Για το δικό μου ξυράφι του Όκκαμ, μια κυβέρνηση που θα σκόπευε να προχωρήσει σε ρήξη, ή ακόμη και μια κυβέρνηση που δεν θα φοβόταν να προκύψει μια ρήξη, α) ποτέ δεν αφαιρούσε εκ προοιμίου από τη διαπραγμάτευση το ενδεχόμενο της ρήξης, β) θα φρόντιζε να υπάρχουν εναλλακτικά σενάρια σε περίπτωση ρήξης και γ) θα φρόντιζε να υπάρχουν ταμειακά διαθέσιμα ως μαξιλαράκι για το ενδεχόμενο της ρήξης, διαθέσιμα που υπήρχαν τον Φλεβάρη και δεν υπάρχουν τώρα. Το βασικό σενάριο που έλεγα προηγουμένως σ' αυτά τα τρία δεδομένα στηρίζεται και όχι στους μαιάνδρους της πολιτικής ρητορικής της διαπραγμάτευσης και των αντίστοιχων τακτικών ελιγμών, που προσωπικά μ' αφήνουν όλο και πιο παγερά αδιάφορο.
Ας το προχωρήσουμε λοιπόν ένα βήμα πιο πέρα. Μια κυβέρνηση που (λέει ότι) είναι διατεθειμένη να φτάσει στη ρήξη αφήνει προηγουμένως να αδειάσουν τα ταμεία της και μάλιστα, να το αποδείξει urbi et orbi. Φτάνει λοιπόν στην τελευταία προθεσμία να πληρώσει δεν ξέρω πόσα δις σε πιστωτές και μισθούς/συντάξεις σε 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Πληρώνει π.χ. τα μισά και σηκώνει τα χέρια ψηλά. Τι κάνεις ως ΕΕ; Στέλνεις δέκα εκατομμύρια ανθρώπους στην πείνα;
Τα πράγματα είναι κτγμ πολύ πιο περίπλοκα. Καταρχήν, έχουμε να κάνουμε με δυο διαφορετικές κουλτούρες διαπραγμάτευσης. Η Ευρώπη (η ΕΕ και όλο της το εποικοδόμημα) είναι βασισμένη σε ατέρμονες και σκληρές διαπραγματεύσεις, με σχεδόν όλα τα δεδομένα και τα χαρτιά ανοιχτά σε μια προσπάθεια αναζήτησης της βέλτιστης κοινά αποδεκτής λύσης και για τα δύο μέρη με στόχο το κοινό όφελος (win-win negotiations). Τέτοιου τύπου διαπραγματεύσεις προϋποθέτουν ότι και τα δύο μέρη συμφωνούν, έστω αδρά, στο ποιο είναι το κοινό πλαίσιο και προς τα πού βρίσκεται το κοινό όφελος.
Αντίθετα, στην Ελλάδα είμαστε εξοικειωμένοι σε διαπραγματεύσεις μηδενικού αθροίσματος (zero sum). Ό,τι κερδίζει ο ένας, το χάνει αναγκαστικά ο άλλος. Η έννοια των θετικών οικονομικών πολλαπλασιαστών εξαιτίας της συμφωνίας και άλλες τέτοιες αμερικανιές βρίσκονται μόνο στα βιβλία θεωρίας. Προσθέτοντας λοιπόν και τη βασική έννοια της διαπραγμάτευσης σύμφωνα με τις προδιαγραφές της ελληνικής αριστεράς, εκεί που η καθοδήγηση σού μαθαίνει ότι ποτέ δεν παίζεις στο γήπεδο του αντιπάλου αλλά τον φέρνεις στο δικό σου, ότι ποτέ δεν απαντάς σύμφωνα με τη δική του λογική σε ένα ερώτημα, αλλά το επαναδιατυπώνεις σύμφωνα με τη δική σου και σ' αυτό απαντάς, διαπιστώνουμε ότι έχουμε σημαντικό πολιτισμικό χάσμα. Γι' αυτό άλλωστε και οι 18 βρέθηκαν συντομότατα όλοι μαζί απέναντι στην κυβέρνησή μας δηλώνοντας ότι «δεν καταλαβαίνουμε τι λένε οι Έλληνες».
Οι Ευρωπαίοι «ορθολογιστές» διαπραγματευτές, συνηθισμένοι στο πρώτο στιλ συζητήσεων, ίσως θεωρούσαν αρχικά ότι ως ασθενέστεροι χάνουμε χρόνο καθώς εξασθενούμε οικονομικά· εκτιμώ ότι η δική μας πλευρά θεωρεί ότι ως ασθενέστεροι κερδίζουμε χρόνο επειδή σε λίγο θα αρχίσει να παίζει και ο παράγοντας της κοινής γνώμης: «Πού εξωθείτε τους Έλληνες; Στην πείνα, στην καταστροφή και στο χάος;» Θυμίζω ότι αμέσως μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης, το επιχείρημα της νωπής λαϊκής εντολής πραγματικά λειτούργησε στην Ευρώπη, σε όλο τον Δυτικό κόσμο. Τα δημοκρατικά και ανθρώπινα δικαιώματα είναι τωόντι ισχυρό χαρτί σε μια κοινότητα δημοκρατιών· όχι όμως όταν μπορεί να θεωρηθεί ότι η επίκλησή τους είναι προσχηματική (και έχουν υπάρξει πολλές αφορμές τις τελευταίες 100 ημέρες για τέτοιες ερμηνείες, αρχίζοντας από την επιλογή κυβερνητικού εταίρου). Και πάλι όμως, η δημοκρατική εντολή για πολύ λίγο κρατάει, μέχρι να υπάρξουν νωπές εντολές στις άλλες δημοκρατικές χώρες, που συνυπολογίζουν και τα ήδη τεχθέντα.
Φοβούμαι ότι η ελληνική πλευρά έχει υποτιμήσει την έσχατη δυνατότητα του ισχυρότερου σε μια διαπραγμάτευση μηδενικού αθροίσματος:
να αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού μέχρι να υποχωρήσει η αδύνατη πλευρά πιο πέρα και από την έσχατη γραμμή της. Ναι μεν δεν θα κλείσουν οι τράπεζες (δεν έχει μείνει άλλωστε και τίποτε εκεί μέσα), αλλά μπορώ να φανταστώ διάφορους τρόπους που θα μπορούσε να παραμείνει η σημερινή κατάσταση, μιας σταδιακής φθοράς, επί πολύ χρόνο ακόμη. Καθόλου καλή εξέλιξη, φυσικά.
Ελπίζω να είναι λάθος η ανάλυσή μου και η εξέλιξη να είναι πιο κοντά στην ανάλυση του π2. Κοντός ψαλμός αλληλούια, πάντως. Οι προθεσμίες υπάρχουν. Ή θα τηρηθούν ή θα αλλάξουν. Και θα δούμε από εκεί και πέρα.
