτλιστής γιατί ήταν προσεγμένο- μόνη και μόνιμη απορία, γιατί αποφεύγουν οι υποτιτλιστές τον πληθυντικό ευγενείας στα αγγλόφωνα. Μπορεί να μην υπάρχει διάκριση όπως σε άλλες γλώσσες, αλλά δεν είναι δυνατόν να απευθύνεται ο δόκιμος στο ναύαρχο λες και είναι φιλαράκια (και στα αγγλικά άλλωστε τον αποκαλεί κύριο, ναύαρχο κλπ κλπ).

Αν εννοείς το τελευταίο Star Trek, επειδή τον είδα αναλυτικά τον υποτιτλισμό του, λόγω δουλειάς (πρόσθετα για το DVD), μπορώ κι εγώ να πω ότι ήταν καλός, προσεγμένη και φιλότιμη δουλειά, εκτός από αυτό που αναφέρεις, SBE. Για τον πληθυντικό της ευγένειας, η αμερικανική εταιρεία που συνεργάζομαι μας ζητάει εδώ και 6 μήνες περίπου να επισημαίνουμε στο Consistency Sheet, σε ειδικό πεδίο που λέγεται Formal vs Informal Address, αν και πότε τα πρόσωπα χρησιμοποιούν ενικό ή πληθυντικό. Επειδή όμως είναι μπελάς και σε αρκετές περιπτώσεις αυτό αλλάζει στη διάρκεια της ταινίας, οι περισσότεροι συνάδελφοι αποφεύγουν να το συμπληρώσουν όπως ο διάολος το λιβάνι.
Το συγκεκριμένο, όμως, ήταν ελληνικής εταιρείας (όπως όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά), όπου αυτά είναι πολύ-πολύ ψιλά γράμματα, όπως επιβεβαιώνει και η Αλεξάνδρα. Αλλά κι εδώ, μπορεί να μην προβλέπεται από τη διαδικασία (οι συστηματικοί Αμερικανοί προσπαθούν να τα προβλέψουν όλα), μα αυτό δεν εμποδίζει τον ευσυνείδητο υποτιτλιστή - ιδίως όταν έχει πρόσβαση στο βίντεο - να κρίνει και να επιλέξει τι θα χρησιμοποιήσει, φυσικά. Κι ακόμη χειρότερα όταν το δεύτερο πρόσωπο χρειάζεται πληθυντικό όχι λόγω ευγένειας, αλλά επειδή απευθύνεται σε πολλούς. Αν, βέβαια, ο άνθρωπος βλέπει το βίντεο, καταλαβαίνει τι συμβαίνει και δεν μεταφράζει μηχανικά...

 

[daeman]

Και η μετάφραση τού "I love it!"
Όχι "το λατρεύω", συνάδελφοι, προς Θεού.

Μα εγώ το λατρεύω το "λατρεύω"!
Πέρα από την πλάκα, το χρησιμοποιώ, με φειδώ και κατά περίπτωση βέβαια.
Για παράδειγμα, όταν η πρωταγωνίστρια βλέπει ένα λαχταριστό συνολάκι στη βιτρίνα και αναφωνεί "I love it! I'd kill to get it!", πώς να το αποδώσω; Το αγαπώ; Με τίποτα. Το θέλω; Πολύ λίγο, καθόλου εμφατικό. Το γουστάρω; Πολλές φορές δεν ταιριάζει με το ύφος.
Εκτός αν εννοείς ότι πρέπει τη λατρεία να τη χρησιμοποιούμε μόνο για το θείο, όχι τον θείο, ούτε το S(ulphur).

 

[SBE]

Νομίζω ότι το Σταρ Τρεκ (όχι μόνο η πρόσφατη ταινία, αλλά κι οι τηλεοπτικές σειρές και στα παράγωγά του κλπ) είναι κλασσική περίπτωση όπου οι ήρωες μιλάνε με επισημότητα ο ένας στον άλλον, αφού άλλωστε πρόκειται για στρατιωτικούς σε ώρα εργασίας. Αλλά οι υποτιτλιστές συνήθως αυτά τα αγνοούν.
Είναι νομίζω εμφανής η διαφορά του
Report, Mr Scott!
και του
Beam me up Scottie
(που έτσι κι αλλιώς δεν ειπώθηκε ποτέ)

 

[nickel]

Beam me up Scottie
(που έτσι κι αλλιώς δεν ειπώθηκε ποτέ)

Τεράστια η σημασία του κόμματος στις κλητικές προσφωνήσεις, ιδιαίτερα στα αγγλικά, όπου δεν βοηθάνε και οι πτώσεις. Μπορώ να φανταστώ πολλούς λόγους που δεν θα λέγανε «Beam me up Scotty». Ο πρώτος: θα ήταν λίγο άβολο για τον Σκότι.

 

[Palavra]

Για παράδειγμα, όταν η πρωταγωνίστρια βλέπει ένα λαχταριστό συνολάκι στη βιτρίνα και αναφωνεί "I love it! I'd kill to get it!", πώς να το αποδώσω; Το αγαπώ; Με τίποτα. Το θέλω; Πολύ λίγο, καθόλου εμφατικό. Το γουστάρω; Πολλές φορές δεν ταιριάζει με το ύφος.

Είναι τρέλα/μούρλια/φανταστικό/καταπληκτικό! Και τι δε θα 'δινα για να το πάρω! Spoken like a true shopaholic

 

[daeman]

Είναι τρέλα/μούρλια/φανταστικό/καταπληκτικό! Και τι δε θα 'δινα για να το πάρω! Spoken like a true shopaholic

Ευχαριστώ για τις εναλλακτικές· καταχωρήθηκαν και θα χρησιμοποιηθούν! Αλλά υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις που βολεύει το ρημάδι το "λατρεύω" για το I love, όπως π.χ. (ίσως όχι για το συγκεκριμένο, λόγω σύνταξης, αλλά καταλαβαίνετε τι εννοώ):
I love the way you walk
I love the way you walk
I'm crazy 'bout your walk
I love the way you walk
You my babe, I got my eyes on you

με εναλλακτικούς στίχους, γιατί δεν βρήκα βιντεάκι του Dimples, όπου χρησιμοποιεί τους αποπάνω. Το είχε ηχογραφήσει με διάφορoυς τίτλους (Dimples, Boom Boom), σε κάμποσες εκτελέσεις με παραλλαγμένους στίχους.

Υ.Γ. Έχουμε νήμα για το I love?

 

[nickel]

Υ.Γ. Έχουμε νήμα για το I love?

Ορίστε. Αποκτήσαμε κι από δαύτο.

 

[SBE]

Τεράστια η σημασία του κόμματος στις κλητικές προσφωνήσεις, ιδιαίτερα στα αγγλικά, όπου δεν βοηθάνε και οι πτώσεις. Μπορώ να φανταστώ πολλούς λόγους που δεν θα λέγανε «Beam me up Scotty». Ο πρώτος: θα ήταν λίγο άβολο για τον Σκότι.

Πιστευα ότι οι συγκεκριμενες φράσεις είναι τοσο γνωστές που λειτουργούν και χωρίς στίξη

Πάντως σε καποιο επεισόδιο από τα πολλά συμβαίνει αυτό ακριβώς το χωρίς κόμμα, κάποιοι κατα τη διακτίνιση μπερδεύονται και είναι σίγουρα πολύ άβολο και για τους δύο γιατί πεθαινουν, αλλά δεν το βλεπουμε, η κάμερα δέιχνει τις αντιδρασεις του χειριστή του διακτινιστήρα, που εκείνη την ώρα σκεφτεται "γαμώτο, τη βλέπω τη δυσμενή μετάθεση", ενω ακούγονται ηχητικά εφφέ απόγνωσης.

 

[Ambrose]

Είδα χτες την ταινία. Από επαγγελματική διαστροφή δεν μπόρεσα να μην προσέξω μερικά λάθη που έβγαζαν μάτι:

Το Carnegie Hall αποδόθηκε Θέατρο Καρνεζί. Οι German officers αποδόθηκαν Γερμανοί διοικητές και το nitrate, δηλαδή cellulose nitrate, γνωστό και ως σελουλόιντ, αποδόθηκε ως νιτρικό οξύ, για το οποίο μάλιστα ακούστηκε επανειλημμένα ότι είναι εξόχως εύφλεκτο. Αυτό που βλέπαμε στην οθόνη ήταν ένας εύφλεκτος σωρός από κινηματογραφικές μπομπίνες. Κι ένα μικρότερο λάθος, το όνομα του Γκέμπελς αποδόθηκε Τζόζεφ, παρά το γεγονός ότι οι ηθοποιοί μιλούσαν γερμανικά, άρα το πρόφεραν Γιόζεφ.

Είχε τραγικά λάθη. Μεταξύ άλλων, κάποια που συγκράτησα

- xxx families are accounted for... = χχχ οικογένειες έχουν λογοδοτήσει
- conditional surrender = υποθετική παράδοση
- tavern= ταβέρνα (κλασικό ψευδόφιλο, BTW)

Όσον αφορά το cellulose nitrate είναι όντως εξαιρετικά εύφλεκτο (μάλλον περισσότερο από το acetate που χρησιμοποιείται σήμερα) και έπρεπε κάπως να αποδοθεί, αλλά μάλλον όχι ως νιτρικό οξύ. Όταν βρω χρόνο, θα το ψάξω περισσότερο.

 

[Alexandra]

Όσον αφορά το cellulose nitrate είναι όντως εξαιρετικά εύφλεκτο (μάλλον περισσότερο από το acetate που χρησιμοποιείται σήμερα) και έπρεπε κάπως να αποδοθεί, αλλά μάλλον όχι ως νιτρικό οξύ.

Οπωσδήποτε όχι ως νιτρικό οξύ. Το νιτρικό οξύ είναι καυστικό υγρό με διαβρωτικές ιδιότητες και δεν είναι εύφλεκτο. Κι όταν ο μεταφραστής βλέπει τη λέξη nitrate, που παραπέμπει σε νιτρικό άλας και όχι σε νιτρικό οξύ, που λέγεται nitric acid, οφείλει να ψάξει -- σε συνδυασμό με την εικόνα, που όπως είπα έδειχνε μπομπίνες φιλμ. Αλλά, όταν κάποιος δεν έχει ούτε ακουστά το Κάρνεγκι Χολ και αυτοσχεδιάζει, λες να ψάξει για χημικές ενώσεις; Ο αυτοσχεδιασμός πάει σύννεφο.

 

[nickel]

Όσο υπάρχει η θεά Google και η θεία Wikipedia... Έρχεσαι στους χημικούς του φόρουμ για μια απλή επιβεβαίωση.

Δίνεις στη θεά Google "inglourious basterds" nitrate και παίρνεις πάνω από 4.000 ευρήματα σχετικά με flammable nitrate film prints.

Πας στην Wikipedia και στο Nitrate γράφει: For the film stock see nitrocellulose.

Πας στο ΙΑΤΕ και από τα πολλά που δίνει για τη nitrocellulose, αρχίζεις να γκουγκλάρεις για νιτροκυτταρίνη. Το πρώτο εύρημα είναι εδώ.

Και πάντως εμείς τα λέγαμε ζελατίνες όλα αυτά πριν μάθουμε το σελιλόιντ.

 

[Ambrose]

H ταινιοθήκη της Ελλάδας το λέει πάντως εύφλεκτες ταινίες. Δεν με ενθουσιάζει. Από την άλλη, ο φωτογράφος Άλκης Ξανθάκης στο βιβλίο του "Η Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής" το ονομάζει νιτροσελυλόζα ή νιτρική σελλυλόζα. Αυτός είναι και ο σωστός όρος. Βέβαια, δύσκολο για τον υποτιτλιστή να το βρει, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιήσει κάτι σαν το εύρημα της Ταινιοθήκης για να είναι κατανοητός.

 

[Alexandra]

Το μόνο που προκύπτει με σιγουριά είναι ότι ο υποτιτλιστής αυτοσχεδίασε εντελώς ανέμελα, δηλαδή ούτε καν έψαξε στο λεξικό τη λέξη nitrates που η μετάφρασή της είναι νιτρικά άλατα, και όχι νιτρικό οξύ. Άσε που πιστεύω ότι είχε στα χέρια του σενάριο με λεπτομερείς επεξηγήσεις -- μ' αυτόν τον τρόπο εξισορροπούν οι ελληνικές εταιρείες τον παραλογισμό να μη σου δίνουν οπτικό υλικό στο σπίτι σου για να κάνεις τη δουλειά σου. Σε αντιδιαστολή με τις ξένες, που απλούστατα σού δίνουν ένα βίντεο με πολλές ασφαλιστικές δικλίδες κατά της παράνομης αντιγραφής: είναι χαμηλής ανάλυσης, με υδατογράφημα και ασπρόμαυρο, με αποτέλεσμα να μη χρησιμεύει σε τίποτε άλλο.