γλυκά φλάουτα: οι παγίδες της κατά λέξη μετάφρασης 2

[Alexandra]

Ναι, αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι ότι αυτά τα αρχεία υποτίθεται ότι έχουν περάσει από επιμέλεια. Όπως έχω πει επανειλημμένα, οι μεγάλες αμοιβές δεν μπορούν να κάνουν έναν κακό μεταφραστή/επιμελητή καλό. Μπορούν να συμβάλουν ώστε ένας καλός μεταφραστής να βιάζεται λιγότερο και να αποφύγει κάποια, ούτως ή άλλως όχι τραγικά, λάθη. Αλλά ακόμα κι ένας καλός μεταφραστής, που είτε πιέζεται από παράλογες προθεσμίες είτε έχει αποφασίσει να βιάζεται για να κερδίζει περισσότερα χρήματα μέσα σε δεδομένο χρόνο, πάλι μπορεί να παραδίδει υποδεέστερη των ικανοτήτων του δουλειά παρά την αδρή αμοιβή.

 

[Hellegennes]

Πολλές φορές στον αγγλικό διάλογο βρίσκουμε το "never" που όμως δεν έχει πάντα την ίδια σημασία που έχει το "ποτέ" στα ελληνικά. Παράδειγμα μετάφρασης που συνάντησα στους υποτίτλους του Psycho του 1998, με την υπογραφή γνωστής πολυεθνικής υποτιτλισμού που τότε πλήρωνε αδρά τους μεταφραστές και έβαζε και δύο επιμελητές σε κάθε πρότζεκτ.

Never did eat your lunch, did ya?
Μετάφραση
Ποτέ δεν θα φας το μεσημεριανό σου, έτσι;

Στην πραγματικότητα, αυτό που εννοεί ο ομιλών είναι "Δεν κατάφερες τελικά να φας το μεσημεριανό σου", αφού οι δυο τους βρίσκονται στο κρεβάτι μετά το σεξ. Πλην του λάθους στον χρόνο "Δεν θα φας", ενώ της λέει "Δεν έφαγες", ο μεταφραστής θεώρησε καλό να μεταφράσει κατά λέξη και το "never", ενώ το νόημα της φράσης δεν έχει καμιά σχέση με το "ποτέ".

Ναι, το never + συγκεκριμένο χρονικό προσδιορισμό είναι στην ουσία εμφατικό. Μερικές φορές ταιριάζει το "τελικά" ή το "εντελώς" ή το "καθόλου"*, ίσως και το "δεν τελείωσα", αλλά μερικές φορές ίσως και να μην ταιριάζει τίποτα (το λέω χωρίς να έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου). Διορθώστε με αν κάνω λάθος.

* π.χ. "I never managed to sleep" // "δεν κατάφερα να κοιμηθώ καθόλου" ή πιο ελεύθερα "δεν έκλεισα/κατάφερα να κλείσω μάτι".

 

[nickel]

Στα λεξικά είναι η δεύτερη σημασία, που ερμηνεύεται με ένα απλό «not at all».

2 Not at all (used with the past tense for saying that something did not happen)
he never turned up
I waited, but she never came.
He never even said goodbye.

Μου αρέσει ένα παράδειγμα ιστορικού ενεστώτα στο ODE:
His putt never troubles the hole and it slips a few feet past for another difficult putt. ... ούτε που...

 

[Hellegennes]

Α, το never παρέα με το even. Ούτε καν;

 

[daeman]

...
Για το never, όλο και συχνότερα διαπιστώνω ότι οι Αμερικανοί έχουν σχεδόν καταργήσει στον προφορικό λόγο την άρνηση στα βοηθητικά ρήματα (don't, doesn't, didn't, haven't, hasn't, hadn't, won't, wouldn't), αντικαθιστώντας την με την κατάφαση κι ένα never μπροστά. Έτσι, σχεδόν αυτόματα πια σε τέτοιες περιπτώσεις, το χέρι μου πάει στο «δεν» + ρήμα, την ώρα που ο νους μου σκέφτεται αν η πρόταση είναι διαρκής ή τελεσίδικη για να χρειαστεί το «ποτέ», το «καθόλου» ή άλλα τέτοια εμφατικά.
Τις περισσότερες φορές όχι, ενώ το σίγουρο σημάδι ότι χρειάζεται οπωσδήποτε το «ποτέ» είναι το «never ever».

 

[Alexandra]

Από το in.gr: Έκανε επέμβαση στο κεφάλι, αλλά αυτή το... βιολί της
[...]Ανυπομονώ να επιστρέψω σε μια φυσιολογική ζωή. Θέλω να παίξω βιολί, να υπογράψω το όνομά μου και να πιω τσάι χωρίς να το χύνω πρόσθεσε.

Άλλη μια κατά λέξη μετάφραση που δημιουργεί στον περαστικό αναγνώστη που δεν μιλάει φαρσί αγγλικά την εύλογη απορία «Μα τι ελληνικά είναι αυτά;»

Ορίστε και το πρωτότυπο:
I can’t wait to return to normal life,” Elishuv said excitedly. “I want to play, sign my name and drink tea without spilling it,

Στα ελληνικά θα λέγαμε «Να βάζω την υπογραφή μου», «να υπογράφω».

 

[Hellegennes]

Και οι χρόνοι είναι λίγο περίεργοι. Γιατί όχι υποτακτική ενεστώτα;

 

[Alexandra]

Κοίταζα μια κατά τα άλλα ωραία μετάφραση της ταινίας Calvary και ξαφνικά έπεσα πάνω σ' αυτό:

So you're sure there's a God, then, Father, yeah? I'm being serious. I'm asking because I'm having doubts myself.
Είσαι σίγουρος ότι υπάρχει Θεός, Πάτερ; Είμαι σοβαρός. Ρωτάω γιατί έχω αμφιβολίες.

Δηλαδή, αν δεν ήταν σοβαρός, θα ήταν γελοίος; Το ξέρω ότι έχει σχεδόν καθιερωθεί να μεταφράζουν το "Are you serious?" ως "Είσαι σοβαρός;" (αν και εγώ δεν θα το χρησιμοποιούσα ποτέ), αλλά να φτάσουμε στο σημείο να λέμε "Είμαι σοβαρός", αντί για "Μιλάω σοβαρά, σοβαρολογώ, δεν αστειεύομαι", καταντάει γελοίο.

 

[nickel]

Υπάρχει ένα γενικότερο πρόβλημα με τον ενεστώτα διάρκειας του ρήματος be, το I'm being, ή είναι ιδέα μου; Μήπως να το κάνουμε νήμα, να βάλουμε, ας πούμε, και το «Are you being sarcastic?» («Δηλαδή, μου τη λες τώρα;» και όχι «Είσαι σαρκαστικός;» ή «Γίνεσαι σαρκαστικός;»). Σοβαρολογώ.

 

[Alexandra]

Όχι, δεν είναι ιδέα σου, φυσικά υπάρχει πρόβλημα στην απόδοση του "I'm being" με το απλό "είμαι". Αλλά εγώ εστιάστηκα στην κατά λέξη μετάφραση του "I'm serious" ή "Are you serious?"
Πριν από λίγα χρόνια, ένας μαθητής μου ήθελε να μου πει "Σοβαρολογείτε;" αλλά μού είπε "Είστε σοβαρή;" Παραλίγο να του δώσω φάπα.

 

[nickel]

ΟΚ, για αυτό υπάρχει και νήμα, για συνέχεια:

http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?3496-I-am-serious-σοβαρολογώ-(όχι-είμαι-σοβαρός)

 

[Hellegennes]

Κάπου εδώ δεν θα έπρεπε να πούμε και το αντίστροφο; Δηλαδή το πώς θα μεταφράσουμε το "είσαι σοβαρός;".

Μου έρχονται διάφορες βαρύτερες εκφράσεις στο μυαλό αλλά όχι αυτή. Π.χ. Have you lost it? Are you out of your mind ((ή in your right mind)? Are you nuts? Και το εμφατικό "don't be ridiculous".

 

[Alexandra]

Από υπότιτλο ταινίας:

-Why are you being so nice to me?
-Because you're letting me.

Μετάφραση:
-Γιατί μου φέρεσαι τόσο καλά;
-Επειδή με αφήνεις να το κάνω.

Εγώ θα πρότεινα να το αποδώσει: «Επειδή μου το επιτρέπεις.»

 

[bernardina]

Από υπότιτλο ταινίας:

-Why are you being so nice to me?
-Because you're letting me.

Μετάφραση:
-Γιατί μου φέρεσαι τόσο καλά;
-Επειδή με αφήνεις να το κάνω.

Εγώ θα πρότεινα να το αποδώσει: «Επειδή μου το επιτρέπεις.»

Ή "Επειδή μου δίνεις τη δυνατότητα". (Ουπς! Υπότιτλος είπαμε, ε; Πολύ μπλαμπλά. :glare: )

 

[Zazula]

Το βιβλίο του Robert Fulghum (ˈfʊldʒəm — να δω πώς θα το μεταγράψετε) με τίτλο All I Really Need to Know I Learned in Kindergarten κυκλοφόρησε με δύο τίτλους στα ελληνικά: http://biblionet.gr/main.asp?page=r...gh=&OrigLang=&PagesFrom=&PagesTo=&avail_stat=
Θεωρώ ότι ο τίτλος της πιο πρόσφατης έκδοσης («Όλα όσα χρειάζομαι πραγματικά να ξέρω τα έμαθα στο νηπιαγωγείο») δεν αποδίδει με φυσικό τρόπο το need to know, κι ότι ο πρώτος («Όσα πραγματικά πρέπει να ξέρω τα έμαθα στο νηπιαγωγείο») ήταν πιο στρωτός σε αυτό το σημείο — εσείς τι λέτε;

 

[daeman]

...
Συνένας για το πρέπει.

Καλά που είπες για το need, γιατί δεν μπορώ πια παντού την αυτόματη αντιστοίχιση need = χρειάζομαι. Και χρειάζομαι ή έχω ανάγκη είναι, και πρέπει είναι, και συχνά, ιδίως στα αμερικάνικα, και θέλω είναι.

 

[nickel]

Ρόμπερτ Φούλτζαμ: Αυτά που χρειάζομαι τα έμαθα στο νηπιαγωγείο

Αν έγραφα εγώ το βιβλίο, δεν θα έβαζα τίτλο πιο μεγάλο.

 

[Zazula]

E ναι, η επιλογή τίτλου είναι τέχνη κι επιστήμη μαζί :) — απλώς έκανα χρήση της συγκεκριμένης περίπτωσης για ν' αναδείξω το άκριτα μονόπαντο need to + vb = χρειάζομαι να + ρήμα.

 

[drsiebenmal]

Αυτά που χρειάζομαι τα έμαθα στο νηπιαγωγείο

Και εναλλακτικά:

Όλα που χρειάζομαι τα έμαθα στο νηπιαγωγείο
Όσα χρειάζομαι τα έμαθα στο νηπιαγωγείο

 

[nickel]

Ξέχασες το «Όλα όσα χρειάζομαι τα έμαθα στο νηπιαγωγείο».