Το νήμα για την παιδεία
- Thread starter tsioutsiou†
- Start date
Δεν καταλαβαίνω ποιο από τα σημεία του #1200 βρίσκεται σε αντίθεση με τον τρόπο λειτουργίας των ΠΠΣ (εδώ έχει κάποια στοιχεία). (Επίσης, δεν κατάλαβα αν εγκρίνεται το γεγονός ότι ο Helle γελάει με κάποιον ορισμό που εμένα μου φαίνεται μια χαρά.) Ίσως βέβαια τα ΠΠΣ είναι κάτι διαφορετικό απ' αυτό που έχω καταλάβει, σύμφωνα και με τη συνέντευξη που διάβασα. Εγώ πάντως δεν θα συνεχίσω να συζητάω αν δεν έχουμε την άποψη κάποιων που να έχουν άμεση σχέση με την ελληνική πραγματικότητα.
Και για διευκόλυνση της ανάγνωσης:
Ξεχώρισα από τη συνέντευξη αυτό το κομμάτι:
Τέλος, και για να τελειώνουμε και με το μύθο περί επιδίωξης της αριστείας μέσω των εξετάσεων, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλα τα ΠΠ Γυμνάσια το μεγαλύτερο ποσοστό των επιτυχόντων στις εξετάσεις πέρασε με βαθμολογίες που κινούνται μεταξύ 12,5 και 15, ενώ στα Λύκεια ένας σημαντικός αριθμός μαθητών πέρασε με βαθμολογίες στην περιοχή του 10. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι και η κοινωνική διαστρωμάτωση των μαθητών μας είναι αντιπροσωπευτική και να τονίσουμε μάλιστα ότι ιδιαίτερα σε ΠΠ σχολεία του κέντρου της Αθήνας υπάρχει και σημαντικό ποσοστό μεταναστών.
Αυτό δηλαδή μιλάει για αντιπροσωπευτικότητα και όχι για αριστεία. Η κλήρωση δεν είναι βέβαιο ότι διευκολύνει την αντιπροσωπευτικότητα: αν η αντιπροσωπευτική τάξη έχει δύο μαθητές του δώδεκα, από τις εξετάσεις μπορείς να βρεις πέντε μαθητές του 12 και τότε μπορείς να διαλέξεις τους δύο που θέλεις με κλήρωση. Αλλά με κλήρωση για το σύνολο της τάξης, δεν σημαίνει ότι θα καταλήξεις με δύο μαθητές του δώδεκα.
Αυτά βέβαια μπορεί να είναι η καλή θεωρία. Εδώ διαβάζουμε ότι και η κλήρωση καταστρατηγείται με τη γνωστή μέθοδο «κληρώνουμε και μερικούς δικούς μας».
Ξεχώρισα από τη συνέντευξη αυτό το κομμάτι:
Τέλος, και για να τελειώνουμε και με το μύθο περί επιδίωξης της αριστείας μέσω των εξετάσεων, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλα τα ΠΠ Γυμνάσια το μεγαλύτερο ποσοστό των επιτυχόντων στις εξετάσεις πέρασε με βαθμολογίες που κινούνται μεταξύ 12,5 και 15, ενώ στα Λύκεια ένας σημαντικός αριθμός μαθητών πέρασε με βαθμολογίες στην περιοχή του 10. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι και η κοινωνική διαστρωμάτωση των μαθητών μας είναι αντιπροσωπευτική και να τονίσουμε μάλιστα ότι ιδιαίτερα σε ΠΠ σχολεία του κέντρου της Αθήνας υπάρχει και σημαντικό ποσοστό μεταναστών.
Αυτό δηλαδή μιλάει για αντιπροσωπευτικότητα και όχι για αριστεία. Η κλήρωση δεν είναι βέβαιο ότι διευκολύνει την αντιπροσωπευτικότητα: αν η αντιπροσωπευτική τάξη έχει δύο μαθητές του δώδεκα, από τις εξετάσεις μπορείς να βρεις πέντε μαθητές του 12 και τότε μπορείς να διαλέξεις τους δύο που θέλεις με κλήρωση. Αλλά με κλήρωση για το σύνολο της τάξης, δεν σημαίνει ότι θα καταλήξεις με δύο μαθητές του δώδεκα.
Αυτά βέβαια μπορεί να είναι η καλή θεωρία. Εδώ διαβάζουμε ότι και η κλήρωση καταστρατηγείται με τη γνωστή μέθοδο «κληρώνουμε και μερικούς δικούς μας».
Ας τα πάρουμε λίγο απ' την αρχή. Η αντιπροσωπευτική τάξη δεν έχει διακριτές τιμές για να πεις "να δυο μαθητές του 12 και ένας του 13"· είναι φάσμα. Ως εκ τούτου δεν έχει νόημα να κάνεις εξετάσεις για να βρεις αυτούς τους μαθητές του 12 και να πάρεις τόσους όσους χρειάζονται για να αντιστοιχούν στην μέση τάξη. Δεύτερον, αν οι εξετάσεις χρησιμοποιηθούν με τέτοιον τρόπο, δεν έχει νόημα η διεξαγωγή τους. Αν είναι να διαλέξεις τελικά Χ 12άρηδες και Υ 15άρηδες, μπορείς να τους διαλέξεις κατευθείαν με βάση τις υπάρχουσες επιδόσεις τους. Τρίτον, θα ήθελα να δω τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τα παραπάνω, γιατί σε βλέπω πολύ εύκολα να τα δέχεσαι χωρίς έλεγχο (confirmation bias*). Ποιο είναι αυτό το "μεγαλύτερο ποσοστό"; Ποιος είναι ο "σημαντικός αριθμός" των 10άρηδων; Ποιο είναι το "σημαντικό ποσοστό" μεταναστών; Πώς διασφαλίζεται το αντιπροσωπευτικό της κοινωνικής διαστρωμάτωσης;
Θα είχα μικρότερες αμφιβολίες για τα παραπάνω αν δεν προηγούνταν εκείνος ο τραγικός ορισμός του πειράματος. Ήρθε η ώρα να επεκταθώ, αν και εν πολλοίς με κάλυψε η SBE. Εγώ θα πιάσω συγκεκριμένα αυτό:
Το πείραμα είναι μία δραστηριότητα που «περιορίζει» το φαινόμενο σε ένα ειδικό και εν πολλοίς κατασκευασμένο πλαίσιο συνθηκών και μέσα σ’ αυτό διατυπώνονται οι κατάλληλες ερωτήσεις και προκύπτουν τα ανάλογα συμπεράσματα για να ακολουθήσει η διαδικασία της γενίκευσης των εφαρμογών.
Μια πειραματική διάταξη, εφόσον στοχεύει να τεστάρει εργαστηριακά -γιατί υπάρχουν και μη εργαστηριακά τεστ- κάτι που για τον άλφα ή βήτα λόγο είναι μη πρακτικό να ελεγχθεί στις αυθεντικές του συνθήκες, στήνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να προσομοιώνει όσο το δυνατόν καλύτερα τις αυθεντικές συνθήκες. Ο μόνος "περιορισμός" που μπορεί να συμβεί αφορά την κλίμακα κι αυτό γίνεται μόνο σε πειράματα όπου η διαφορά κλίμακας δεν επηρεάζει θεμελιώδεις παράγοντες, όπως τις δυνάμεις (π.χ. το νερό συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά σε μικρές κλίμακες, όπως φέρ' ειπείν όταν πλησιάζουμε την κλίμακα όπου η επιφανειακή τάση γίνεται πιο σημαντική απ' την βαρύτητα). Από την άλλην, αν τεστάρεις ένα κομμάτι ομοιογενούς υλικού, μπορείς θεωρητικά να πεις ότι από το ειδικό βγάζεις συμπεράσματα για το γενικό, αλλά αυτή θα είναι μια δήλωση κενή ουσίας, αφού η συμπεριφορά ομοιογενούς υλικού είναι ίδια υπό ίδιες συνθήκες, ασχέτως κλίμακας. Τώρα, αν θέλεις να κάνεις πείραμα πάνω σε ένα φαινόμενο και περιορίσεις τα χαρακτηριστικά του ή τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνει, σε καμμιά περίπτωση δεν μπορείς να βγάλεις συμπεράσματα γενικευτικά. Αν, για παράδειγμα, ελέγξεις τον ρυθμό καθίζησης του Χ εδάφους υπό φορτίο, δεν μπορείς να βγάλεις συμπέρασμα για τον ρυθμό καθίζησης ενός άλλου τύπου εδάφους, απλά και μόνο με συσχέτιση. Για να βρεις τις παραμέτρους που ορίζουν τον ρυθμό καθίζησης, θα πρέπει να τεστάρεις ένα εύρος υλικών και πάλι θα πάρεις συμπεράσματα μόνο για υλικά που ανήκουν στην ίδια ομάδα (π.χ. άλλη μηχανική συμπεριφορά έχουν οι άμμοι, άλλη τα χαλίκια // άλλο αποτέλεσμα θα πάρεις από μια εκπαιδευτική μέθοδο σε παιδιά με μαθησιακά προβλήματα, άλλο σε παιδιά ευκατάστατων οικογενειών, άλλο σε μαθητές πάνω από κάποιο ψυχολογικό βαθμολογικό όριο, κτλ).
Για να δώσω ένα άλλο παράδειγμα, αν προσπαθήσεις να βρεις πειραματικά την σχέση ανάμεσα στην ταχύτητα πτώσης ενός αντικειμένου και της μάζας του, θα καταλήξεις σε λάθος συμπεράσματα αν περιορίσεις τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτό συμβαίνει, που είναι και ο λόγος που στην εποχή του Αριστοτέλη πίστευαν λανθασμένα ότι η ταχύτητα με την οποία πέφτει το αντικείμενο έχει να κάνει με το βάρος του αντικειμένου. Αντιθέτως, αν, όπως ορίζει η λογική του πειράματος, ελέγξεις το φαινόμενο κάτω από ένα σωστά κατανεμημένο εύρος συνθηκών, θα καταλήξεις κάποια στιγμή στην σωστή σχέση.
Ο άνθρωπος που είπε το παραπάνω, που είναι χρωματισμένο μπλε, κάνει μια σημαντική παρανόηση ανάμεσα σε ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες και κατασκευασμένες συνθήκες. Μια ελεγχόμενη συνθήκη σε εργαστηριακό περιβάλλον είναι μια συνθήκη που διασφαλίζεται ότι δεν θα αποτελεί αστάθμητο παράγοντα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τεχνητή ή περιορισμένου εύρους των αληθινών ορίων, αλλά ότι ξέρουμε τις τιμές που παίρνει όταν κάνουμε μετρήσεις. Αυτό το κάνουμε για να μπορούμε να εξάγουμε όσο το δυνατόν πιο ακριβή συμπεράσματα, να περιορίσουμε δηλαδή την αβεβαιότητα λόγω αστάθμητων παραγόντων.
Ας πάρω ένα άλλο παράδειγμα, που αφορά οργανικούς ιστούς, μιας και το θέμα μας είναι η απόδοση ζωντανών οργανισμών (ανθρώπων). Αν θέλω να ελέγξω την εφελκυστική αντοχή ξύλου οξιάς και διαλέξω από πριν ξύλο από συγκεκριμένα περιβάλλοντα, συγκεκριμένων ηλικιών και συγκεκριμένου υποείδους, δεν θα καταφέρω να βρω την σωστή σχέση ανάμεσα στα μηχανικά χαρακτηριστικά του ξύλου και της τελικής αντοχής του, γιατί, όντας ανομογειονές υλικό, τα μηχανικά χαρακτηριστικά του εξαρτώνται από έναν αριθμό παραμέτρων τις οποίες μπορώ να αξιολογήσω σωστά μόνο με σωστά επιλεγμένο στατιστικό δείγμα. Αυτό θα μου δώσει τις τελικές συσχετίσεις όλων των παραγόντων και πώς διαμορφώνονται μεταβάλλοντας μια παράμετρο την φορά (που είναι και η μέθοδος που ουσιαστικά εισήγαγε ο Μπόυλ· ίσως η σημαντικότερη συνεισφορά του στην επιστήμη).
Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και με κάθε τι που αφορά δείγματα. Ας πούμε, πώς φαντάζεσαι ότι μετράμε την μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη και πώς προκύπτει το συμπέρασμα ότι διαρκώς αυξάνεται; Hint: όχι μετρώντας την θερμοκρασία προεπιλεγμένων πόλεων. Αλλά ειδικά όταν διεξάγεις πείραμα, υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο να επιλέγεις τις συνθήκες και στο να τις ελέγχεις. Σε ένα πείραμα δεν "περιορίζουμε" τις συνθήκες, προσπαθούμε να ελέγξουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος συνθηκών, καθώς παντού στην φύση και στην στατιστική υπάρχουν σημεία καμπής, σημεία μπρος και πίσω απ' τα οποία τα φαινόμενα και οι συμπεριφορές μεταβάλλονται, όπως για παράδειγμα όταν μιλάμε για κρίσιμη μάζα για την έκρηξη ουρανίου, κρίσιμη ταχύτητα σε ένα υδραυλικό άλμα, μετάβαση από την κβαντική κλίμακα στην κλασική, κτλ.
* όλοι οι άνθρωποι πέφτουμε θύματα αυτού και δεν έχω κανένα πρόβλημα να μου το επισημαίνουν όταν μού συμβαίνει.
Θα είχα μικρότερες αμφιβολίες για τα παραπάνω αν δεν προηγούνταν εκείνος ο τραγικός ορισμός του πειράματος. Ήρθε η ώρα να επεκταθώ, αν και εν πολλοίς με κάλυψε η SBE. Εγώ θα πιάσω συγκεκριμένα αυτό:
Το πείραμα είναι μία δραστηριότητα που «περιορίζει» το φαινόμενο σε ένα ειδικό και εν πολλοίς κατασκευασμένο πλαίσιο συνθηκών και μέσα σ’ αυτό διατυπώνονται οι κατάλληλες ερωτήσεις και προκύπτουν τα ανάλογα συμπεράσματα για να ακολουθήσει η διαδικασία της γενίκευσης των εφαρμογών.
Μια πειραματική διάταξη, εφόσον στοχεύει να τεστάρει εργαστηριακά -γιατί υπάρχουν και μη εργαστηριακά τεστ- κάτι που για τον άλφα ή βήτα λόγο είναι μη πρακτικό να ελεγχθεί στις αυθεντικές του συνθήκες, στήνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να προσομοιώνει όσο το δυνατόν καλύτερα τις αυθεντικές συνθήκες. Ο μόνος "περιορισμός" που μπορεί να συμβεί αφορά την κλίμακα κι αυτό γίνεται μόνο σε πειράματα όπου η διαφορά κλίμακας δεν επηρεάζει θεμελιώδεις παράγοντες, όπως τις δυνάμεις (π.χ. το νερό συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά σε μικρές κλίμακες, όπως φέρ' ειπείν όταν πλησιάζουμε την κλίμακα όπου η επιφανειακή τάση γίνεται πιο σημαντική απ' την βαρύτητα). Από την άλλην, αν τεστάρεις ένα κομμάτι ομοιογενούς υλικού, μπορείς θεωρητικά να πεις ότι από το ειδικό βγάζεις συμπεράσματα για το γενικό, αλλά αυτή θα είναι μια δήλωση κενή ουσίας, αφού η συμπεριφορά ομοιογενούς υλικού είναι ίδια υπό ίδιες συνθήκες, ασχέτως κλίμακας. Τώρα, αν θέλεις να κάνεις πείραμα πάνω σε ένα φαινόμενο και περιορίσεις τα χαρακτηριστικά του ή τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνει, σε καμμιά περίπτωση δεν μπορείς να βγάλεις συμπεράσματα γενικευτικά. Αν, για παράδειγμα, ελέγξεις τον ρυθμό καθίζησης του Χ εδάφους υπό φορτίο, δεν μπορείς να βγάλεις συμπέρασμα για τον ρυθμό καθίζησης ενός άλλου τύπου εδάφους, απλά και μόνο με συσχέτιση. Για να βρεις τις παραμέτρους που ορίζουν τον ρυθμό καθίζησης, θα πρέπει να τεστάρεις ένα εύρος υλικών και πάλι θα πάρεις συμπεράσματα μόνο για υλικά που ανήκουν στην ίδια ομάδα (π.χ. άλλη μηχανική συμπεριφορά έχουν οι άμμοι, άλλη τα χαλίκια // άλλο αποτέλεσμα θα πάρεις από μια εκπαιδευτική μέθοδο σε παιδιά με μαθησιακά προβλήματα, άλλο σε παιδιά ευκατάστατων οικογενειών, άλλο σε μαθητές πάνω από κάποιο ψυχολογικό βαθμολογικό όριο, κτλ).
Για να δώσω ένα άλλο παράδειγμα, αν προσπαθήσεις να βρεις πειραματικά την σχέση ανάμεσα στην ταχύτητα πτώσης ενός αντικειμένου και της μάζας του, θα καταλήξεις σε λάθος συμπεράσματα αν περιορίσεις τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτό συμβαίνει, που είναι και ο λόγος που στην εποχή του Αριστοτέλη πίστευαν λανθασμένα ότι η ταχύτητα με την οποία πέφτει το αντικείμενο έχει να κάνει με το βάρος του αντικειμένου. Αντιθέτως, αν, όπως ορίζει η λογική του πειράματος, ελέγξεις το φαινόμενο κάτω από ένα σωστά κατανεμημένο εύρος συνθηκών, θα καταλήξεις κάποια στιγμή στην σωστή σχέση.
Ο άνθρωπος που είπε το παραπάνω, που είναι χρωματισμένο μπλε, κάνει μια σημαντική παρανόηση ανάμεσα σε ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες και κατασκευασμένες συνθήκες. Μια ελεγχόμενη συνθήκη σε εργαστηριακό περιβάλλον είναι μια συνθήκη που διασφαλίζεται ότι δεν θα αποτελεί αστάθμητο παράγοντα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τεχνητή ή περιορισμένου εύρους των αληθινών ορίων, αλλά ότι ξέρουμε τις τιμές που παίρνει όταν κάνουμε μετρήσεις. Αυτό το κάνουμε για να μπορούμε να εξάγουμε όσο το δυνατόν πιο ακριβή συμπεράσματα, να περιορίσουμε δηλαδή την αβεβαιότητα λόγω αστάθμητων παραγόντων.
Ας πάρω ένα άλλο παράδειγμα, που αφορά οργανικούς ιστούς, μιας και το θέμα μας είναι η απόδοση ζωντανών οργανισμών (ανθρώπων). Αν θέλω να ελέγξω την εφελκυστική αντοχή ξύλου οξιάς και διαλέξω από πριν ξύλο από συγκεκριμένα περιβάλλοντα, συγκεκριμένων ηλικιών και συγκεκριμένου υποείδους, δεν θα καταφέρω να βρω την σωστή σχέση ανάμεσα στα μηχανικά χαρακτηριστικά του ξύλου και της τελικής αντοχής του, γιατί, όντας ανομογειονές υλικό, τα μηχανικά χαρακτηριστικά του εξαρτώνται από έναν αριθμό παραμέτρων τις οποίες μπορώ να αξιολογήσω σωστά μόνο με σωστά επιλεγμένο στατιστικό δείγμα. Αυτό θα μου δώσει τις τελικές συσχετίσεις όλων των παραγόντων και πώς διαμορφώνονται μεταβάλλοντας μια παράμετρο την φορά (που είναι και η μέθοδος που ουσιαστικά εισήγαγε ο Μπόυλ· ίσως η σημαντικότερη συνεισφορά του στην επιστήμη).
Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και με κάθε τι που αφορά δείγματα. Ας πούμε, πώς φαντάζεσαι ότι μετράμε την μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη και πώς προκύπτει το συμπέρασμα ότι διαρκώς αυξάνεται; Hint: όχι μετρώντας την θερμοκρασία προεπιλεγμένων πόλεων. Αλλά ειδικά όταν διεξάγεις πείραμα, υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στο να επιλέγεις τις συνθήκες και στο να τις ελέγχεις. Σε ένα πείραμα δεν "περιορίζουμε" τις συνθήκες, προσπαθούμε να ελέγξουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εύρος συνθηκών, καθώς παντού στην φύση και στην στατιστική υπάρχουν σημεία καμπής, σημεία μπρος και πίσω απ' τα οποία τα φαινόμενα και οι συμπεριφορές μεταβάλλονται, όπως για παράδειγμα όταν μιλάμε για κρίσιμη μάζα για την έκρηξη ουρανίου, κρίσιμη ταχύτητα σε ένα υδραυλικό άλμα, μετάβαση από την κβαντική κλίμακα στην κλασική, κτλ.
* όλοι οι άνθρωποι πέφτουμε θύματα αυτού και δεν έχω κανένα πρόβλημα να μου το επισημαίνουν όταν μού συμβαίνει.
Μα για όνομα! Εγώ νιώθω τύψεις που σε έβαλα να γράφεις όλο αυτό το κατεβατό, οι υπόλοιποι αναγνώστες θα αλλάξουν δρόμο και το ζήτημα θα θολώσει από την απεραντολογία. Εγώ θεωρώ ότι μια χαρά μπορούμε να πούμε ότι είναι κατασκευασμένο και όχι ελεγχόμενο το περιβάλλον. Επίσης, δεν με ενδιαφέρει αν η εφαρμογή απέχει από τις προθέσεις. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο κατέγραψα ότι η πρόθεσή τους είναι το πείραμα σε αντιπροσωπευτικό περιβάλλον και όχι η αριστεία. Αν είναι αρκετά αντιπροσωπευτικό το περιβάλλον ή αν η μέθοδος είναι η καλύτερη για αυτόν τον πειραματισμό, πού να ξέρω;
Νομίζω ότι το θέμα έχει μείνει στο ότι δεν καταργούνται τα ΠΠΣ αλλά θα μπαίνουν οι μαθητές χωρίς εξετάσεις. Αν θεωρείτε ότι με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται καλύτερα η αντιπροσωπευτικότητα, με το καλό και με τη νίκη.
Νομίζω ότι το θέμα έχει μείνει στο ότι δεν καταργούνται τα ΠΠΣ αλλά θα μπαίνουν οι μαθητές χωρίς εξετάσεις. Αν θεωρείτε ότι με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται καλύτερα η αντιπροσωπευτικότητα, με το καλό και με τη νίκη.
SBE
¥
Αμάν βρε Νικελ, δε θες μόνο να σου πούμε την απάντηση θες και το λυσάρι.
Το είπα και πιο πριν, τα πειραματικά δεν είναι πειραματικά στην πραγματικότητα. Μη με βάζεις να το επαναλαμβάνω. Ας ξεκινήσουμε από το απλό: μπορείς να μου δείξεις την έρευνα που έχει προκύψει από τα πειράματα των πειραματικών σχολείων;
Και προχωράμε στο άλλο: δεν μπορείς να πειραματιστείς για τη μέση σχολική ταξη ή για την μέση κακή σχολική τάξη όταν έχεις τάξη με καλούς μαθητές. Αυτό προσπαθεί να πει ο Ελληγενής και το λέει με πολύ μπλα μπλα και παραδείγματα εξω-εκπαιδευτικά.
Ο τυπος που τσιτάρεις Νίκελ, λέει ότι στις πανεπιστημιακές εισαγωγικές εξετάσεις οι μαθητές των σχολείων αυτών δεν παίρνουν ιδιαίτερα μεγάλους βαθμούς και το χρησιμοποιεί σαν επιχείρημα ότι δεν είναι σχολεία αριστείας. Ε, τότε ποιός είναι ο λόγος ύπαρξής τους; Με βάση τη βιβλιογραφία που παραθετω πιο πάνω, αυτό είναι φαινόμενο όχι αποκλειστιικά ελληνικό (δηλαδή σε αντικειμενικές εξετάσεις οι μαθητές των σχολείων προεπιλογής δεν διαφέρουν ιδιαίτερα απο τους μαθητές των σχολείων τυχαίας επιλογής) και είναι ένα απο τα ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της κατάργησης των σχολείων αυτών. Δηλαδή ο εκπρόσωπος των σχολείων αυτών χρησιμοποιεί επιχείρημα υπερ της κατάργησής τους για να μας πείσει ότι δεν πρέπει να καταργηθούν; Δε βλέπεις βρε Νίκελ μια ασυνέπεια;
Απορρίπτεις δηλαδή τη διεθνή έρευνα στο χώρο της εκπαίδευσης και περιμένεις ίσως να ανακαλύπτουν οι Έλληνες τον τροχό κάθε φορά; Να σου επισημάνω απλώς πως ό,τι συμβαίνει στην ελληνική παιδεία τα τελευταία ας πούμε 20 χρονια (για να μην πω 200) δεν είναι προιόν ελληνικής παρθενογένεσης, είναι αποτέλεσμα των εφαρμογών και τάσεων του κλάδου διεθνώς (ή αν προτιμάς, στις δυτικές χώρες, αφού σε αυτές ανήκουμε).
Παράδειγμα: Η έρευνα οδήγησε στην τάση π.χ. απο το '90 και δώθε, ότι τα πρώην εξωσχολικά (αθλητισμός, μουσική κλπ) πρέπει να είναι μέρος του σχολείου και να υπαρχουν ειδικά σχολεία με έμφαση σε αυτές τις ειδικότητες. Μήπως αυτό θυμίζει κάτι από Ελλάδα; Μήπως το ότι φτιάχτηκαν τέτοια σχολεία;
:scared: Ah, mon Dieu! Δηλαδή δεν ανακαλύψαμε εμείς τη μόδα αυτή!
SBE
¥
Περί cognitive bias: μπήκα στη συζήτηση με αρκετά θετική προδιάθεση για τα πρότυπα σχολεία. Κοιτάζοντας όμως τη σχετική βιβλιογραφία και το τί θεωρείται κοινά αποδεκτό απο τη διεθνή εκπαιδευτική κοινότητα αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν σοβαρά και βάσιμα στοιχεία και πειραματικά δεδομένα και πιριβιουντ δημοσιέυσεις κλπ που με οδηγούν αν όχι στην αρνητική προδιάθεση, στον σκεπτικισμό.
Ο μέσος γονιός όμως δεν πρόκειται να καθίσει να κοιτάξει τη διεθνή βιβλιογραφία αλλά θα λειτουργήσει συναισθηματικά και με βάση τα κοινώς αποδεκτά.
Έτσι όταν ο υπουργός παιδείας λέει ότι θα καταργήσει τα πρότυπα σχολεία μπορεί να εκφράζει την τρεχουσα επιστημονική άποψη, αλλά το πιο πιθανό είναι να ερμηνευτεί η απόφαση ως προκατάληψη κατά της αριστείας (και πολύ πιθανόν να είναι, γιατί δεν αποκλείεται ο υπουργός ή οι γύρω από αυτόν να έχουν αντιληφθεί το τί αλλά όχι το γιατί).
Προσωπική άποψη:
α. τα πειραματικά σχολεία να γίνουν αμιγώς πειραματικά, δηλαδή να είναι συνδεδεμένα με κάποιο πανεπιστημιακό τμήμα και να διοικούνται από τα τμήματα αυτά. Η επιλογή των μαθητών στην πρώτη τάξη να γίνεται τυχαία αλλά να μπορεί η διοίκηση να τροποποιεί τα κριτήρια συμμετοχής των μαθητών σε κάποια από τα ερευνητικά προγράμματα. Το σχολείο θα προσφέρει όλο το φάσμα των ειδικοτήτων για την εισαγωγή στο πανεπιστημιο. Οι γονείς να πρέπει να δώσουν άπαξ την συγκατάθεσή τους για τη συμμετοχή του παιδιού τους σε πειράματα και να είναι το σχετικό έγγραφο διατυπωμένο όσο γίνεται πιο τρομακτικά, για να μη λένε μετά ότι δεν τους έιπε κανένας ότι τα πειράματα μπορεί να έχουν και αρνητικά αποτελέσματα.
β. όσα δεν γίνουν αμιγώς πειραματικά να μετατραπούν σε σχολεία εξειδίκευσης, όπως τα μουσικά σχολεία. Να έχουμε δηλαδή κλασσικό σχολείο, μαθηματικό σχολείο κλπ. Η επιλογή των μαθητών θα γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται επιλογή π.χ. στα μουσικά σχολεία (δε χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό).
Πρόταση για σκληροπυρηνικούς που μπορεί να εφαρμοστεί αμέσως στα υπάρχοντα σχολεία, και θα λύσει επίσης πολλά προβλήματα: στα σχολεία με εισαγωγικές εξετάσεις η παραμονή των μαθητών στο σχολείο να μην είναι εξασφαλισμένη. Κάθε χρόνο το κατώτερο 25% φέυγει από το σχολείο υποχρεωτικά και γίνονται εξετάσεις για την κάλυψη των θέσεων με νέους μαθητές. Ή αν προτιμάτε, κάθε χρονο γινονται εξετάσεις για την εγγραφή στην επόμενη τάξη σε μηδενική βάση. Δεν μετράει καθόλου το αν ήδη είσαι μαθητής στο σχολείο. Για μεγαλύτερη ουδετερότητα, το τεστ για την εισαγωγή μπορέι να είναι ανεξάρτητο απο τη διδακτέα ύλη και να είναι π.χ. τεστ νοημοσύνης. Σε αυτή την περίπτωση θα δούμε γονιούς που θα διστάζουν να υποβάλλουν το παιδί τους στη δοκιμασία για να μην έχουν μετά να δικαιολογούν τη "ντροπή" της αποπομπής απο το σχολέιο. Το ξέρω ότι αυτό σημαίνει ότι θα χάνουν οι μαθητές, αλλά αποφασίστε τελικά τί θέλετε, γονείς (γιατί εκεί είναι το θέμα).
* (όχι μόνο για τη Λεξιλογία, κάνω μια εργασία για τη διδασκαλία αυτή την εποχή και ήταν ευχάριστο διάλειμμά και σχετικό)
Ο μέσος γονιός όμως δεν πρόκειται να καθίσει να κοιτάξει τη διεθνή βιβλιογραφία αλλά θα λειτουργήσει συναισθηματικά και με βάση τα κοινώς αποδεκτά.
Έτσι όταν ο υπουργός παιδείας λέει ότι θα καταργήσει τα πρότυπα σχολεία μπορεί να εκφράζει την τρεχουσα επιστημονική άποψη, αλλά το πιο πιθανό είναι να ερμηνευτεί η απόφαση ως προκατάληψη κατά της αριστείας (και πολύ πιθανόν να είναι, γιατί δεν αποκλείεται ο υπουργός ή οι γύρω από αυτόν να έχουν αντιληφθεί το τί αλλά όχι το γιατί).
Προσωπική άποψη:
α. τα πειραματικά σχολεία να γίνουν αμιγώς πειραματικά, δηλαδή να είναι συνδεδεμένα με κάποιο πανεπιστημιακό τμήμα και να διοικούνται από τα τμήματα αυτά. Η επιλογή των μαθητών στην πρώτη τάξη να γίνεται τυχαία αλλά να μπορεί η διοίκηση να τροποποιεί τα κριτήρια συμμετοχής των μαθητών σε κάποια από τα ερευνητικά προγράμματα. Το σχολείο θα προσφέρει όλο το φάσμα των ειδικοτήτων για την εισαγωγή στο πανεπιστημιο. Οι γονείς να πρέπει να δώσουν άπαξ την συγκατάθεσή τους για τη συμμετοχή του παιδιού τους σε πειράματα και να είναι το σχετικό έγγραφο διατυπωμένο όσο γίνεται πιο τρομακτικά, για να μη λένε μετά ότι δεν τους έιπε κανένας ότι τα πειράματα μπορεί να έχουν και αρνητικά αποτελέσματα.
β. όσα δεν γίνουν αμιγώς πειραματικά να μετατραπούν σε σχολεία εξειδίκευσης, όπως τα μουσικά σχολεία. Να έχουμε δηλαδή κλασσικό σχολείο, μαθηματικό σχολείο κλπ. Η επιλογή των μαθητών θα γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται επιλογή π.χ. στα μουσικά σχολεία (δε χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό).
Πρόταση για σκληροπυρηνικούς που μπορεί να εφαρμοστεί αμέσως στα υπάρχοντα σχολεία, και θα λύσει επίσης πολλά προβλήματα: στα σχολεία με εισαγωγικές εξετάσεις η παραμονή των μαθητών στο σχολείο να μην είναι εξασφαλισμένη. Κάθε χρόνο το κατώτερο 25% φέυγει από το σχολείο υποχρεωτικά και γίνονται εξετάσεις για την κάλυψη των θέσεων με νέους μαθητές. Ή αν προτιμάτε, κάθε χρονο γινονται εξετάσεις για την εγγραφή στην επόμενη τάξη σε μηδενική βάση. Δεν μετράει καθόλου το αν ήδη είσαι μαθητής στο σχολείο. Για μεγαλύτερη ουδετερότητα, το τεστ για την εισαγωγή μπορέι να είναι ανεξάρτητο απο τη διδακτέα ύλη και να είναι π.χ. τεστ νοημοσύνης. Σε αυτή την περίπτωση θα δούμε γονιούς που θα διστάζουν να υποβάλλουν το παιδί τους στη δοκιμασία για να μην έχουν μετά να δικαιολογούν τη "ντροπή" της αποπομπής απο το σχολέιο. Το ξέρω ότι αυτό σημαίνει ότι θα χάνουν οι μαθητές, αλλά αποφασίστε τελικά τί θέλετε, γονείς (γιατί εκεί είναι το θέμα).
* (όχι μόνο για τη Λεξιλογία, κάνω μια εργασία για τη διδασκαλία αυτή την εποχή και ήταν ευχάριστο διάλειμμά και σχετικό)
Αυτό που διάλεξα και παραθέτω για τρίτη φορά αναφέρει τη βαθμολογία των μαθητών που επέλεξαν στις δικές τους εξετάσεις επιλογής. Για να δείξει ότι δεν παίρνουν μόνο άριστους μαθητές. Θέλουν να δείξουν ότι η έμφαση είναι στον πειραματισμό σε αντιπροσωπευτικό δείγμα. Μπορείτε να πείτε ότι λέει ψέματα, αλλά εμείς εδώ φαίνεται να μην μπορούμε να συνεννοηθούμε.
Τέλος, και για να τελειώνουμε και με το μύθο περί επιδίωξης της αριστείας μέσω των εξετάσεων, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι σε όλα τα ΠΠ Γυμνάσια το μεγαλύτερο ποσοστό των επιτυχόντων στις εξετάσεις πέρασε με βαθμολογίες που κινούνται μεταξύ 12,5 και 15, ενώ στα Λύκεια ένας σημαντικός αριθμός μαθητών πέρασε με βαθμολογίες στην περιοχή του 10. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι και η κοινωνική διαστρωμάτωση των μαθητών μας είναι αντιπροσωπευτική και να τονίσουμε μάλιστα ότι ιδιαίτερα σε ΠΠ σχολεία του κέντρου της Αθήνας υπάρχει και σημαντικό ποσοστό μεταναστών.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η αριστεία δεν επιδιώκεται ούτε προκύπτει κατά την επιλογή των μαθητών και οι εξετάσεις απέχουν πόρρω από το να λειτουργούν ως ο αποφασιστικός μηχανισμός κοινωνικής επιλογής. Ενδεχομένως να γινόμαστε κουραστικοί επαναλαμβάνοντας ότι δεν επιλέγουμε αρίστους μαθητές.
Νίκη θα έχουμε όταν οι εκπαιδευτικοί, οι διοικούντες και οι υπεύθυνοι καταλαβαίνουν τι διδάσκουν, τι πρέπει να διδάξουν, γιατί και πώς και να μην εκστομίζουν μεγάλα λόγια για πράγματα που δεν έχουν μάθει (ακόμα καλύτερα, να διαβάσουν να τα μάθουν, μπας και διδάξουν τίποτα της προκοπής). Τότε θα σταματήσει να νοσεί η παιδεία. Όπως είδες δεν έμεινα στο γεγονός καθεαυτό ότι είναι λανθασμένη μέθοδος επιλογής οι εξετάσεις, αλλά στο ότι οι άνθρωποι που διοικούν τον μηχανισμό δεν ξέρουν θεμελιώδη πράγματα για την επιστήμη, που έχουμε αντιληφθεί από την εποχή του Γαλιλαίου. Και νομίζω ότι το στήριξα επαρκώς, εκτός κι αν θέλεις να επεκταθώ με ακόμη περισσότερα παραδείγματα.
SBE
¥
Κι εγώ αυτό κατάλαβα με την πρώτη ανάγνωση αλλά μετα έιπα αποκλείεται να λέει κάτι τετοιο. Προφανώς έκανα λάθος κι ο τυπος όντως λέει ότι οι μαθητές που επιλέξανε πέρασαν με βαθμό κάτω του 15 τις εξετάσεις στα γυμνασια και γύρω στο 10 στα λύκεια.
Δηλαδή ποιό από τα δύο:
α. το σχολείο επίτηδες διάλεξε μαθητές που έγραψαν σε όλο το φάσμα της βαθμολογίας, για να έχει αντιπροσωπευτικό δέιγμα; Είπαν π.χ. θα πάρουμε δέκα του 12, πέντε του 13 κλπ; Με ποιά κριτήρια;
β. το σχολείο έπρεπε να γεμίσει όλες τις θέσεις (ας πούμε Χ θέσεις), οπότε πήρε τους πρώτους Χ, πολλοί από τους οποίους ήταν μετριότατοι;
Υποψιάζομαι θέλει να πει το (β), το οποίο δεν αναιρεί τα περί αριστείας. Αν υπήρχαν 100 θέσεις και 110 υποψήφιοι, επιλέχτηκαν οι 100 καλύτεροι απο αυτούς που έβαλαν υποψηφιότητα. Άρα και πάλι προκειται για δείγμα επιλεγμένο με κριτήριο την μέγιστη βαθμολογία ή αν προτιμάς, πρόκειται για εξετάσεις αποκλεισμού των χειρότερων.
Λογικό είναι ότι αν μια οικογένεια ζει στην Αμαλιάδα, για να πάει το παιδί σε πρότυπο σχολείο θα πρέπει η οικογένεια να μετακομίσει, κι αυτό για πολλές οικογένειες δεν είναι επιλογή. Επομένως τα σχολεία αυτά επιλέγουν τους καλύτερους από αυτούς που κάνουν άιτηση, ότι τους απόλυτα καλύτερους. Άρα δεν διαφέρουν από τα μουσικά σχολεία, π.χ., και συνεπώς γιατί να υπάρχουν σαν πρότυπα σχολεία κι όχι σαν σχολεία ειδικότητας;
Παρεμπιπτόντως, έχω κάποιες διαφωνίες ως προς τα κοινωνικά που λέει, αλλά αυτό είναι δευτερέυον θέμα. Το αναφέρω πάντως γιατί πιστέυω ότι αποτελεί γενικότερη προκατάληψη: επειδή κάποιος μετανάστης ανήκει οικονομικά στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα δε σημαίνει ότι ταυτίζεται πλήρως στις αντιλήψεις με τους ντόπιους που ανήκουν στην ίδια τάξη.
Και εξηγώ: η μετανάστρια που στη χώρα της ήταν γιατρός αλλά βρεθηκε οικιακή βοηθός στην Ελλάδα δε σημαίνει ότι επιδιώκει για τα παιδιά της μόρφωση παρόμοια με αυτή που επιδιώκει η Ελληνίδα οικιακή βοηθός που προέρχεται από εργατικό- αγροτικό περιβάλλον. Το ότι υπάρχουν παιδιά μεταναστών στα πρότυπα σχολεία δεν είναι απόδειξη ότι στα σχολεία αυτά πανε παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων παρά μόνο αν ορίσουμε την κοινωνική ταξη με αυστηρά επαγγελματικά/ οικονομικά κριτήρια.
Marinos
¥
Για τα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία
Παρακολουθούμε αυτές τις μέρες στον ψηφιακό εκπαιδευτικό τύπο και τα ΜΜΕ μια αυξανόμενη ροή απόψεων και αναλύσεων που υποστηρίζουν αναφανδόν την εισαγωγή στα Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια με εξετάσεις και όχι με κλήρωση. Ας βάλουμε το θέμα στις σωστές του διαστάσεις.
Ο όρος Πρότυπο Πειραματικό ο οποίος επιβλήθηκε με τον ν. 3966/11 είναι κατ’ αρχάς αντιφατικός. Στα Πειραματικά Σχολεία εφαρμόζονται και αξιολογούνται πιλοτικά εκπαιδευτικά προγράμματα, σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, εισάγονται και αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες και διευκολύνεται η πρόσβαση στις τέχνες και τον πολιτισμό. Οι καινοτομίες αυτές πρέπει να αξιολογούνται και να ελέγχονται σε ένα αντιπροσωπευτικό του μαθητικού πληθυσμού, και συνεπώς τυχαίο, δείγμα, το οποίο μπορεί να προκύψει μόνον από την εισαγωγή των μαθητών με κλήρωση. Μόνον έτσι οι επιτυχείς και έγκυρες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις μπορούν στη συνέχεια να διαδοθούν και να αξιοποιηθούν στα υπόλοιπα σχολεία. Τα σχολεία αυτά οφείλουν να προσφέρουν πλούσιες μαθησιακές εμπειρίες και να εντοπίζουν τις "βέλτιστες πρακτικές" που θα διαδοθούν σε όλα τα σχολεία. Αυτά, άλλωστε, είναι και τα πραγματικά «πρότυπα». Τα σχολεία που υποδέχονται το μαθητή του 10, του 11, του 15, αλλά και του 19, και τον «απογειώνουν», που τον διαπλάθουν ώστε να αγαπήσει το σχολείο και τη μόρφωση, το βιβλίο και τους συμμαθητές του. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η δοκιμαστική εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής καινοτομίας αποκλειστικά σε μαθητές υψηλών επιδόσεων μπορεί να έχει αξιόλογα αποτελέσματα, αλλά δεν έχει τα εχέγγυα για να διαδοθεί στο σύνολο των σχολείων της χώρας.
Τα Πρότυπα-Πειραματικά σχολεία που έχουν εισαγωγικές εξετάσεις είναι, ή οδηγούνται προς μια σαφώς διαφορετική κατεύθυνση. Σε αυτά προφανώς εισάγονται μαθητές που κατά κανόνα "ωθούνται" από τις οικογένειές προς τα εκεί, προετοιμάζονται συστηματικά και είναι αυτό που λέμε "καλοί μαθητές", δηλαδή μαθητές που έχουν υψηλές επιδόσεις σε συγκεκριμένα γνωστικά πεδία, δηλαδή στα Μαθηματικά στη Γλώσσα και τις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό, ή στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά στο Γυμνάσιο. Σε αυτά προφανώς οι μαθητές προσανατολίζονται προς υψηλές σχολικές επιδόσεις και έχουν υψηλή ανταγωνιστικότητα, γιατί καλλιεργείται ακριβώς ένα πνεύμα "αριστείας".
Θα θέλαμε να θυμίσουμε ότι τα υπάρχοντα επιλεγμένα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία άρχισαν να λειτουργούν με μαθητές και μαθήτριες που είχαν εισαχθεί με κλήρωση για δύο έτη. Στη συνέχεια στα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία οι εισαγωγικές εξετάσεις επεβλήθησαν δια της ΔΕΠΠΣ, παρά την εκφρασμένη αντίθετη γνώμη πολλών Συλλόγων Διδασκόντων, Γονέων και ΕΠΕΣ, που είχε τότε κοινοποιηθεί και κυκλοφορήσει ευρέως. Ποτέ, ωστόσο, οι τότε υπεύθυνοι δεν έκαναν τον κόπο να αιτιολογήσουν την απόφασή τους, ούτε να απαντήσουν στις σχετικές επιστολές και απόψεις. Η εισαγωγή των εξετάσεων διαφοροποίησε τους μαθητικούς πληθυσμούς σε αυτούς που έχουν εισαχθεί με κλήρωση ή με εξετάσεις με επίπτωση στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε και οδηγεί στην αποδυνάμωση της δυνατότητας γενίκευσης πολλών αξιόλογων καινοτομιών και δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως οι όμιλοι, οι οποίες αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια σε αυτά τα σχολεία, δεδομένου ότι εφαρμόζονται πλέον σε μαθητές με αρκετά υψηλές σχολικές επιδόσεις.
Ένα παράπλευρο αλλά γνωστό στην εκπαιδευτική κοινότητα και στα ενδιαφερόμενα τμήματα της κοινωνίας φαινόμενο, είναι η ραγδαία αύξηση των φροντιστηρίων, τα οποία προετοιμάζουν μαθητές και μαθήτριες για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια. Για όσους καλόπιστους δεν το γνωρίζουν, η προετοιμασία αρχίζει πολλές φορές ακόμα και από την Τρίτη ή Τετάρτη Δημοτικού. Επί πλέον, υπάρχουν πολλές μαρτυρίες εκπαιδευτικών ειδικά στο Δημοτικό ότι υφίστανται έντονες πιέσεις από γονείς για να αναπροσανατολίσουν τα μαθήματά τους με στόχο την επιτυχία στις εξετάσεις. Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά 10-12 ετών, αντί να μετέχουν σε δημιουργικές συλλογικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εθίζονται στον ανταγωνισμό, τον μερικό προσανατολισμό σε γνωστικά πεδία και φορτώνονται το άγχος της επιτυχίας ή της αποτυχίας.
Με αυτό τον τρόπο το πανθομολογούμενα αποτυχημένο πρότυπο του Λυκείου ως Εξεταστικού Κέντρου, αντί του δημιουργικού Σχολείου, μεταφέρεται στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Επί πλέον, στην Ελλάδα της κρίσης δημιουργείται ένας ακόμα φραγμός στη δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση, δεδομένου ότι το κόστος των φροντιστηρίων είναι δυσβάστακτο για την πλειοψηφία του πληθυσμού. Αυτές τις κοινωνικές διαστάσεις αποφεύγουν συνειδητά η ασυνείδητα να τις αναφέρουν όσοι και όσες επιχειρηματολογούν υπέρ της διατήρησης των εξετάσεων ως τρόπου εισαγωγής στα Πρότυπα Πειραματικά. Στην παρούσα περίοδο θεωρούμε ότι οι εισαγωγικές εξετάσεις πρέπει να καταργηθούν άμεσα με σχετική νομοθετική ρύθμιση.
Με το σημείωμα αυτό θέλουμε, επίσης, να επισημάνουμε, για μια ακόμα φορά, ότι είναι άλλο πράγμα η βούληση της Πολιτείας να δημιουργήσει πρότυπα σχολεία - θερμοκήπια αρίστων και άλλο η ανάγκη πειραματισμών και καινοτομιών σε θέματα εκπαίδευσης. Πρότυπα ειδικά σχολεία ίσως μπορεί να υπάρξουν π.χ. τα Μουσικά και Καλλιτεχνικά Σχολεία ως ένα βαθμό ανήκουν σε αυτήν κατηγορία, αλλά αυτό πρέπει να διακριθεί από τα Πειραματικά Σχολεία, τα οποία πρέπει να είναι διασπαρμένα σε όλες τις περιοχές της χώρας. Αυτό όμως απαιτεί συστηματική διαβούλευση στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαιδευτικής πολιτικής. Τα Πρότυπα δεν πρέπει να συγχέονται με τα Πειραματικά.
Τέλος, θέλουμε να επισημάνουμε το δημιουργικό έργο και την προσφορά των εκπαιδευτικών, τουλάχιστον στα σχολεία τα οποία εποπτεύαμε, παρά τις αντίξοες εργασιακές και ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες και τη διαρκή και δυσανάλογη επιμονή της Πολιτείας δια της ΔΕΠΠΣ στην "αξιολόγηση" των πάντων, ακόμα και μιας καινοτομίας ή διαθεματικής διδασκαλίας, όπως επανειλημμένα και δημόσια έχουμε τονίσει.
Δαγδιλέλης Βασίλης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Πρόεδρος ΕΠΕΣ, 2ου Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης
Λεμονίδης Χαράλαμπος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Πρόεδρος ΕΠΕΣ Πρότυπου Πειραματικού 1ου Δημοτικού Σχολείου Σερρών
Σιγάλας Μιχάλης, Καθηγητής ΑΠΘ, Πρόεδρος ΕΠΕΣ 2ου Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου Ν Θεσσαλονίκης
Ψύλλος Δημήτρης, Καθηγητής ΑΠΘ, Πρόεδρος ΕΠΕΣ Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Παρακολουθούμε αυτές τις μέρες στον ψηφιακό εκπαιδευτικό τύπο και τα ΜΜΕ μια αυξανόμενη ροή απόψεων και αναλύσεων που υποστηρίζουν αναφανδόν την εισαγωγή στα Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια με εξετάσεις και όχι με κλήρωση. Ας βάλουμε το θέμα στις σωστές του διαστάσεις.
Ο όρος Πρότυπο Πειραματικό ο οποίος επιβλήθηκε με τον ν. 3966/11 είναι κατ’ αρχάς αντιφατικός. Στα Πειραματικά Σχολεία εφαρμόζονται και αξιολογούνται πιλοτικά εκπαιδευτικά προγράμματα, σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, εισάγονται και αξιοποιούνται οι νέες τεχνολογίες και διευκολύνεται η πρόσβαση στις τέχνες και τον πολιτισμό. Οι καινοτομίες αυτές πρέπει να αξιολογούνται και να ελέγχονται σε ένα αντιπροσωπευτικό του μαθητικού πληθυσμού, και συνεπώς τυχαίο, δείγμα, το οποίο μπορεί να προκύψει μόνον από την εισαγωγή των μαθητών με κλήρωση. Μόνον έτσι οι επιτυχείς και έγκυρες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις μπορούν στη συνέχεια να διαδοθούν και να αξιοποιηθούν στα υπόλοιπα σχολεία. Τα σχολεία αυτά οφείλουν να προσφέρουν πλούσιες μαθησιακές εμπειρίες και να εντοπίζουν τις "βέλτιστες πρακτικές" που θα διαδοθούν σε όλα τα σχολεία. Αυτά, άλλωστε, είναι και τα πραγματικά «πρότυπα». Τα σχολεία που υποδέχονται το μαθητή του 10, του 11, του 15, αλλά και του 19, και τον «απογειώνουν», που τον διαπλάθουν ώστε να αγαπήσει το σχολείο και τη μόρφωση, το βιβλίο και τους συμμαθητές του. Πρέπει να γίνει σαφές ότι η δοκιμαστική εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής καινοτομίας αποκλειστικά σε μαθητές υψηλών επιδόσεων μπορεί να έχει αξιόλογα αποτελέσματα, αλλά δεν έχει τα εχέγγυα για να διαδοθεί στο σύνολο των σχολείων της χώρας.
Τα Πρότυπα-Πειραματικά σχολεία που έχουν εισαγωγικές εξετάσεις είναι, ή οδηγούνται προς μια σαφώς διαφορετική κατεύθυνση. Σε αυτά προφανώς εισάγονται μαθητές που κατά κανόνα "ωθούνται" από τις οικογένειές προς τα εκεί, προετοιμάζονται συστηματικά και είναι αυτό που λέμε "καλοί μαθητές", δηλαδή μαθητές που έχουν υψηλές επιδόσεις σε συγκεκριμένα γνωστικά πεδία, δηλαδή στα Μαθηματικά στη Γλώσσα και τις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό, ή στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά στο Γυμνάσιο. Σε αυτά προφανώς οι μαθητές προσανατολίζονται προς υψηλές σχολικές επιδόσεις και έχουν υψηλή ανταγωνιστικότητα, γιατί καλλιεργείται ακριβώς ένα πνεύμα "αριστείας".
Θα θέλαμε να θυμίσουμε ότι τα υπάρχοντα επιλεγμένα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία άρχισαν να λειτουργούν με μαθητές και μαθήτριες που είχαν εισαχθεί με κλήρωση για δύο έτη. Στη συνέχεια στα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία οι εισαγωγικές εξετάσεις επεβλήθησαν δια της ΔΕΠΠΣ, παρά την εκφρασμένη αντίθετη γνώμη πολλών Συλλόγων Διδασκόντων, Γονέων και ΕΠΕΣ, που είχε τότε κοινοποιηθεί και κυκλοφορήσει ευρέως. Ποτέ, ωστόσο, οι τότε υπεύθυνοι δεν έκαναν τον κόπο να αιτιολογήσουν την απόφασή τους, ούτε να απαντήσουν στις σχετικές επιστολές και απόψεις. Η εισαγωγή των εξετάσεων διαφοροποίησε τους μαθητικούς πληθυσμούς σε αυτούς που έχουν εισαχθεί με κλήρωση ή με εξετάσεις με επίπτωση στις εκπαιδευτικές διαδικασίες. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε και οδηγεί στην αποδυνάμωση της δυνατότητας γενίκευσης πολλών αξιόλογων καινοτομιών και δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως οι όμιλοι, οι οποίες αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια σε αυτά τα σχολεία, δεδομένου ότι εφαρμόζονται πλέον σε μαθητές με αρκετά υψηλές σχολικές επιδόσεις.
Ένα παράπλευρο αλλά γνωστό στην εκπαιδευτική κοινότητα και στα ενδιαφερόμενα τμήματα της κοινωνίας φαινόμενο, είναι η ραγδαία αύξηση των φροντιστηρίων, τα οποία προετοιμάζουν μαθητές και μαθήτριες για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια. Για όσους καλόπιστους δεν το γνωρίζουν, η προετοιμασία αρχίζει πολλές φορές ακόμα και από την Τρίτη ή Τετάρτη Δημοτικού. Επί πλέον, υπάρχουν πολλές μαρτυρίες εκπαιδευτικών ειδικά στο Δημοτικό ότι υφίστανται έντονες πιέσεις από γονείς για να αναπροσανατολίσουν τα μαθήματά τους με στόχο την επιτυχία στις εξετάσεις. Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά 10-12 ετών, αντί να μετέχουν σε δημιουργικές συλλογικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες, εθίζονται στον ανταγωνισμό, τον μερικό προσανατολισμό σε γνωστικά πεδία και φορτώνονται το άγχος της επιτυχίας ή της αποτυχίας.
Με αυτό τον τρόπο το πανθομολογούμενα αποτυχημένο πρότυπο του Λυκείου ως Εξεταστικού Κέντρου, αντί του δημιουργικού Σχολείου, μεταφέρεται στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Επί πλέον, στην Ελλάδα της κρίσης δημιουργείται ένας ακόμα φραγμός στη δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση, δεδομένου ότι το κόστος των φροντιστηρίων είναι δυσβάστακτο για την πλειοψηφία του πληθυσμού. Αυτές τις κοινωνικές διαστάσεις αποφεύγουν συνειδητά η ασυνείδητα να τις αναφέρουν όσοι και όσες επιχειρηματολογούν υπέρ της διατήρησης των εξετάσεων ως τρόπου εισαγωγής στα Πρότυπα Πειραματικά. Στην παρούσα περίοδο θεωρούμε ότι οι εισαγωγικές εξετάσεις πρέπει να καταργηθούν άμεσα με σχετική νομοθετική ρύθμιση.
Με το σημείωμα αυτό θέλουμε, επίσης, να επισημάνουμε, για μια ακόμα φορά, ότι είναι άλλο πράγμα η βούληση της Πολιτείας να δημιουργήσει πρότυπα σχολεία - θερμοκήπια αρίστων και άλλο η ανάγκη πειραματισμών και καινοτομιών σε θέματα εκπαίδευσης. Πρότυπα ειδικά σχολεία ίσως μπορεί να υπάρξουν π.χ. τα Μουσικά και Καλλιτεχνικά Σχολεία ως ένα βαθμό ανήκουν σε αυτήν κατηγορία, αλλά αυτό πρέπει να διακριθεί από τα Πειραματικά Σχολεία, τα οποία πρέπει να είναι διασπαρμένα σε όλες τις περιοχές της χώρας. Αυτό όμως απαιτεί συστηματική διαβούλευση στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαιδευτικής πολιτικής. Τα Πρότυπα δεν πρέπει να συγχέονται με τα Πειραματικά.
Τέλος, θέλουμε να επισημάνουμε το δημιουργικό έργο και την προσφορά των εκπαιδευτικών, τουλάχιστον στα σχολεία τα οποία εποπτεύαμε, παρά τις αντίξοες εργασιακές και ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες και τη διαρκή και δυσανάλογη επιμονή της Πολιτείας δια της ΔΕΠΠΣ στην "αξιολόγηση" των πάντων, ακόμα και μιας καινοτομίας ή διαθεματικής διδασκαλίας, όπως επανειλημμένα και δημόσια έχουμε τονίσει.
Δαγδιλέλης Βασίλης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Πρόεδρος ΕΠΕΣ, 2ου Πρότυπου Πειραματικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης
Λεμονίδης Χαράλαμπος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Πρόεδρος ΕΠΕΣ Πρότυπου Πειραματικού 1ου Δημοτικού Σχολείου Σερρών
Σιγάλας Μιχάλης, Καθηγητής ΑΠΘ, Πρόεδρος ΕΠΕΣ 2ου Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου Ν Θεσσαλονίκης
Ψύλλος Δημήτρης, Καθηγητής ΑΠΘ, Πρόεδρος ΕΠΕΣ Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Ωραία· έστω ότι με πείσατε και το θέμα δεν είναι οι εισαγωγικές εξετάσεις και η αριστεία μέσω των εξετάσεων αυτών. Τότε ποιο είναι; Γιατί παραιτήθηκε τόσο «εύκολα» η διοικούσα επιτροπή; Μήπως είναι η (επιδίωξη για) αριστεία στον τρόπο λειτουργίας των σχολείων; Μήπως είναι ότι αποδεικνύουν έμπρακτα (αν το αποδεικνύουν, για εμένα 2 και 3 και 5 χρόνια λειτουργίας δεν λένε και πολλά πολλά) ότι με συνηθισμένους μαθητές αλλά διαφορετικό περιβάλλον λειτουργίας μπορούμε να έχουμε πολύ καλύτερα σχολεία; Μήπως βρίσκεται στο «δίκτυο συνεργασίας» των σχολείων και των εκπαιδευτικών τους; Μήπως βρίσκεται στο ότι υπάρχει «κίνδυνος»να αρχίσει να διαδίδεται ένα άλλο μοντέλο σχολείων και αυτό δεν το αντέχουμε (για ποικίλους λόγους που μπορώ να υποθέσω ή για άλλους, που δεν μπορώ να φανταστώ);
Επειδή είναι αναμφισβήτητο ότι με αφορμή το θέμα εισαγωγικές εξετάσεις ή όχι γίνεται πολιτικοκοινωνικό παιχνίδι που δεν δικαιολογείται από επιστημονικά δεδομένα όπως αυτά που παρουσίασε η SBE ή τα δύο εμπλεκόμενα μέρη. Cui bono που θα έλεγαν και οι νομομαθείς; Γιατί, ειλικρινά, μου φαίνεται αδιανόητο να βρίσκεται στο βάθος αυτής της διαμάχης μόνο μια διαφορετική αντίληψη γύρω από την εκπαιδευτική διαδικασία.
Επειδή είναι αναμφισβήτητο ότι με αφορμή το θέμα εισαγωγικές εξετάσεις ή όχι γίνεται πολιτικοκοινωνικό παιχνίδι που δεν δικαιολογείται από επιστημονικά δεδομένα όπως αυτά που παρουσίασε η SBE ή τα δύο εμπλεκόμενα μέρη. Cui bono που θα έλεγαν και οι νομομαθείς; Γιατί, ειλικρινά, μου φαίνεται αδιανόητο να βρίσκεται στο βάθος αυτής της διαμάχης μόνο μια διαφορετική αντίληψη γύρω από την εκπαιδευτική διαδικασία.
Μην νιώθεις τύψεις, εμένα με βοήθησε το κατεβατό και ευχαριστώ τον Ελληγενή που το έγραψε. :)
Παρακολουθώ την κουβέντα με αμείωτο ενδιαφέρον, για τον επιπλέον λόγο ότι σκεφτήκαμε να βάλουμε την κόρη μας να δώσει φέτος για το Πειραματικό των Αναβρύτων και τελικά αλλάξαμε γνώμη και θα τη στείλουμε κατευθείαν στο δημόσιο της γειτονιάς, οπότε έχω και ένα πιο προσωπικό ενδιαφέρον για το ζήτημα (μπας και καταλάβω τι πραγματικά είναι αυτό που απέρριψα).
SBE
¥
Αυτό δεν θα ήταν λογικά το ζητούμενο; Δηλαδή να δοκιμαστούν νεές μέθοδοι διδασκαλίας και να εφαρμοστούν σε άλλα σχολεία;
Βλ. άνω.
Επίσης, ας μου εξηγήσει κάποιος που ξέρει τα σχολεία αυτά σε τί διαφέρουν από τα άλλα στον τρόπο διδασκαλίας. Και θα ήθελα να ξέρω όχι τόσο αν διδάσκουν άλλα βιβλία ή περισσότερες ώρες (που είναι αλλαγές που μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα σχολεία εύκολα) αλλά αν διαφέρουν στις μεθόδους διδασκαλίας, στις μεθόδους αξιολόγησης κλπ.
Το θέμα απασχόλησε χτες και το ιστολόγιο του Σαραντάκου.
SBE
¥
Χμ, ίσως θα πρέπει να δούμε το πρόβλημα από την πλευρά του εκπαιδευτικού. Από αυτό το παλιότερο βλέπω:
Οι εκπαιδευτικοί τοποθετούνται στα Πειραματικά για μια πενταετία και επιλέγονται με μια σειρά από κριτήρια που περιλαμβάνουν τα τυπικά προσόντα, το επιστημονικό έργο, τις δράσεις που έχουν υλοποιήσει στα σχολεία που έχουν εργαστεί, καθώς και την εκτίμηση της ικανότητάς τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των σχολείων αυτών.
....
Πλέον στα πειραματικά σχολεία έρχονται άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά τις απαιτήσεις: γνωρίζουν ότι θα βρίσκονται στο σχολείο 30 ώρες την εβδομάδα, ότι θα χρειαστεί πολλές φορές να μείνουν στο σχολείο μέχρι τις 5 ή και πιο αργά, ότι σημαντικό μέρος της εργασίας τους γίνεται έξω από την τάξη προετοιμάζοντας πράγματα όπως είναι η ψηφιακή τάξη του σχολείου, η λειτουργία των ομίλων, η περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών τους, η ατομική συμβουλευτική και όλα όσα κάθε σχολείο έχει δρομολογήσει.
...
Ο ν.3966, ο οποίος διέπει τη λειτουργία τους, προβλέπει μία σειρά από διατάξεις με στόχο την υποβοήθηση του έργου τους: προβλέπεται γραμματειακή υποστήριξη, παρουσία ψυχολόγου, παροχή ειδικού επιδόματος στους εκπαιδευτικούς, υπολογισμός της θητείας στα πειραματικά, στις διαδικασίες επιλογής στελεχών, διοικητική υποστήριξη της ΔΕΠΠΣ (Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων) κ.λπ.
Τα συμπεράσματά μου: κακώς ονομάστηκαν πρότυπα πειραματικά σχολεία. Πρώτα πρώτα γιατί δεν είναι πειραματικά και δεύτερα δεύτερα γιατί η λέξη Πρότυπο έχει συνδεθεί με τα πρότυπα της εποχής μου π.χ. όταν πήγαινες στο Κλασσικό Πρότυπο γιατί ήσουν καλός μαθητής κι έκανες λατινικά από την πρώτη δημοτικού π.χ. Όπως τα βλέπω είναι σχολεία νέου τύπου, κι αυτό εξηγεί το προαναφερθέν ότι κάποιοι γονείς πάνε εκεί για να γλυτώσουν τα δίδακτρα του ιδιωτικού. Θεωρητικά θα πρέπει σε αυτό το μοντέλο να προσανατολίζεται όλη η εκπαίδευση ή έστω ένα 30-50% των σχολείων. Και ιδανικά η εισαγωγή θα έπρεπε να γίνεται αν όχι τυχαία τότε με κάποιο τεστ που να μην μπορεί το φροντιστήριο να το επηρεάσει πολύ.
Οι εκπαιδευτικοί τοποθετούνται στα Πειραματικά για μια πενταετία και επιλέγονται με μια σειρά από κριτήρια που περιλαμβάνουν τα τυπικά προσόντα, το επιστημονικό έργο, τις δράσεις που έχουν υλοποιήσει στα σχολεία που έχουν εργαστεί, καθώς και την εκτίμηση της ικανότητάς τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των σχολείων αυτών.
....
Πλέον στα πειραματικά σχολεία έρχονται άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά τις απαιτήσεις: γνωρίζουν ότι θα βρίσκονται στο σχολείο 30 ώρες την εβδομάδα, ότι θα χρειαστεί πολλές φορές να μείνουν στο σχολείο μέχρι τις 5 ή και πιο αργά, ότι σημαντικό μέρος της εργασίας τους γίνεται έξω από την τάξη προετοιμάζοντας πράγματα όπως είναι η ψηφιακή τάξη του σχολείου, η λειτουργία των ομίλων, η περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών τους, η ατομική συμβουλευτική και όλα όσα κάθε σχολείο έχει δρομολογήσει.
...
Ο ν.3966, ο οποίος διέπει τη λειτουργία τους, προβλέπει μία σειρά από διατάξεις με στόχο την υποβοήθηση του έργου τους: προβλέπεται γραμματειακή υποστήριξη, παρουσία ψυχολόγου, παροχή ειδικού επιδόματος στους εκπαιδευτικούς, υπολογισμός της θητείας στα πειραματικά, στις διαδικασίες επιλογής στελεχών, διοικητική υποστήριξη της ΔΕΠΠΣ (Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων) κ.λπ.
Τα συμπεράσματά μου: κακώς ονομάστηκαν πρότυπα πειραματικά σχολεία. Πρώτα πρώτα γιατί δεν είναι πειραματικά και δεύτερα δεύτερα γιατί η λέξη Πρότυπο έχει συνδεθεί με τα πρότυπα της εποχής μου π.χ. όταν πήγαινες στο Κλασσικό Πρότυπο γιατί ήσουν καλός μαθητής κι έκανες λατινικά από την πρώτη δημοτικού π.χ. Όπως τα βλέπω είναι σχολεία νέου τύπου, κι αυτό εξηγεί το προαναφερθέν ότι κάποιοι γονείς πάνε εκεί για να γλυτώσουν τα δίδακτρα του ιδιωτικού. Θεωρητικά θα πρέπει σε αυτό το μοντέλο να προσανατολίζεται όλη η εκπαίδευση ή έστω ένα 30-50% των σχολείων. Και ιδανικά η εισαγωγή θα έπρεπε να γίνεται αν όχι τυχαία τότε με κάποιο τεστ που να μην μπορεί το φροντιστήριο να το επηρεάσει πολύ.
Ακριβώς όπως στα μουσικά σχολεία. Το τεστ εισαγωγής είναι τέτοιο που εισάγονται ακόμα και παιδιά που δεν έχουν μάθει κανένα μουσικό όργανο ακόμα, αλλά έχουν μουσικό αφτί και έφεση να ασχοληθούν με τη μουσική.
Η δική μου εντύπωση για τα πειραματικά και τα πρότυπα σχολεία όταν υπηρετούσα στην εκπαίδευση ήταν όχι πως εκεί εφαρμόζονται τίποτα πειραματικές μέθοδοι διδασκαλίας, αλλά ότι γίνεται η σωστή δουλειά που θα έπρεπε να γίνεται σε όλα τα σχολεία.
Ναι, "νέου τύπου", δηλαδή του "σωστού τύπου", όπου οι εκπαιδευτικοί έχουν τον χώρο και τον χρόνο και τα μέσα για να δουλέψουν σωστά, χωρίς να είναι με το ένα πόδι έξω από την πόρτα του σχολείου επειδή τελείωσε το τριωράκι τους.
Μα δεν νομίζω να υπάρχει κανείς που να μην θέλει έναν καλύτερο τύπο σχολείου. Απλά τυχαίνει να διαφωνούμε ως προς το ποιος είναι ο καλύτερος τύπος, ο "σωστός τύπος". Δεν νομίζω όμως να διαφωνούμε ότι ο καλύτερος τύπος είναι εκείνος που βγάζει τα καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα (εννοείται όχι μόνο βαθμολογικά). Το να είναι οι εκπαιδευτικοί οι κατάλληλοι άνθρωποι, που θα ασχοληθούν και δεν θα περιμένουν να τελειώσει το ωράριό τους για να γίνουν καπνός, ασφαλώς και είναι βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά δεν βλέπω πώς επιτυγχάνεται αυτό στην συγκεκριμένη περίπτωση. Είναι ο τύπος του σχολείου που κάνει τον εκπαιδευτικό ή ο εκπαιδευτικός που κάνει το σχολείο;
Φυσικά συμφωνώ απολύτως να έχει ο εκπαιδευτικός τον χώρο, τον χρόνο και τα μέσα για να δουλέψει σωστά, αλλά αυτό δεν είναι μόνο θέμα βούλησης αλλά και κονδυλίων. Το θέμα είναι όλα τα σχολεία να έχουν τα αυξημένα μέσα, χώρους και εκπαιδευτικά εργαλεία (υλικά και άυλα), αλλιώς δεν έχει νόημα η δημιουργία μερικών δημόσιων σχολείων με λογική και δυνατότητες ιδιωτικού.
Φυσικά συμφωνώ απολύτως να έχει ο εκπαιδευτικός τον χώρο, τον χρόνο και τα μέσα για να δουλέψει σωστά, αλλά αυτό δεν είναι μόνο θέμα βούλησης αλλά και κονδυλίων. Το θέμα είναι όλα τα σχολεία να έχουν τα αυξημένα μέσα, χώρους και εκπαιδευτικά εργαλεία (υλικά και άυλα), αλλιώς δεν έχει νόημα η δημιουργία μερικών δημόσιων σχολείων με λογική και δυνατότητες ιδιωτικού.