Έκανα προσθήκη στον τίτλο του νήματος. Νομίζω ότι, όταν θα ηρεμήσουν τα πράγματα, θα μπορούμε να απομονώσουμε τα της διένεξης σε ένα νήμα χωριστό, αποκλειστικά για κουτσομπόληδες.
Last edited by a moderator:
Found in Translation του Μάικλ Κάνιγχαμ: Ομοιότητες και διαφορές στο ρόλο του συγγραφέα και του μεταφραστή
- Thread starter nickel
- Start date
Τις παραθέσεις αποσπασμάτων κι εγώ τις έκανα όχι για να πω ότι απαραίτητα συμφωνώ με το περιεχόμενό τους, αλλά για να δείξω ότι τα ζητήματα αυτά έχουν συζητηθεί ήδη από τη δεκαετία του '30 που γράφει ο Μπένγιαμιν (για να μείνουμε στον 20ο αι.) μέχρι και σήμερα, όταν πολλοί θεωρητικοί χαρακτηρίζουν τους μεταφραστές παραγωγούς κειμένων. Κι επειδή εγώ στη διαδικασία μετάφρασης και τη διαδικασία συγγραφής βρίσκω περισσότερα κοινά παρά διαφορές, θα ήταν ενδιαφέρον νομίζω να συζητήσουμε το θέμα!
Το γεγονός ότι πολιτισμικά η μετάφραση θεωρείται κάτι διαφορετικό ή υποδεέστερο από τη συγγραφή κειμένων δεν λύνει το ζήτημα δια παντός. Η ίδια η λογοτεχνία, ας πούμε, η πρωτότυπη, «εμπνευσμένη» δημιουργία, όπως σε μεγάλο βαθμό την αντιλαμβανόμαστε και σήμερα, δεν ήταν πάντα αυτό ακριβώς. Τέλος πάντων, εγώ θα επανέλθω μετά από μερικές μέρες, γιατί τώρα δεν προλαβαίνω :)
Το γεγονός ότι πολιτισμικά η μετάφραση θεωρείται κάτι διαφορετικό ή υποδεέστερο από τη συγγραφή κειμένων δεν λύνει το ζήτημα δια παντός. Η ίδια η λογοτεχνία, ας πούμε, η πρωτότυπη, «εμπνευσμένη» δημιουργία, όπως σε μεγάλο βαθμό την αντιλαμβανόμαστε και σήμερα, δεν ήταν πάντα αυτό ακριβώς. Τέλος πάντων, εγώ θα επανέλθω μετά από μερικές μέρες, γιατί τώρα δεν προλαβαίνω :)
Ναι, θα έπρεπε να βάλω στον τίτλο Escape from Translation. Όσο πάει, ανακαλύπτω ότι όλη η φορουμική μου δραστηριότητα θέλει να μπει κάτω απ' αυτόν τον τίτλο.
Σε σχέση με το θέμα μας :): έχοντας ήδη μεταφράσει αρκετά βιβλία λογοτεχνίας, πιστεύω ότι ο μεταφραστής δεν είναι συγγραφέας, και δεν πρέπει να είναι συγγραφέας. Δεν έχει σημασία εάν ο συγγραφέας μεταφράζει τις εικόνες που έχει στο κεφάλι του: ο μεταφραστής μεταφράζει, μεταξύ άλλων, το κείμενο, τη γλώσσα, που έχει μπροστά του.
Αν, π.χ., γράφει ο συγγραφέας «είχε πολύ χρόνο μπροστά του» και ο μεταφραστής αποδώσει «είχε άπλετο χρόνο μπροστά του», προδίδει, κατά τη γνώμη μου, το πρωτότυπο. Δεν έχουμε δικαίωμα, όταν μεταφράζουμε, να λέμε τη γνώμη μας. Δεν είμαι τόσο απόλυτη επειδή θέλω να κάνω εντύπωση, όχι. Σκέφτομαι απλώς ότι ο κάθε συγγραφέας έχει επιλέξει πού θα μπει η κάθε λέξη και πώς θα συνδυαστεί με τις επόμενες, ίσως έχει μάλιστα αφιερώσει μέρες ολόκληρες στο αν θα πει «πολύς» ή «άπλετος» χρόνος.
Σε μια τέτοια περίπτωση, πολύ αμφιβάλλω αν ο συγγραφέας θα ήθελε να πάρει ο μεταφραστής πρωτοβουλίες, να αφήσει ελεύθερο τον κρυμμένο λογοτέχνη που έχει μέσα του και να παρέμβει, ουσιαστικά, στο έργο του.
Αυτός είναι ο λόγος που, κατά τη γνώμη μου πάντα, οι μεταφράσεις που έχουν γίνει από συγγραφείς και λογοτέχνες, όπως π.χ. ο Καζαντζάκης, είναι μάλλον διασκευές παρά μεταφράσεις, γιατί φέρουν τη σφραγίδα του δεύτερου δημιουργού. Έχουν την αξία τους, ναι, ωστόσο δεν παύουν, συχνά, να απομακρύνονται από το πρωτότυπο έργο.
Γι' αυτό είναι δύσκολη η μετάφραση: γιατί είμαστε αναγκασμένοι να ερμηνεύουμε το πρωτότυπο και να το αναδημιουργούμε σε μια άλλη γλώσσα, διαφορετική, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, χωρίς ωστόσο να το προδίδουμε παρεμβαίνοντας σε αυτό. Δε θα έλεγα λοιπόν ότι η μετάφραση είναι υποδεέστερη, ακόμα κι αν πολλοί αυτό πιστεύουν. Θα έλεγα εξίσου ή και περισσότερο δύσκολη με τη συγγραφή, γιατί δεν πρέπει να αφήνει τα σημάδια της.
Αν, π.χ., γράφει ο συγγραφέας «είχε πολύ χρόνο μπροστά του» και ο μεταφραστής αποδώσει «είχε άπλετο χρόνο μπροστά του», προδίδει, κατά τη γνώμη μου, το πρωτότυπο. Δεν έχουμε δικαίωμα, όταν μεταφράζουμε, να λέμε τη γνώμη μας. Δεν είμαι τόσο απόλυτη επειδή θέλω να κάνω εντύπωση, όχι. Σκέφτομαι απλώς ότι ο κάθε συγγραφέας έχει επιλέξει πού θα μπει η κάθε λέξη και πώς θα συνδυαστεί με τις επόμενες, ίσως έχει μάλιστα αφιερώσει μέρες ολόκληρες στο αν θα πει «πολύς» ή «άπλετος» χρόνος.
Σε μια τέτοια περίπτωση, πολύ αμφιβάλλω αν ο συγγραφέας θα ήθελε να πάρει ο μεταφραστής πρωτοβουλίες, να αφήσει ελεύθερο τον κρυμμένο λογοτέχνη που έχει μέσα του και να παρέμβει, ουσιαστικά, στο έργο του.
Αυτός είναι ο λόγος που, κατά τη γνώμη μου πάντα, οι μεταφράσεις που έχουν γίνει από συγγραφείς και λογοτέχνες, όπως π.χ. ο Καζαντζάκης, είναι μάλλον διασκευές παρά μεταφράσεις, γιατί φέρουν τη σφραγίδα του δεύτερου δημιουργού. Έχουν την αξία τους, ναι, ωστόσο δεν παύουν, συχνά, να απομακρύνονται από το πρωτότυπο έργο.
Γι' αυτό είναι δύσκολη η μετάφραση: γιατί είμαστε αναγκασμένοι να ερμηνεύουμε το πρωτότυπο και να το αναδημιουργούμε σε μια άλλη γλώσσα, διαφορετική, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, χωρίς ωστόσο να το προδίδουμε παρεμβαίνοντας σε αυτό. Δε θα έλεγα λοιπόν ότι η μετάφραση είναι υποδεέστερη, ακόμα κι αν πολλοί αυτό πιστεύουν. Θα έλεγα εξίσου ή και περισσότερο δύσκολη με τη συγγραφή, γιατί δεν πρέπει να αφήνει τα σημάδια της.
StellaP
¥
Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να πω τη γνώμη μου ως αναγνώστης και μόνον, γιατί ουδεμία σχέση έχω με μεταφράσεις παραμόνο ότι διαβάζω σχεδόν αποκλειστικά ξένη λογοτεχνία μεταφρασμένη, αφού τώρα πια ψιλοβαριέμαι να διαβάζω και να ανοίγω και λεξικό όταν χρειάζεται.
Συμφωνώ απολύτως με την Παλάβρα, γιατί εγώ ως αναγνώστης θέλω να διαβάζω αυτά που λέει και γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας, χωρίς αλλοιώσεις και τροποποιήσεις από τον μεταφραστή, χωρίς παρεμβάσεις, ίσως με κάποιες υποσημειώσεις μόνο για δυσνόητα ή άγνωστα πράγματα (π.χ. τοποθεσίες, χρονολογίες, βιογραφικά στοιχεία ή λογοπαίγνια) αλλά περιεκτικά, λιγόλογα και όχι για επίδειξη γνώσεων.
Πρόσφατα διάβασα ένα αστυνομικό μυθιστόρημα συγγραφέως παγκοσμίου φήμης, με καταπληκτικές κριτικές για την ικανότητά της στους χαρακτήρες και την πλοκή, αλλά δυστυχώς η μετάφραση ήταν επιπέδου άρλεκιν.
Γιατί αδυνατούσα να πιστέψω π.χ. ότι η συγγραφέας είχε βάλει στο στόμα εξοργισμένου αστυνομικού την ήπια έκφραση "να πάρει", αντί για κάποια βρισιά από αυτές που είναι συνηθίζει ένας θυμωμένος άνθρωπος.
Δεν ήταν το μόνο που με έπεισε ότι ο μεταφραστής είχε παρέμβει τόσο καταλυτικά στο ύφος της συγγραφέως ώστε επηρέαζε και το ενδιαφέρον για την πλοκή και την εξέλιξη.
Έχω διαβάσει κι άλλες φορές βιβλία που έχουν ατυχήσει στην μετάφραση αλλά πολύ συχνά διαβάζω βιβλία που είναι τόσο καταπληκτικά μεταφρασμένα που ξαναγυρνώ στις πρώτες σελίδες για να ξαναδώ το όνομα του μεταφραστή.
Απλοποιημένη ή αφελής πιθανόν η άποψή μου, αλλά νομίζω ότι έτσι σκέφτονται οι περισσότεροι αναγνώστες.
Συμφωνώ απολύτως με την Παλάβρα, γιατί εγώ ως αναγνώστης θέλω να διαβάζω αυτά που λέει και γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας, χωρίς αλλοιώσεις και τροποποιήσεις από τον μεταφραστή, χωρίς παρεμβάσεις, ίσως με κάποιες υποσημειώσεις μόνο για δυσνόητα ή άγνωστα πράγματα (π.χ. τοποθεσίες, χρονολογίες, βιογραφικά στοιχεία ή λογοπαίγνια) αλλά περιεκτικά, λιγόλογα και όχι για επίδειξη γνώσεων.
Πρόσφατα διάβασα ένα αστυνομικό μυθιστόρημα συγγραφέως παγκοσμίου φήμης, με καταπληκτικές κριτικές για την ικανότητά της στους χαρακτήρες και την πλοκή, αλλά δυστυχώς η μετάφραση ήταν επιπέδου άρλεκιν.
Γιατί αδυνατούσα να πιστέψω π.χ. ότι η συγγραφέας είχε βάλει στο στόμα εξοργισμένου αστυνομικού την ήπια έκφραση "να πάρει", αντί για κάποια βρισιά από αυτές που είναι συνηθίζει ένας θυμωμένος άνθρωπος.
Δεν ήταν το μόνο που με έπεισε ότι ο μεταφραστής είχε παρέμβει τόσο καταλυτικά στο ύφος της συγγραφέως ώστε επηρέαζε και το ενδιαφέρον για την πλοκή και την εξέλιξη.
Έχω διαβάσει κι άλλες φορές βιβλία που έχουν ατυχήσει στην μετάφραση αλλά πολύ συχνά διαβάζω βιβλία που είναι τόσο καταπληκτικά μεταφρασμένα που ξαναγυρνώ στις πρώτες σελίδες για να ξαναδώ το όνομα του μεταφραστή.
Απλοποιημένη ή αφελής πιθανόν η άποψή μου, αλλά νομίζω ότι έτσι σκέφτονται οι περισσότεροι αναγνώστες.
Πολλά ερωτήματα μου στριφογυρίζουν στο μυαλό, αλλά θα προσπαθήσω να τα συνοψίσω στα ακόλουθα:
-Πόσο δυνατό είναι το invisibility του μεταφραστή; Και εξηγούμαι: φυσικά συμφωνώ με την Παλάβρα πως ο επιτυχημένος μεταφραστής είναι αυτός που το κείμενο που παράγει διαβάζεται σαν το πρωτότυπο. Αναρωτιέμαι, πόσο εφικτό είναι εν τέλει αυτό; Είναι πάντα οι γλωσσικές δομές της γλώσσας-στόχου τέτοιες ώστε να μας επιτρέπουν να μην αλλάζουμε ούτε μία λέξη του πρωτοτύπου; Η απάντηση για μένα είναι προφανής και είναι αρνητική. Πρώτον, ο μεταφραστής προδίδει το κείμενο από τη στιγμή που αναγκαστικά πολλές φορές θα του αλλάξει τη σύνταξη. Δεύτερον, το προδίδει αλλάζοντας εκφράσεις που ξενίζουν στη γλώσσα-πηγή και τις προσαρμόζει στη δική του γλώσσα. Τρίτον, το προδίδει επειδή το μετάφρασμα είναι ένα μετα-κείμενο που έχει τροποποιηθεί τόσο ώστε να έχει μια μακρινή συγγένεια μόνο με το αρχικό. Εννοώ ότι δεν μπορείς να διαβάσεις πολλές φορές word for word ένα κείμενο σε αντιπαραβολή με το πρωτότυπο και όμως να εξακολουθεί να είναι άψογο. Ο συγγραφέας φυσικά και επιλέγει μια λέξη από τις πενήντα για να τη βάλει στο κείμενό του και πρέπει να το σεβαστείς. Αλλά δεν θα ήμουν τόσο απόλυτος. Αυτό λέω μόνο.
Και φυσικά δεν μιλάω για τις φρικαλέες περιπτώσεις, όπου ο επίδοξος συγγραφέας μεταφραστής προσπαθεί να ωραιοποιήσει ή να κλέψει τη δόξα του συγγραφέα. Μιλάω για μετάφραση Ντίκενς, Χάρντι, Ώστεν και γενικώς των βικτοριανών ή πολλών άλλων του 20ου αιώνα, όπου αν προσπαθήσεις να μείνεις πιστός σαν σκύλος στον τρόπο έκφρασης νομίζω πως θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι. Ο Κάτφορντ το 1965 έγραψε: "Στη μετάφραση υπάρχει αντικατάσταση των νοημάτων της γλώσσας-πηγής με νοήματα στη γλώσσα-στόχο. Δεν υπάρχει μεταφορά, γιατί στη μεταφορά υπάρχει εμφύτευση των νοημάτων της γλώσσας-πηγής στη γλώσσα-στόχο." Άρα αντικαθιστώντας τα νοήματα, θα προδώσεις το κείμενό σου κατ' ανάγκη.
-Το να λέμε ότι ο μεταφραστής δεν είναι συγγραφέας δεν ξέρω πάλι αν είναι σωστό. Συν-γράφω είναι το ρήμα και από τη στιγμή που δημιουργείς ένα κείμενο τότε μάλλον το συγγράφεις, εκτός αν πούμε το πληκτρολογώ. :) Πέρα από την πλάκα όμως, ο μεταφραστής δημιουργεί κάτι που τον εξισώνει με τον δημιουργό του πρωτοτύπου και ταυτόχρονα κατασκευάζει, κάτι που τον κάνει και τεχνίτη. Από γλωσσική άποψη, το να λες για παράδειγμα ότι ο μεταφραστής είναι craftsman σημαίνει ότι δεν του αναγνωρίζεις την ικανότητα εκείνη του δημιουργού και το να λες ότι είναι μόνο δημιουργός, του αφαιρείς την ικανότητα της κατασκευής. Η μετάφραση για μένα είναι τέχνη (Τheodore Savory) και όχι craft (Eric Jacobsen) (συγγνώμη όλα στα αγγλικά μου έρχονται πλέον). Κάποιοι την έχουν ονομάσει ακόμα και επιστήμη (Horst Frenz). Και εδώ μπαίνει ο Κάνιγχαμ. Μπαίνεις στο μυαλό του και μεταφράζεις τις εικόνες του, μπαίνεις στο λόγο του και μεταφράζεις τα νοήματά του και μπαίνεις και στο μυαλό των αναγνωστών σου και μεταφράζεις τη δική τους γλώσσα με τον τρόπο που εκείνοι θα καταλάβουν και θα αναγνωρίσουν το κείμενο ως ισάξιο του πρωτοτύπου. Επομένως, είναι λίγο αυτοαναιρετικό και παράδοξο/παράλογο να ζητάμε από τον μεταφραστή να είναι αόρατος και ταυτόχρονα να του λέμε ότι δεν είναι συγγραφέας, με την ευρύτερη σημασία του όρου. Είναι ένας μετα-συγγραφέας, σύμφωνα με τον προσφιλή όρο της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας.
-Και τέλος, ποια όρια ελευθερίας έχει ο μεταφραστής ποίησης; Πρέπει να είναι και ο ίδιος ποιητής ή ένας άριστος μεταφραστής μπορεί να αποδώσει το ρυθμό, τη χροιά του λόγου και τα νοήματα του πρωτοτύπου; Οι απόψεις κι εδώ διίστανται.
Αυτά τα ολίγα προς συζήτηση για την ώρα.
-Πόσο δυνατό είναι το invisibility του μεταφραστή; Και εξηγούμαι: φυσικά συμφωνώ με την Παλάβρα πως ο επιτυχημένος μεταφραστής είναι αυτός που το κείμενο που παράγει διαβάζεται σαν το πρωτότυπο. Αναρωτιέμαι, πόσο εφικτό είναι εν τέλει αυτό; Είναι πάντα οι γλωσσικές δομές της γλώσσας-στόχου τέτοιες ώστε να μας επιτρέπουν να μην αλλάζουμε ούτε μία λέξη του πρωτοτύπου; Η απάντηση για μένα είναι προφανής και είναι αρνητική. Πρώτον, ο μεταφραστής προδίδει το κείμενο από τη στιγμή που αναγκαστικά πολλές φορές θα του αλλάξει τη σύνταξη. Δεύτερον, το προδίδει αλλάζοντας εκφράσεις που ξενίζουν στη γλώσσα-πηγή και τις προσαρμόζει στη δική του γλώσσα. Τρίτον, το προδίδει επειδή το μετάφρασμα είναι ένα μετα-κείμενο που έχει τροποποιηθεί τόσο ώστε να έχει μια μακρινή συγγένεια μόνο με το αρχικό. Εννοώ ότι δεν μπορείς να διαβάσεις πολλές φορές word for word ένα κείμενο σε αντιπαραβολή με το πρωτότυπο και όμως να εξακολουθεί να είναι άψογο. Ο συγγραφέας φυσικά και επιλέγει μια λέξη από τις πενήντα για να τη βάλει στο κείμενό του και πρέπει να το σεβαστείς. Αλλά δεν θα ήμουν τόσο απόλυτος. Αυτό λέω μόνο.
Και φυσικά δεν μιλάω για τις φρικαλέες περιπτώσεις, όπου ο επίδοξος συγγραφέας μεταφραστής προσπαθεί να ωραιοποιήσει ή να κλέψει τη δόξα του συγγραφέα. Μιλάω για μετάφραση Ντίκενς, Χάρντι, Ώστεν και γενικώς των βικτοριανών ή πολλών άλλων του 20ου αιώνα, όπου αν προσπαθήσεις να μείνεις πιστός σαν σκύλος στον τρόπο έκφρασης νομίζω πως θα γελάσει και το παρδαλό κατσίκι. Ο Κάτφορντ το 1965 έγραψε: "Στη μετάφραση υπάρχει αντικατάσταση των νοημάτων της γλώσσας-πηγής με νοήματα στη γλώσσα-στόχο. Δεν υπάρχει μεταφορά, γιατί στη μεταφορά υπάρχει εμφύτευση των νοημάτων της γλώσσας-πηγής στη γλώσσα-στόχο." Άρα αντικαθιστώντας τα νοήματα, θα προδώσεις το κείμενό σου κατ' ανάγκη.
-Το να λέμε ότι ο μεταφραστής δεν είναι συγγραφέας δεν ξέρω πάλι αν είναι σωστό. Συν-γράφω είναι το ρήμα και από τη στιγμή που δημιουργείς ένα κείμενο τότε μάλλον το συγγράφεις, εκτός αν πούμε το πληκτρολογώ. :) Πέρα από την πλάκα όμως, ο μεταφραστής δημιουργεί κάτι που τον εξισώνει με τον δημιουργό του πρωτοτύπου και ταυτόχρονα κατασκευάζει, κάτι που τον κάνει και τεχνίτη. Από γλωσσική άποψη, το να λες για παράδειγμα ότι ο μεταφραστής είναι craftsman σημαίνει ότι δεν του αναγνωρίζεις την ικανότητα εκείνη του δημιουργού και το να λες ότι είναι μόνο δημιουργός, του αφαιρείς την ικανότητα της κατασκευής. Η μετάφραση για μένα είναι τέχνη (Τheodore Savory) και όχι craft (Eric Jacobsen) (συγγνώμη όλα στα αγγλικά μου έρχονται πλέον). Κάποιοι την έχουν ονομάσει ακόμα και επιστήμη (Horst Frenz). Και εδώ μπαίνει ο Κάνιγχαμ. Μπαίνεις στο μυαλό του και μεταφράζεις τις εικόνες του, μπαίνεις στο λόγο του και μεταφράζεις τα νοήματά του και μπαίνεις και στο μυαλό των αναγνωστών σου και μεταφράζεις τη δική τους γλώσσα με τον τρόπο που εκείνοι θα καταλάβουν και θα αναγνωρίσουν το κείμενο ως ισάξιο του πρωτοτύπου. Επομένως, είναι λίγο αυτοαναιρετικό και παράδοξο/παράλογο να ζητάμε από τον μεταφραστή να είναι αόρατος και ταυτόχρονα να του λέμε ότι δεν είναι συγγραφέας, με την ευρύτερη σημασία του όρου. Είναι ένας μετα-συγγραφέας, σύμφωνα με τον προσφιλή όρο της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας.
-Και τέλος, ποια όρια ελευθερίας έχει ο μεταφραστής ποίησης; Πρέπει να είναι και ο ίδιος ποιητής ή ένας άριστος μεταφραστής μπορεί να αποδώσει το ρυθμό, τη χροιά του λόγου και τα νοήματα του πρωτοτύπου; Οι απόψεις κι εδώ διίστανται.
Αυτά τα ολίγα προς συζήτηση για την ώρα.
Μια περαιτέρω παρατήρηση, με βάση και την πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση του Αζιμούθιου: παραπάνω, όταν λέω ότι ο μεταφραστής δεν πρέπει να επιτρέπει στον εαυτό του ελευθερίες, αναφέρομαι προφανώς σε στοιχεία τα οποία μπορεί και πρέπει να διατηρήσει, και όχι σε άλλα που πρέπει αναγκαστικά να αλλάξει, όπως, π.χ., η σύνταξη.
Ο λόγος που το λέω αυτό είναι ότι έχω δει αρκετές μεταφράσεις στις οποίες ο μεταφραστής δεν κατάφερε να αντισταθεί και έβαλε το δικό του χρώμα, τη δική του άποψη, σε σημεία που θα μπορούσε να το είχε αποφύγει - δεν μπορείς, π.χ., ένα it was cold να το μεταφράζεις είχε πέσει παγωνιά. Φαίνεται απλό και επουσιώδες, αλλά όταν γίνεται σε ένα ολόκληρο βιβλίο, δεν είναι πια.
Ουσιαστικά νομίζω ότι ισχύει αυτό που λέει ο Νίκελ παραπάνω: ο μεταφραστής είναι αναγκασμένος να κινείται εντός ενός πλαισίου κανόνων, που δεν του επιτρέπουν και πολλές πολλές πρωτοβουλίες.
Ο λόγος που το λέω αυτό είναι ότι έχω δει αρκετές μεταφράσεις στις οποίες ο μεταφραστής δεν κατάφερε να αντισταθεί και έβαλε το δικό του χρώμα, τη δική του άποψη, σε σημεία που θα μπορούσε να το είχε αποφύγει - δεν μπορείς, π.χ., ένα it was cold να το μεταφράζεις είχε πέσει παγωνιά. Φαίνεται απλό και επουσιώδες, αλλά όταν γίνεται σε ένα ολόκληρο βιβλίο, δεν είναι πια.
Ουσιαστικά νομίζω ότι ισχύει αυτό που λέει ο Νίκελ παραπάνω: ο μεταφραστής είναι αναγκασμένος να κινείται εντός ενός πλαισίου κανόνων, που δεν του επιτρέπουν και πολλές πολλές πρωτοβουλίες.
Πάντα συμφωνώ, διαφωνώντας μαζί σου...
Καλά, οι βρισιές ιδίως είναι μεγάλο πρόβλημα. Πολλές φορές ωστόσο, το αν θα μεταφερθούν ή όχι είναι και θέμα του εκδοτικού (μα πού το είχαμε συζητήσει, πού το είχαμε συζητήσει...), όχι απαραίτητα της σεμνοτυφίας του μεταφραστή.
Έντιτ @αποπάνω: λες και λέγεται πια σήμερα από κανέναν (εκτός από τον Ντόναλντ Ντακ) να πάρει...
Έντιτ @αποπάνω: λες και λέγεται πια σήμερα από κανέναν (εκτός από τον Ντόναλντ Ντακ) να πάρει...
και τον αστυνόμο Σαΐνη... :)
Αν μιλήσω για την αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι θα είναι αρκούντως σοβαρή η συζήτηση;
Σταματώ εδώ και θα επανέλθω με κατεβατό περί γερμανικής σχολής μετάφρασης. Να δείτε μετά πώς θα με παρακαλάτε να μιλήσω για τον αστυνόμο Σαΐνη με την Παλάβρα... :)
Σταματώ εδώ και θα επανέλθω με κατεβατό περί γερμανικής σχολής μετάφρασης. Να δείτε μετά πώς θα με παρακαλάτε να μιλήσω για τον αστυνόμο Σαΐνη με την Παλάβρα... :)
Α τουτ α λ' ερ... φροϊλάιν Παλάβρα... Μα εγώ δουλειά κάνω, αφού διαβάζω στο γραφείο μου ακόμα... κλαψ και λυγμ μαζί! :)
Επανέρχομαι όχι με γερμανική σχολή, αλλά με ένα απλό παράδειγμα το οποίο χρησιμοποιώ για να εξηγήσω τις διάφορες θεωρίες της μετάφρασης. Παίρνουμε τη λέξη Coca-Cola και θέλουμε να τη μεταφράσουμε (εννοείται ότι δεν ξέρουμε τι είναι). Έχουμε τη μία σχολή που λέει ότι εφόσον δεν υπάρχει ελληνικό αντίστοιχο αναψυκτικό, τότε πρέπει να κρατήσουμε την αγγλική λέξη στο κείμενό μας και να γράψουμε μετά μια υποσημείωση για το τι είναι Coca-Cola. Η δεύτερη σχολή λέει ότι φυσικά και δεν μπορούμε να περιμένουμε από όλους να ξέρουν να διαβάζουν αγγλικά όσο προφανής και αν είναι η λέξη ούτε να γνωρίζουν τι είναι, συν ότι η μετάφραση έχει σκοπό να κάνει κάτι κατανοητό σε μια άλλη κουλτούρα, επομένως μεταφράζουμε "αμερικανικό αναψυκτικό". Η τρίτη σχολή λέει ότι πρέπει να μεταφέρονται όλα από τη γλώσσα-πηγή στη γλώσσα-στόχο, οπότε γράφουμε Έψα ή Ήβη. Και η τέταρτη σχολή λέει ότι εφόσον η αρχική λέξη δεν αποτελεί σημαντικό στοιχείο στο πρωτότυπο, μπορούμε να την παραλείψουμε και συνεπώς μεταφράζουμε ""Ήπιε ένα αναψυκτικό".
Τέλος, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι στη μετάφραση όλα έχουν να κάνουν με το λεγόμενο equivalence και κατά πόσο αυτό μπορεί να επιτευχθεί.
"Translating consists in reproducing in the receptor language the closest natural equivalent of the source-language message." (Nida and Taber, The Theory and Practice of Translation)
Τέλος, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι στη μετάφραση όλα έχουν να κάνουν με το λεγόμενο equivalence και κατά πόσο αυτό μπορεί να επιτευχθεί.
"Translating consists in reproducing in the receptor language the closest natural equivalent of the source-language message." (Nida and Taber, The Theory and Practice of Translation)
Συγχαρητήρια στον Αζιμούθειο για το παράδειγμα που χρησιμοποιεί και το οποίο αποτελεί λαμπρή εισαγωγή στις θεωρίες της μετάφρασης.
Να προσθέσω δυο λόγια: Η ισοδυναμία (equivalence) δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί πλήρως. Επομένως και ο βαθμός προσέγγισής της θα είναι πάντα υπό αμφισβήτηση από καλοπροαίρετους ή κακοπροαίρετους ή αδαείς κριτές. Ο μεταφραστής, συχνά μέσα στο ίδιο κείμενο, ακολουθεί άλλοτε τη μία άλλοτε την άλλη από τις τέσσερις σχολές, όχι επειδή δεν έχει συνεπή μεταφραστική θεωρία ή θέση, αλλά επειδή το ένστικτό του ή η μεταφραστική του σοφία του υπαγορεύουν κάθε φορά διαφορετική αντιμετώπιση.
Αυτή η αδυνατότητα της ισοδυναμίας, αυτή η πολύπλευρη "ατέλεια" της μετάφρασης συνιστά τελικά και τη δύναμή της. Είναι κάτι αντίστοιχο με αυτό που λέει ο Στάινερ για τη γλώσσα: "Η γλώσσα είναι ισχυρή ακριβώς επειδή η αντιστοιχία ανάμεσα στις λέξεις και στα "πράγματα" είναι αδύναμη." Αυτές οι "αδυναμίες" συνιστούν τελικά το θρίαμβο της γλώσσας και της μετάφρασης. Χωρίς αυτές δεν θα ήταν δυνατή η καταγραφή της υποκειμενικότητας και της εξατομίκευσης, και συνεπώς δεν θα ήταν δυνατή ούτε η λογοτεχνία ούτε η μετάφραση. Να που και πάλι συγγραφέας και μεταφραστής δρουν με παρόμοιο τρόπο.
Να προσθέσω δυο λόγια: Η ισοδυναμία (equivalence) δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί πλήρως. Επομένως και ο βαθμός προσέγγισής της θα είναι πάντα υπό αμφισβήτηση από καλοπροαίρετους ή κακοπροαίρετους ή αδαείς κριτές. Ο μεταφραστής, συχνά μέσα στο ίδιο κείμενο, ακολουθεί άλλοτε τη μία άλλοτε την άλλη από τις τέσσερις σχολές, όχι επειδή δεν έχει συνεπή μεταφραστική θεωρία ή θέση, αλλά επειδή το ένστικτό του ή η μεταφραστική του σοφία του υπαγορεύουν κάθε φορά διαφορετική αντιμετώπιση.
Αυτή η αδυνατότητα της ισοδυναμίας, αυτή η πολύπλευρη "ατέλεια" της μετάφρασης συνιστά τελικά και τη δύναμή της. Είναι κάτι αντίστοιχο με αυτό που λέει ο Στάινερ για τη γλώσσα: "Η γλώσσα είναι ισχυρή ακριβώς επειδή η αντιστοιχία ανάμεσα στις λέξεις και στα "πράγματα" είναι αδύναμη." Αυτές οι "αδυναμίες" συνιστούν τελικά το θρίαμβο της γλώσσας και της μετάφρασης. Χωρίς αυτές δεν θα ήταν δυνατή η καταγραφή της υποκειμενικότητας και της εξατομίκευσης, και συνεπώς δεν θα ήταν δυνατή ούτε η λογοτεχνία ούτε η μετάφραση. Να που και πάλι συγγραφέας και μεταφραστής δρουν με παρόμοιο τρόπο.