Ποιο ή ποιό από τα δυο ή δυό (ή δύο); Απαντήσεις σε ορθογραφικές απορίες

[SBE]

Τους Αλαζώνες ή τους Αλαζόνες;

 

[nickel]

Έπρεπε να το καταστήσω σαφές. Οι υπερόπτες είναι αλαζόνες. Η φυλή του Ηρόδοτου είναι Αλαζώνες:

Ἀπὸ τοῦ Βορυσθενεϊτέων ἐμπορίου (τοῦτο γὰρ τῶν παραθαλασσίων μεσαίτατόν ἐστι πάσης τῆς Σκυθικῆς), ἀπὸ τούτου πρῶτοι Καλλιπίδαι νέμονται ἐόντες Ἑλληνοσκύθαι, ὑπὲρ δὲ τούτων ἄλλο ἔθνος οἳ Ἀλαζῶνες καλέονται.

 

[drsiebenmal]

πιρτσίνι (βλ. π.χ. εδώ), πριτσίνι ή περτσίνι (όπως εδώ);

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη περίπτωση δίνεται ετυμολόγηση από τουρκ. percin = είδος καρφιού και στη δεύτερη ίσως από παλ. ιταλ. *perzin(e) -ι (πρβ. perzare `τρυπώ΄) και μετάθ. του [r]. Το Ετυμολογικό ΛΝΕΓ έχει λήμμα πριτσίνι, ακολουθεί ετυμολόγηση από *πρετσίνι με προέλευση από το τουρκ. percin από περσ. parcin...

Ποιο θα διαλέγατε (και μάλιστα, για σχετικά λόγιο κείμενο); Η ερώτησή μου δεν είναι ρητορική...

---

Η σχετική συζήτηση εδώ:
http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?15428-πιρτσίνι-πριτσίνι-ή-περτσίνι

 

[nickel]

ανάκλιντρο ή ανάκλινδρο; ανάκλιντρο [ΙστΟρθ] (που σημαίνει: έτσι γραφόταν πάντα)

Με την ευκαιρία:
ανδριάντας ή αδριάντας; ανδριάντας [ΙστΟρθ] (<ανδριάς < ανδρίον < ανήρ, ανδρός)

(Αν έχουν ξαναεμφανιστεί (και) εδώ, δεν πειράζει.)

 

[nickel]

πίρος ή πείρος; πίρος
ΛΝΕΓ (και ΕΛΝΕΓ) και ΛΚΝ συμφωνούν ως προς την προέλευση από το ιταλικό piro και η λέξη λημματογραφείται με -ι-.

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=πίρος&dq=
http://el.wiktionary.org/wiki/πείρος

 

[nickel]

γλιτώνω ή γλυτώνω; γλιτώνω

Το Χρηστικό δεν διατηρεί την παλιά ορθογραφία ούτε σε λήμμα για παραπομπή ούτε σαν εναλλακτική στο γλυτώνω. Εξοβελίστηκε.

(Λεξιλογιακό νήμα: http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?272)

 

[Zazula]

γεωσκώληκας ή γαιοσκώληκας; γεωσκώληκας

Το αναφέρω επειδή ο (τελικά όχι και τόσο) ορθογράφος τού Word 2010 επιμένει ότι σωστό είναι το ανορθόγραφο.

 

[nickel]

Το Χρηστικό αναφέρει και τη δεύτερη γραφή επειδή είναι διαδεδομένη, αλλά σαν εναλλακτική μορφή στο λήμμα γεωσκώληκας. Δεν υπάρχει λήμμα για την εναλλακτική γραφή.

Παλιότερα είχα δώσει έναν πρακτικό κανόνα:

[...]

Τώρα τι γυρεύει το σχόλιο σ’ αυτό το νήμα. Να, επειδή ο Κορτώ συνήθως δίνει γραφτά χωρίς ορθογραφικά λάθη και σε τούτο εδώ σκόνταψα πάνω στο… *γαιοτρύπανο («απ’ όπου δεν το ξεκουνούσε μήτε γαιοτρύπανο πετρελαιοπηγής»).

Πρακτικός κανόνας: το συνθετικό σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις είναι γεω–: γεωμετρία, γεωλογία, γεωσκώληκας, γεωτρύπανο κ.ά. Ελάχιστα είναι από γαιο–: τα γνωστά είναι ο γαιοκτήμονας και οι γαιάνθρακες.

 

[Zazula]

(να/θα) αμολήσω ή αμολύσω; αμολήσω

Το ρήμα είναι αμολώ· τα -λύσω είναι απ' το λύνω και τα σύνθετά του (σε -λύω): λύσω, απολύσω, αναλύσω, διαλύσω, εξαπολύσω κλπ.

 

[Zazula]

διάλειμμα ή διάλλειμα; διάλειμμα (στη σημασία "προσωρινή διακοπή")

Το γράφω επειδή ο ορθογράφος τού MS Word τα δέχεται και τα δύο.

 

[nickel]

συνωμοσία ή συνομωσία; συνωμοσία

Το γράφω κι εγώ επειδή ο ορθογράφος του MS Word τα δέχεται και τα δύο.

(Και μην πείτε ότι επαναλαμβάνομαι. Η προηγούμενη αναφορά σ' αυτό το νήμα αφορούσε το συνωμοτώ.)

 

[nickel]

Ρουβίκωνας ή Ρουβικώνας; Ρουβίκωνας

Λόγιο: ο Ρουβίκων, του Ρουβίκωνος, τον Ρουβίκωνα
Δημοτική: ο Ρουβίκωνας, του Ρουβίκωνα, τον Ρουβίκωνα

...ετοιμάζεται να διαβεί τον Ρουβίκωνα...

 

[SBE]

Αυτό πρώτη φορά το ακούω, η αγράμματη... mg:

 

[Zazula]

κιβωτιόσχημος ή κυβωτιόσχημος; κιβωτιόσχημος (απ' το κιβώτιο, όχι απ' το κύβος)

 

[drsiebenmal]

κιγκλίδωμα ή κυκλίδωμα; κιγκλίδωμα: φράχτης/περίφραξη από κάγκελα.

Από τη λέξη κιγκλίδα που σημαίνει κάγκελο. Καμία σχέση με κύκλους κι ας υπάρχουν ανάλογα ευρήματα στον γκούγκλη (ακόμη και σε ξένα κείμενα που φιλοξενούνται στη Λεξιλογία).

 

[Zazula]

μεγαλεπήβολος ή μεγαλεπίβολος; «μεγαλεπήβολος» λέει η σχολική ορθογραφία, αλλά...

Η γραφή μεγαλεπήβολος ήταν εσφαλμένη αλλ' ωστόσο επικράτησε [σημ.] ήδη από την αρχαιότητα.
Το ΛΚΝ λημματογραφεί κανονικά τη λέξη (με έτυμον το μεγαλεπίβολος :)), ενώ τα ΛΝΕΓ & ΛΔΛΧΕ θεωρούν τόσο πολύ ότι το θέμα είναι λυμένο που ούτε καν μνεία κάνουν για τη γραφή με γιώτα.
Εντούτοις τα εκατοντάδες ευρήματα για μεγαλεπίβολο, μεγαλεπίβολα κ.τ.ό. δείχνουν πως κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη είναι η κατάσταση, κι ότι απλώς εδώ διέφυγε την προσοχή του Κέντρου Λεξικογραφίας.
Στο ΧΛΝΓ το μεγαλεπίβολος λημματογραφείται κανονικά, μαζί με το μεγαλεπήβολος.

 

[nickel]

Καλημέρα. Όπως λέει το Ετυμολογικό (ΕΛΝΕΓ), η λανθασμένη ορθογραφία επήβολος οφείλεται σε επίδραση άλλων σύνθετων όπως υπήκοος. Μπορούμε να πούμε ότι η διάδοση του μεγαλεπίβολος σήμερα δεν οφείλεται σε ετυμολογική διόρθωση με βάση τη συζήτηση των ετυμολόγων, αλλά επειδή υπάρχει η επιβλητική εικόνα του επι-.

 

[Zazula]

Μπορούμε να πούμε ότι η διάδοση του μεγαλεπίβολος σήμερα δεν οφείλεται σε ετυμολογική διόρθωση με βάση τη συζήτηση των ετυμολόγων, αλλά επειδή υπάρχει η επιβλητική εικόνα του επι-.

Ε ναι, προφανώς. Απόδειξη ότι αλλαγές στη γραφή πιο εύκολα ενεργοποιούνται απ' το κοινό γλωσσικό αισθητήριο, παρά από ντιρεκτίβες λεξικογράφων.

 

[nickel]

αρματολός ή αρματωλός; αρματολός

Το Χρηστικό αναφέρει και τις δύο ορθογραφίες. Η επίσημη / σχολική ορθογραφία είναι αρματολός, από αρματολόγος. Το -ω- προκύπτει από μπέρδεμα με το αμαρτωλός.

 

[nickel]

εξερράγη ή εξερράγει ή εξεράγει; εξερράγη

Το ρήμα είναι αρχαιόκλιτο, εύχρηστο είναι κυρίως το 3ο πρόσωπο (εξερράγη και εξερράγησαν) και κρατάμε το διπλό ρ και την κατάληξη του δεύτερου αορίστου.