Προσωπικά μάλλον θα κρατούσα την εναλλαγή φύλου, αφενός επειδή προσπαθώ να αποκλίνω όσο γίνεται λιγότερο από τις προθέσεις του συγγραφέα και αφετέρου γιατί το βλέπω και λίγο σαν παιχνίδισμα και νομίζω ότι μου αρέσει. Στη μεσαία πρόταση θα μπορούσε να μπει 2ο ενικό πρόσωπο ή ίσως κάτι του στιλ "θα μπορούσε κανείς να φάει ...", το οποίο δεν χρωματίζεται ως προς το φύλο, κι ας είναι αρσενικού γένους. Τώρα που το σκέφτομαι μάλλον θα απέφευγα το 2ο ενικό γιατί χαλάει τη συμμετρία.
(....)
Εξαρτάται πάντως και από το πόσες φορές εμφανίζονται τέτοιες διακρίσεις στο κείμενο, γιατί αν γίνονται συχνά καταντάει κωμικό.
Το "κανείς", ιδωμένο από την ίδια "φεμινιστική" σκοπιά που διέπει όλο το κείμενο, δεν έχει καμία διαφορά από τα άλλα αρσενικά. Γι' αυτό εγώ σκέφτηκα το 2ο ενικό. Είναι το μόνο όπου, αν δεν έχει μέσα στη φράση επίθετο/μετοχή, θα σε βγάλει χωρίς μπελάδες ως το τέλος της φράσης.
Δεν πιστεύω πως υπάρχουν γλώσσες σεξιστικές και μη, ανεξάρτητα από το πόσα γραμματικά γένη έχουν: 1, 2 ή 3. Ούτε βέβαια υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στα γραμματικά γένη μιας γλώσσας και στα δικαιώματα των γυναικών στις κοινωνίες που μιλούν τη συγκεκριμένη γλώσσα. Υπάρχουν όμως διεργασίες στο εσωτερικό της κάθε γλώσσας ανάλογα με το φεμινιστικό λόγο που αναπτύσσεται στη συγκεκριμένη κοινωνία. Οι διεργασίες αυτές, για όσους θέλουν, όταν μεταφράζουν, να είναι "άσχημοι πιστοί" και όχι "όμορφοι άπιστοι", κάπως πρέπει να αποδοθούν. Το κείμενο αυτό, ας πούμε, όπως το ανέλυσε στατιστικά ο nickel, αν το πλακώσεις στα αρσενικά όπως είναι πιο φυσικό στα ελληνικά που έχουν 3 γένη με το αρσενικό ως γενικό, για μένα γίνεσαι traditore, προδίδεις μια σημαντική διάστασή του.
nickel said:
Αν στα ελληνικά κάνεις το λάθος να δείξεις ότι δεν θεωρείς ότι το αρσενικό είναι το γένος και των δύο φύλων, σε περιμένει κόλαση ή ασυνέπεια. Όπως ήδη είπα, διάκριση κάνουμε και στον πληθυντικό (students, αλλά φοιτητές και φοιτήτριες) και στα ουσιαστικά και στις αντωνυμίες. Μπορεί να είναι καλή και αξιέπαινη η πρόθεση του συγγραφέα στην αγγλική γλώσσα, αλλά στη δική μας θα πρέπει να διαλέξουμε ανάμεσα σε αρσενικό γένος, άκομψες διατυπώσεις ή ασυνέπεια. Εγώ δήλωσα ότι διαλέγω το πρώτο. Εκτός αν πρόκειται για γυμνάσιο θηλέων με καθηγήτριες. [γελαστό μουτράκι]
Με λίγα λόγια: άλλη η ζυγαριά στα αγγλικά και άλλη στα ελληνικά.
Άρα, πρέπει να δεχτούμε ότι ο σύγχρονος αυτός λόγος του συγγραφέα είναι αμετάφραστος στα ελληνικά; Πώς θα σχολίαζε τη μετάφρασή μας ένας συγγραφέας με έντονο το "φεμινιστικό" αυτό στοιχείο, αν τη διάβαζε και δεν διέκρινε ίχνος απ' όλη τη δική του επένδυση στο θέμα αυτό; Εντέλει, δεν μεταφράζουμε το στιλ, και μάλιστα ένα στιλ που είναι φορέας ολόκληρης ιδεολογίας;
Θα διάλεγα λοιπόν μάλλον το δεύτερο από τα τρία στοιχεία του τριλήμματος του nickel. Για μένα μάλλον είναι προτιμότερη η "κόλαση" και οι "άκομψες διατυπώσεις", γιατί ακριβώς αναπαράγουν το non-trivial του ζητήματος, όπως είπε και ο agezerlis, και μάλιστα, μια και ο συγκεκριμένος συγγραφέας εναλλάσσει τα γένη (αντί να τα παραθέτει μαζί ως he/she), μήπως μου δίνει και συγκεκριμένη γραμμή για το κείμενό του, να τα εναλλάξω κι εγώ, αντί για ο/η; Πράγμα που, αν και αντιβαίνει στην ελληνική
πρακτική, δεν βλέπω πού αντιβαίνει στην ελληνική
γραμματική. Για όσους δε δεν τους αρέσει το 2ο ενικό, θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν εναλλακτικά τα κανείς - καμιά, κάποιος - κάποια. Από κει και πέρα, αν θα εναλλάσσω τα γένη 1 προς 1 ή, ας πούμε, παράγραφο προς παράγραφο (μία ολόκληρη παράγραφος αρσενική, μία θηλυκή) ή κάπως αλλιώς, αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς το κάνει ο ίδιος στο πρωτότυπο, ή, ανεξάρτητα από το τι κάνει αυτός, από το πώς θα μου φανεί εμένα πιο κομψό στα ελληνικά.
Μετά δηλαδή την πρώτη βασική μου επιλογή να εναλλάσσω τα γένη και να δείξω στον Έλληνα αναγνώστη ότι ο συγγραφέας μου είναι ακραιφνής γλωσσικός φεμινιστής (ή ίσως απλώς ισορροπιστής), αρχίζει η προσωπική μου
ελευθερία ως μεταφραστή να δω πώς θα το "σιάξω" πιο όμορφα.
Χρησιμοποίησες όμως, nickel, και τη λέξη "ασυνέπεια". Αυτό όντως με απασχολεί. Τι ακριβώς εννοείς; Μπορείς να μας δώσεις ένα παράδειγμα;
