Surprisa
¥
Ε, μα έδωσες εικόνα πολύ υψηλής ευκρίνειας. :)
Μετάφραση και κριτική: Η πριγκίπισσα και οι πειρατές
- Thread starter nickel
- Start date
Να επισημάνω καταρχάς ότι το μπλογκ δεν είναι ανώνυμο. Υπάρχει το ονοματεπώνυμο της ιδιοκτήτριάς του σε κοινή θέα. Μπορεί να είναι ανώνυμοι κάποιοι από τους επισκέπτες του μπλογκ, αλλά νομίζω ότι η πιο σκληρή κριτική έγινε επωνύμως.
Δεν νομίζω ότι το θέμα της ορθογραφίας στην τυπωμένη σελίδα ενός βιβλίου τίθεται σε αυτή τη βάση. Μπορεί να κάνουμε ορθογραφικά λάθη και πρωτεύουσας και δευτερεύουσας σημασίας, αλλά δεν πρέπει να φτάνουν στον αναγνώστη του βιβλίου. Η λέξη "σορός" πρέπει να γράφεται με όμικρον όταν σημαίνει πτώμα και η λέξη "κόμη" επίσης με όμικρον όταν σημαίνει "μαλλιά". Δεν πρόκειται για προσωπική επιλογή, ούτε για δευτερεύουσας σημασίας λάθη τα οποία γίνονται όπλα στα χέρια του κριτικού μιας μετάφρασης, για να κερδίσει καμιά επίθεση.
Εν συνεχεία, όταν κάποιος υπερασπίζεται την ανορθογραφία του, και μάλιστα με σαθρά επιχειρήματα, αντί να πει πολύ απλά, "συγγνώμη, έκανα μια ανορθογραφία", μάλλον δεν είναι η πιο έξυπνη επιλογή. Όπως και το να δηλώνει στην απάντησή του ότι για ΟΛΑ ΤΑ ΛΑΘΗ φταίει αποκλειστικά η ανυπαρξία ή η ολιγωρία του επιμελητή, αφήνοντας τον εαυτό του χωρίς καμιά ευθύνη.
Και ας μην ξεχνάμε ότι τα πιο σοβαρά λάθη δεν ήταν τα ορθογραφικά.
Last edited:
Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον αυτό περί ιδιωτικής ορθογραφίας. Δέχομαι τις (ορθο;)γραφικές ιδιομορφίες κάποιου με ή χωρίς αξιόλογη παιδεία όταν γίνονται συνειδητά, γιατί είναι δικαίωμα του καθενός να γράφει ό,τι και όπως θέλει. Όμως, αν ήμουν εργοδότης του και θεωρούσα ότι οι ιδιομορφίες εκθέτουν την εταιρεία στα μάτια των πελατών της, θα τον απέλυα. Επίσης, όταν κάποιος δεν γράφει δικό του πρωτογενές κείμενο, αλλά μεταφράζει, είναι τόσο δύσκολο να κάνει την καρδιά του πέτρα και να γράψει με την κοινώς αποδεκτή ορθογραφία;
Όσον αφορά την έπαρση, όντως θα την απέφευγαν οι περισσότεροι, δεν ξέρω όμως αν θα ήταν επειδή θα το θεωρούσαν λιγότερο λάθος ή επειδή θα φοβόντουσαν την αντίδραση των υπολοίπων.
Πόσο βοηθούν τα CAT tools στη μετάφραση λογοτεχνικών έργων; Υποπτεύομαι ότι βοηθούν ελάχιστα, αλλά αν υπάρχει κάποιος με πείρα στον τομέα (και που σέβεται τη δουλειά του φυσικά) ας με διαφωτίσει.
Το δημόσιο λιντσάρισμα, που δεν είναι ούτε ωραίο ούτε ευχάριστο πράγμα, θα είχε αποφευχθεί αν κάποιος καλός επιμελητής είχε προφυλάξει τον μεταφραστή (και τον εκδότη). Όσοι συμμετέχουν στο δημόσιο λιντσάρισμα λένε εμμέσως στον μεταφραστή: «Κάνε κάτι ή άλλαξε δουλειά». Ο καλός επιμελητής που θα είχε διορθώσει αυτό το τσαπατσούλικο πράγμα θα είχε πει στον εκδότη, πολύ πιο στυγνά: «Αυτόν δεν τον ξαναπαίρνουμε».
Για την περίπτωση του Λευτέρη Αναγνώστου (και του κάθε έμπειρου και ταλαντούχου μεταφραστή):
Όσοι δεν γεννιούνται με πείρα (και κανένας δεν γεννιέται με πείρα) και ταλέντο (πόσοι να 'ναι αυτοί;) καλύτερα να χρησιμοποιούν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, διορθωτές και διαδίκτυο. Στη μετάφραση λογοτεχνίας τα CAT tools δεν είναι απαραίτητα. Ωστόσο, αν γίνονταν οι καλές μεταφράσεις με CAT tools και τους συγκέντρωνε κάποιος φορέας και μας έδινε πρόσβαση σε συμφραστικούς πίνακες όπου θα μπορούσαμε να βρούμε πώς ακριβώς αντιμετωπίστηκαν οι χίλιες δυο μεταφραστικές και ορολογικές κακοτοπιές από τους καλούς μεταφραστές, ε αυτό θα ήταν θείο δώρο.
Για την περίπτωση του Λευτέρη Αναγνώστου (και του κάθε έμπειρου και ταλαντούχου μεταφραστή):
Όσοι δεν γεννιούνται με πείρα (και κανένας δεν γεννιέται με πείρα) και ταλέντο (πόσοι να 'ναι αυτοί;) καλύτερα να χρησιμοποιούν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, διορθωτές και διαδίκτυο. Στη μετάφραση λογοτεχνίας τα CAT tools δεν είναι απαραίτητα. Ωστόσο, αν γίνονταν οι καλές μεταφράσεις με CAT tools και τους συγκέντρωνε κάποιος φορέας και μας έδινε πρόσβαση σε συμφραστικούς πίνακες όπου θα μπορούσαμε να βρούμε πώς ακριβώς αντιμετωπίστηκαν οι χίλιες δυο μεταφραστικές και ορολογικές κακοτοπιές από τους καλούς μεταφραστές, ε αυτό θα ήταν θείο δώρο.
kapa18
¥
Παρόλο που θα συμφωνήσω με τον Nickel ότι στη μετάφραση λογοτεχνίας τα CAT Tools δεν είναι απαραίτητα, να επισημάνω ότι στη μετάφραση βιβλίων άλλου τύπου, όπως π.χ. κοινωνικών επιστημών, self-help (που έχω και πρόσφατη εμπειρία), ψυχολογίας κλπ, η χρήση των CAT Tools θα ενίσχυε την ομοιομορφία, όσον αφορά την απόδοση όρων ή συγκεκριμένων collocations που επαναλαμβάνονται, και φυσικά θα διευκόλυνε τρομερά την επιμέλεια. Πραγματικά ένας από τους λόγους που με κουράζει φοβερά η μετάφραση βιβλίων είναι το γεγονός ότι σχεδόν πάντα το πρωτότυπο είναι hard copy.
Αυτό λύνεται σχετικά εύκολα με τμηματικό (για να μη σου πέσει πολύ βαρύ) σκανάρισμα των σελίδων του βιβλίου και μετατροπή τους σε κείμενο με OCR. Αυτή τη μέθοδο χρησιμοποίησα στο βιβλίο που μετέφρασα πέρυσι, και τώρα έχω ολόκληρο το βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή.
Γιατί ο εκδότης του πρωτοτύπου δεν είναι διατεθειμένος να βγάλει στην πιάτσα το κείμενο του βιβλίου του σε ηλεκτρονική μορφή.
kapa18
¥
Με αυτό το σκεπτικό, ένα κάρο πράγματα που μεταφράζουμε όλοι μας κατά καιρούς, όπως έρευνες για λογαριασμό εταιρειών και διάφορα άλλα, θα έπρεπε να είναι σε hard copy!
Dido
¥
Κι εγώ το ίδιο κάνω (πιθανότατα λόγω εθισμού στο trados). Μόνο που προτιμώ σκανάρισμα-OCR-μορφοποίηση κειμένου να γίνονται μια κι έξω.
:)
Επιτρέψτε μου να προσθέσω κι εγώ ένα σχόλιο σε αυτήν την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Κατανοώ απόλυτα την αγανάκτηση ενός αναγνώστη που αντιλαμβάνεται ότι διαβάζει ένα κακομεταφρασμένο βιβλίο (γι΄αυτό και συνήθως προτιμώ να διαβάζω τα βιβλία στη γλώσσα στην οποία γράφτηκαν αν τη γνωρίζω).
Αυτό που με ξενίζει λίγο, είναι η αυστηρή κριτική εκ μέρους συναδέλφων που ξέρουν πάρα πολύ καλά τα πλαίσια της δουλειάς μας, τις αμοιβές που παίρνουμε, τις συνθήκες στις οποίες εργαζόμαστε και τα χρονικά περιθώρια που έχουμε για να ολοκληρώσουμε τις μεταφράσεις μας.
Θεωρώ τον εαυτό μου ευσυνείδητο, όμως, ομολογώ ότι σχεδόν καθημερινά διαπιστώνω κάποια στιγμή ότι κάπου "έχω κάνει την πατάτα μου". Υποθέτω, λοιπόν, ότι για κάθε λάθος που αντιλαμβάνομαι θα υπάρχει κάποιο άλλο που δεν έχω πάρει χαμπάρι και το οποίο, μοιραία, θα καταλήξει σε μια σελίδα, που θα μπορεί να κριτικάρει ο οποιοσδήποτε, χωρίς να ξέρει πόση δουλειά υπάρχει στην πραγματικότητα πίσω από το κείμενο.
Σίγουρα, όλοι μας μεταφράζουμε σε ένα βαθμό επειδή είμαστε περίεργοι και θέλουμε να μάθουμε καινούργια πράγματα. Αυτή η φιλομάθεια είναι, φυσικά, αξιέπαινη, απαιτεί όμως χρόνο και χρήμα, που δεν είναι πάντα διαθέσιμα.
Έχει τύχει να περάσω μέρες μεταφράζοντας 300 λέξεις επειδή ήταν δείγμα και ήθελα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα. Σε έναν ιδανικό κόσμο, λοιπόν, θα ήθελα να βγάζω το πολύ 300 λέξεις την ημέρα: έχοντας δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις πηγές που μου χρειάζονται (λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, ειδικούς και, γιατί όχι, ταξίδια) και ατελείωτο χρόνο για να περάσω και να ξαναπεράσω το κείμενο μου, μέχρι να είμαι απόλυτα ικανοποιημένη με αυτό. Δυστυχώς, όμως δεν έχω συναντήσει ακόμα κανέναν που να είναι διατεθειμένος να μου δώσει την (όχι ιδιαίτερα πλουσιοπάροχη) ημερήσια αμοιβή μου για μια τέτοια "φτωχή" παραγωγή. Θεωρώ, λοιπόν, το συμβιβασμό με την πραγματικότητα απαραίτητη συνθήκη για να μπορέσω να ζήσω από το επάγγελμά μου.
Φυσικά, υπάρχουν συνάδελφοι που, και κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι ικανοί να δουλέψουν με μεράκι και ευσυνειδησία, και να δώσουν εξαίρετες μεταφράσεις. Προσπαθώ όσο μπορώ να τους μοιάσω, έχω όμως υπόψη μου ότι, όπως και σε όλες τις άλλες όψεις της ζωής, η τελειότητα αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα ότι σφάλματα θα γίνονται πάντοτε.
Γι' αυτό θα απέφευγα να κατακρίνω με τόσο σκληρά λόγια μια κακή μετάφραση εφόσον ξέρω ότι, όσο και να το θέλουμε, όσο και να το προσπαθούμε, δύσκολα θα γίνουμε "φωτεινοί παντογνώστες". Και, ακόμη και αν γίνουμε φωτεινοί παντογνώστες, αλάθητοι δεν θα γίνουμε ποτέ.
Μήπως, λοιπόν, είναι δυνατό οι κριτικές να περιορίζονται στην επισήμανση των σφαλμάτων και να μην επεκτείνονται σε προσωπικά σχόλια για το ποιόν του εκάστοτε "αποδιοπομπαίου τράγου"; Νομίζω ότι αυτού του είδους οι επικρίσεις δεν χρησιμεύουν ούτε σε αυτόν ούτε στους υπόλοιπους.
Κατανοώ απόλυτα την αγανάκτηση ενός αναγνώστη που αντιλαμβάνεται ότι διαβάζει ένα κακομεταφρασμένο βιβλίο (γι΄αυτό και συνήθως προτιμώ να διαβάζω τα βιβλία στη γλώσσα στην οποία γράφτηκαν αν τη γνωρίζω).
Αυτό που με ξενίζει λίγο, είναι η αυστηρή κριτική εκ μέρους συναδέλφων που ξέρουν πάρα πολύ καλά τα πλαίσια της δουλειάς μας, τις αμοιβές που παίρνουμε, τις συνθήκες στις οποίες εργαζόμαστε και τα χρονικά περιθώρια που έχουμε για να ολοκληρώσουμε τις μεταφράσεις μας.
Θεωρώ τον εαυτό μου ευσυνείδητο, όμως, ομολογώ ότι σχεδόν καθημερινά διαπιστώνω κάποια στιγμή ότι κάπου "έχω κάνει την πατάτα μου". Υποθέτω, λοιπόν, ότι για κάθε λάθος που αντιλαμβάνομαι θα υπάρχει κάποιο άλλο που δεν έχω πάρει χαμπάρι και το οποίο, μοιραία, θα καταλήξει σε μια σελίδα, που θα μπορεί να κριτικάρει ο οποιοσδήποτε, χωρίς να ξέρει πόση δουλειά υπάρχει στην πραγματικότητα πίσω από το κείμενο.
Σίγουρα, όλοι μας μεταφράζουμε σε ένα βαθμό επειδή είμαστε περίεργοι και θέλουμε να μάθουμε καινούργια πράγματα. Αυτή η φιλομάθεια είναι, φυσικά, αξιέπαινη, απαιτεί όμως χρόνο και χρήμα, που δεν είναι πάντα διαθέσιμα.
Έχει τύχει να περάσω μέρες μεταφράζοντας 300 λέξεις επειδή ήταν δείγμα και ήθελα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα. Σε έναν ιδανικό κόσμο, λοιπόν, θα ήθελα να βγάζω το πολύ 300 λέξεις την ημέρα: έχοντας δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις πηγές που μου χρειάζονται (λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, ειδικούς και, γιατί όχι, ταξίδια) και ατελείωτο χρόνο για να περάσω και να ξαναπεράσω το κείμενο μου, μέχρι να είμαι απόλυτα ικανοποιημένη με αυτό. Δυστυχώς, όμως δεν έχω συναντήσει ακόμα κανέναν που να είναι διατεθειμένος να μου δώσει την (όχι ιδιαίτερα πλουσιοπάροχη) ημερήσια αμοιβή μου για μια τέτοια "φτωχή" παραγωγή. Θεωρώ, λοιπόν, το συμβιβασμό με την πραγματικότητα απαραίτητη συνθήκη για να μπορέσω να ζήσω από το επάγγελμά μου.
Φυσικά, υπάρχουν συνάδελφοι που, και κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι ικανοί να δουλέψουν με μεράκι και ευσυνειδησία, και να δώσουν εξαίρετες μεταφράσεις. Προσπαθώ όσο μπορώ να τους μοιάσω, έχω όμως υπόψη μου ότι, όπως και σε όλες τις άλλες όψεις της ζωής, η τελειότητα αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα ότι σφάλματα θα γίνονται πάντοτε.
Γι' αυτό θα απέφευγα να κατακρίνω με τόσο σκληρά λόγια μια κακή μετάφραση εφόσον ξέρω ότι, όσο και να το θέλουμε, όσο και να το προσπαθούμε, δύσκολα θα γίνουμε "φωτεινοί παντογνώστες". Και, ακόμη και αν γίνουμε φωτεινοί παντογνώστες, αλάθητοι δεν θα γίνουμε ποτέ.
Μήπως, λοιπόν, είναι δυνατό οι κριτικές να περιορίζονται στην επισήμανση των σφαλμάτων και να μην επεκτείνονται σε προσωπικά σχόλια για το ποιόν του εκάστοτε "αποδιοπομπαίου τράγου"; Νομίζω ότι αυτού του είδους οι επικρίσεις δεν χρησιμεύουν ούτε σε αυτόν ούτε στους υπόλοιπους.
Ένας βιβλιοκριτικός, όταν φτάνει να μιλήσει για τη μετάφραση, έχει υποχρέωση να ενημερώσει το αναγνωστικό κοινό κατά πόσο η μετάφραση στέκει στο ύψος του πρωτότυπου έργου ή το αδικεί κατάφωρα — και για οτιδήποτε ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους. Μια καταδικαστική ετυμηγορία δεν διατυπώνεται πάντοτε με τη στεγνή γλώσσα του δικαστηρίου: ο βιβλιοκριτικός έχει το δικαίωμα, με τεράστια παράδοση πίσω του να στηρίζει αυτό το δικαίωμα, να «ξεσκίσει» έναν συγγραφέα. Μπορεί να το κάνει κομψά, μπορεί και άκομψα. Το «θάψιμο» πάντως παραμένει ένα από τα πιο απολαυστικά αναγνώσματα, από αυτό που είχε πει η Ντόροθι Πάρκερ για το Atlas Shrugged της Ayn Rand (“This is not a novel to be tossed aside lightly. It should be thrown with great force.”) μέχρι τον πόλεμο του Σουρή με τον Ψυχάρη.
Όταν λοιπόν μπορεί κάποιος να στηλιτεύσει ένα πρωτότυπο έργο, μπορεί να το κάνει και για μια μετάφραση. Βεβαίως, όπως εκτίθεται ο συγγραφέας με το έργο του ή ο μεταφραστής με τη μετάφρασή του, έτσι εκτίθεται και ο κριτικός με αυτά που γράφει για τους άλλους – και με το ύφος του. Κάποιοι θα τον θεωρήσουν άδικο ή υπερβολικό, άλλοι θα πουν «και λίγα του έσουρες». Υπάρχουν, βλέπετε, χώροι που διαφέρουν από τα φόρουμ με τους κανόνες καλής συμπεριφοράς μεταξύ των μελών. Μάλιστα, ξέρουμε ότι οι πολιτικοί που κονταροχτυπιούνται στη Βουλή και στα τηλεπαράθυρα πάνε μετά στα καφενεία και στα σαλόνια και αλληλοχαριεντίζονται. Αντίθετα, στο χώρο των τεχνών τα κονταροχτυπήματα είναι πιο θανατερά.
Τώρα, ας ελπίσουμε ότι σε μεγάλο βαθμό, ακόμα κι όταν δεν γίνεται με αυτή την πρόθεση, η υπόδειξη γλωσσικών ή μεταφραστικών σφαλμάτων είναι και ένας χρήσιμος οδηγός για τις κακοτοπιές που θα μπορούσαμε να αποφύγουμε. Υπάρχει ένα πρακτικό αντίκρισμα. Στο συγκεκριμένο νήμα ήθελα (και θέλω ακόμα) να επισημάνω ότι η μετάφραση ιστορικών μυθιστορημάτων κρύβει πολλές παγίδες, γιατί οι εκδότες μπορεί να αναθέσουν το μυθιστόρημα («ένα ακόμα μυθιστόρημα είναι») σε κάποιον νέο μεταφραστή, αλλά τα συγκεκριμένα βιβλία απαιτούν βαθύτατη γνώση της εποχής και της ορολογίας της – ορολογίας που συχνά δεν καλύπτουν τα γνωστά λεξικά (π.χ. το ότι ο knight των Ρωμαίων πρέπει να μεταφραστεί «ιππέας» θα το βρεις στο 4τομο λεξικό του Οδυσσέα ή θα πρέπει να πας μέσω εγκυκλοπαίδειας, αφού πρώτα θυμηθείς ότι το «Ρωμαίοι ιππότες» δεν είναι συνηθισμένη σύμφραση).
Δεν φταίνε πάντα οι συνθήκες. Αν δεχτώ να μεταφράσω ένα δύσκολο νομικό κείμενο ή ένα κείμενο χημείας (ή πολλά άλλα εξειδικευμένα), το πιθανότερο είναι ότι, όσο κι αν ψάξω να αποδώσω σωστά τους όρους, μόνο με θαύμα θα γλιτώσω τις γκάφες. Αν λοιπόν δεν έχεις ιδέα για μια ιστορική περίοδο, δεν έχεις τα κατάλληλα βοηθήματα, δεν έχεις διάθεση να ζητήσεις βοήθεια, δεν σου προσφέρονται κατάλληλες συνθήκες, τότε γιατί να χαλάσεις το καλό σου όνομα; Αν εσύ ο ίδιος δεν σέβεσαι τον κόπο σου, γιατί να περιμένεις να τον σεβαστούν οι άλλοι; Γιατί εδώ δεν μιλάμε για μία και δύο γκάφες.
Όταν λοιπόν μπορεί κάποιος να στηλιτεύσει ένα πρωτότυπο έργο, μπορεί να το κάνει και για μια μετάφραση. Βεβαίως, όπως εκτίθεται ο συγγραφέας με το έργο του ή ο μεταφραστής με τη μετάφρασή του, έτσι εκτίθεται και ο κριτικός με αυτά που γράφει για τους άλλους – και με το ύφος του. Κάποιοι θα τον θεωρήσουν άδικο ή υπερβολικό, άλλοι θα πουν «και λίγα του έσουρες». Υπάρχουν, βλέπετε, χώροι που διαφέρουν από τα φόρουμ με τους κανόνες καλής συμπεριφοράς μεταξύ των μελών. Μάλιστα, ξέρουμε ότι οι πολιτικοί που κονταροχτυπιούνται στη Βουλή και στα τηλεπαράθυρα πάνε μετά στα καφενεία και στα σαλόνια και αλληλοχαριεντίζονται. Αντίθετα, στο χώρο των τεχνών τα κονταροχτυπήματα είναι πιο θανατερά.
Τώρα, ας ελπίσουμε ότι σε μεγάλο βαθμό, ακόμα κι όταν δεν γίνεται με αυτή την πρόθεση, η υπόδειξη γλωσσικών ή μεταφραστικών σφαλμάτων είναι και ένας χρήσιμος οδηγός για τις κακοτοπιές που θα μπορούσαμε να αποφύγουμε. Υπάρχει ένα πρακτικό αντίκρισμα. Στο συγκεκριμένο νήμα ήθελα (και θέλω ακόμα) να επισημάνω ότι η μετάφραση ιστορικών μυθιστορημάτων κρύβει πολλές παγίδες, γιατί οι εκδότες μπορεί να αναθέσουν το μυθιστόρημα («ένα ακόμα μυθιστόρημα είναι») σε κάποιον νέο μεταφραστή, αλλά τα συγκεκριμένα βιβλία απαιτούν βαθύτατη γνώση της εποχής και της ορολογίας της – ορολογίας που συχνά δεν καλύπτουν τα γνωστά λεξικά (π.χ. το ότι ο knight των Ρωμαίων πρέπει να μεταφραστεί «ιππέας» θα το βρεις στο 4τομο λεξικό του Οδυσσέα ή θα πρέπει να πας μέσω εγκυκλοπαίδειας, αφού πρώτα θυμηθείς ότι το «Ρωμαίοι ιππότες» δεν είναι συνηθισμένη σύμφραση).
Δεν φταίνε πάντα οι συνθήκες. Αν δεχτώ να μεταφράσω ένα δύσκολο νομικό κείμενο ή ένα κείμενο χημείας (ή πολλά άλλα εξειδικευμένα), το πιθανότερο είναι ότι, όσο κι αν ψάξω να αποδώσω σωστά τους όρους, μόνο με θαύμα θα γλιτώσω τις γκάφες. Αν λοιπόν δεν έχεις ιδέα για μια ιστορική περίοδο, δεν έχεις τα κατάλληλα βοηθήματα, δεν έχεις διάθεση να ζητήσεις βοήθεια, δεν σου προσφέρονται κατάλληλες συνθήκες, τότε γιατί να χαλάσεις το καλό σου όνομα; Αν εσύ ο ίδιος δεν σέβεσαι τον κόπο σου, γιατί να περιμένεις να τον σεβαστούν οι άλλοι; Γιατί εδώ δεν μιλάμε για μία και δύο γκάφες.
Συμφωνώ με τον Nickel για τον τρόπο που διατυπώνεται η κριτική, και να θυμίσω ότι το ίδιο ισχύει και για την κριτική θεάτρου, κινηματογράφου και μουσικής. Μπορεί να μην είναι όλοι οι κριτικοί "αιμοβόροι", αλλά σίγουρα η αρνητική κριτική πονάει, όσο ευγενικά κι αν είναι διατυπωμένη. Και οι θεατές, ακροατές, αναγνώστες απαιτούν από τον κριτικό να είναι σκληρός, αλλιώς θεωρούν ότι είναι πουλημένος και δεν ενημερώνει σωστά. Αν, π.χ., μια θεατρική παράσταση είναι για τα σκουπίδια, φανταστείτε αντί για κριτική να διαβάσετε διάφορες δικαιολογίες σχετικές με τη στενότητα χρόνου, χρημάτων κλπ. κλπ.
Δεν είπα να εκτελεί ο βιβλιοκριτικός τον μεταφραστή για μερικά μικρολαθάκια ήσσονος σημασίας, αλλά δεν είναι τέτοια η περίπτωση εδώ. Και φυσικά, καθόλου δεν βοηθάει τον κρινόμενο μεταφραστή η στάση, "Δεν οφείλω να είμαι παντογνώστης, ούτε είναι υποχρεωμένος ο μεταφραστής να ξέρει Γεωγραφία και Ιστορία"! Επίσης δεν τον βοηθάει καθόλου και το γεγονός ότι στις απαντήσεις του στο μπλογκ περιέχονται και καμιά δεκαριά λάθη.
sarant
¥
Αγαπητή Άννα, εγώ κάνω πολλές αρνητικές κριτικές μετάφρασης διότι με ενδιαφέρει πάρα πολύ η "λογική του λάθους" και ο τρόπος να το αποφύγεις. Θαρρώ πως οι κριτικές αυτές έχουν και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Επιπλέον, αν δεν επισημανθεί το κακομεταφρασμένο βιβλίο, ποια θα είναι η ανταμοιβή του καλού και ευσυνείδητου μεταφραστή;
Η τελευταία περίπτωση ήταν ιδιαίτερη, διότι ο δράστης της κακής μετάφρασης αντί να μην πει τίποτα ή να απαντήσει με σεμνότητα, διατύπωσε με απίστευτη έπαρση απόψεις απαράδεκτες για τη δεοντολογία της μετάφρασης και υπεράσπισε με κωμικό πείσμα ακόμα και τα ορθογραφικά του λάθη. Σε άλλες περιπτώσεις, που μπορείς να τις δεις στις σελίδες μου,
http://www.sarantakos.com/metafr.html
ο μεταφραστής ως πρόσωπο (το "ποιόν" του που λες) δεν μας απασχολεί , και πολλές φορές δεν αναφέρεται καν το όνομά του.
Βέβαια κάποια στιγμή, στη ρύμη του λόγου, μπορεί να σου ξεφύγει μια περιττή κουβέντα. Πολύ συχνότερες όμως είναι οι περιπτώσεις όπου λέμε, σ' αυτό το φόρουμ, "πάρτε κανένα μεταφραστή, ρε!", όταν στις εφημερίδες δημοσιεύονται εγκληματικές μεταφράσεις από μη μεταφραστές.
Οι συνθήκες της δουλειάς συνήθως δεν είναι ιδανικές, συμφωνώ. Πάρε όμως υπόψη σου ότι σε σύγκριση με την κατάσταση πριν από 15-20 χρόνια, οι δικές μας συνθήκες έχουν βελτιωθεί αισθητά, αν όχι στο οικονομικό πάντως σε άλλες πλευρές, ενώ σε άλλα επαγγέλματα έχουν χειροτερέψει. Βέβαια, από άποψη συνθηκών, χειρότερα την έχουν οι συνάδελφοι υποτιτλιστές, που και λίγο πληρώνονται, και κάτω από συνθήκες συχνά απαράδεκτες δουλεύουν, αλλά και τα λάθη τους βγαίνουν στο μεϊντάνι.
Η τελευταία περίπτωση ήταν ιδιαίτερη, διότι ο δράστης της κακής μετάφρασης αντί να μην πει τίποτα ή να απαντήσει με σεμνότητα, διατύπωσε με απίστευτη έπαρση απόψεις απαράδεκτες για τη δεοντολογία της μετάφρασης και υπεράσπισε με κωμικό πείσμα ακόμα και τα ορθογραφικά του λάθη. Σε άλλες περιπτώσεις, που μπορείς να τις δεις στις σελίδες μου,
http://www.sarantakos.com/metafr.html
ο μεταφραστής ως πρόσωπο (το "ποιόν" του που λες) δεν μας απασχολεί , και πολλές φορές δεν αναφέρεται καν το όνομά του.
Βέβαια κάποια στιγμή, στη ρύμη του λόγου, μπορεί να σου ξεφύγει μια περιττή κουβέντα. Πολύ συχνότερες όμως είναι οι περιπτώσεις όπου λέμε, σ' αυτό το φόρουμ, "πάρτε κανένα μεταφραστή, ρε!", όταν στις εφημερίδες δημοσιεύονται εγκληματικές μεταφράσεις από μη μεταφραστές.
Οι συνθήκες της δουλειάς συνήθως δεν είναι ιδανικές, συμφωνώ. Πάρε όμως υπόψη σου ότι σε σύγκριση με την κατάσταση πριν από 15-20 χρόνια, οι δικές μας συνθήκες έχουν βελτιωθεί αισθητά, αν όχι στο οικονομικό πάντως σε άλλες πλευρές, ενώ σε άλλα επαγγέλματα έχουν χειροτερέψει. Βέβαια, από άποψη συνθηκών, χειρότερα την έχουν οι συνάδελφοι υποτιτλιστές, που και λίγο πληρώνονται, και κάτω από συνθήκες συχνά απαράδεκτες δουλεύουν, αλλά και τα λάθη τους βγαίνουν στο μεϊντάνι.
Η συγκεκριμένη κριτική (στο αρχικό μήνυμά της) όντως περιοριζόταν στην επισήμανση των σφαλμάτων, όπως προτείνεις. Εξάλλου, ένας κριτικός συνήθως δεν γνωρίζει (και δεν ενδιαφέρεται για) το ποιόν των συντελεστών· ξέρει μόνο τη δουλειά τους ως μεταφραστές, συγγραφείς, συνθέτες κλπ. Τα όποια σχόλια τυχόν θεωρείς ότι έγιναν για το ποιόν του εν λόγω μεταφραστή (που ήταν δηλαδή άσχετα με το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης μετάφρασης) προέκυψαν μόνο αφού ο ίδιος χαρακτήρισε επηρμένους, υπερφίαλους και κακεντρεχείς τους κατακριτές της μετάφρασης.
Πάντως, όταν γίνεται (θετική ή αρνητική) κριτική σε μια λογοτεχνική μετάφραση, καλό θα ήταν να αναφέρεται σαφώς και ο εκδότης, ο οποίος είναι κατ' εμέ υπόλογος ενώπιον των πελατών του, όπως ένας εργολάβος είναι υπεύθυνος για την ποιότητα των εργατών που επιλέγει. Κατά μία έννοια, αυτό θα ήταν πιο χρήσιμο και για τους αναγνώστες, οι οποίοι αντί να απομνημονεύουν τα ονοματεπώνυμα των μετρίων μεταφραστών για να τους αποφεύγουν, θα μπορούσαν πιο εύκολα να θυμούνται ποιοι εκδότες δεν σέβονται την τέχνη που εμπορεύονται.
Ambrose
¥
Τώρα πρόλαβα να ρίξω μια ματιά σε αυτή τη συζήτηση. Γενικά, συμφωνώ με την Άννα. Μ' ενοχλεί πάρα πολύ τον τελευταίο καιρό που μπαίνεις σε ιστολόγια ή σάιτ ποικίλης ύλης (βλ. π.χ. Αθηνόραμα και τις κριτικές του κοινού) και βλέπεις το εκμαυλισμένο πλήθος να κάνει κριτική επί παντός επιστητού σαν να είναι Θεός και παντογνώστης και να πετάει και άσχημους χαρακτηρισμούς δεξιά και αριστερά.
Η αντίδραση του μεταφραστή στο εν λόγω ιστολόγιο (αν και το κοίταξα μόνο στα βιαστικά ελλείψει χρόνου) μου φαίνεται απόλυτα φυσιολογική. Αν πάρεις μια γάτα και τη ρίξεις σ' ένα λάκο με σκυλιά, ε, κάπως έτσι θα κάνει... Και φυσικά, δεν χάνουν την ευκαιρία όλοι να πούνε την κακιούλα τους.
Τη σοβαρή κριτική από σοβαρά άτομα (όπως μερικούς από τους ανθρώπους που γράφουν εδώ), τη σέβομαι. Και όχι μόνο τη σέβομαι, αλλά τη θεωρώ και απολύτως αναγκαία. Σαν μεταφραστής και άνθρωπος περισσότερα έχω μάθει απ' αυτούς που κατά καιρούς μου έχουν καλοπροαίρετα και με τον τρόπο τους επισημάνει τα λάθη μου, παρά από οποιονδήποτε άλλο.
Αλλά σε καμία περίπτωση δεν δέχομαι η κριτική να γίνεται χλευασμός ή άλλη μια ευκαιρία για αυτοεπιβεβαίωση της γλωσσικής ή εν γένει ανωτερότητας του κριτικού. Το ύφος του Στάθη Σταυρόπουλου όσον αφορά τη συγκεκριμένη κριτική καλοπροαίρετο δεν μου φαίνεται πάντως... (άκου "η αρλούμπα αποθεώνεται"
)
Η αντίδραση του μεταφραστή στο εν λόγω ιστολόγιο (αν και το κοίταξα μόνο στα βιαστικά ελλείψει χρόνου) μου φαίνεται απόλυτα φυσιολογική. Αν πάρεις μια γάτα και τη ρίξεις σ' ένα λάκο με σκυλιά, ε, κάπως έτσι θα κάνει... Και φυσικά, δεν χάνουν την ευκαιρία όλοι να πούνε την κακιούλα τους.
Τη σοβαρή κριτική από σοβαρά άτομα (όπως μερικούς από τους ανθρώπους που γράφουν εδώ), τη σέβομαι. Και όχι μόνο τη σέβομαι, αλλά τη θεωρώ και απολύτως αναγκαία. Σαν μεταφραστής και άνθρωπος περισσότερα έχω μάθει απ' αυτούς που κατά καιρούς μου έχουν καλοπροαίρετα και με τον τρόπο τους επισημάνει τα λάθη μου, παρά από οποιονδήποτε άλλο.
Αλλά σε καμία περίπτωση δεν δέχομαι η κριτική να γίνεται χλευασμός ή άλλη μια ευκαιρία για αυτοεπιβεβαίωση της γλωσσικής ή εν γένει ανωτερότητας του κριτικού. Το ύφος του Στάθη Σταυρόπουλου όσον αφορά τη συγκεκριμένη κριτική καλοπροαίρετο δεν μου φαίνεται πάντως... (άκου "η αρλούμπα αποθεώνεται"
)
Γιατί "εκμαυλισμένο"; Δηλαδή, διεφθαρμένο;
Διαφωνώ μαζί σου. Δεν είναι κανένα μανιασμένο πλήθος. Είναι άνθρωποι που έχουν σχέση με τη γλώσσα και έχουν απόλυτο δικαίωμα να κάνουν κριτική σε μια κακή δουλειά -- όπως έχουν δικαίωμα όλοι οι άνθρωποι να πουν ότι το παπούτσι της τάδε μάρκας είναι άχρηστο και ο τάδε γιατρός είναι κομπογιαννίτης.
sarant
¥
Κι εμένα μ'ενοχλεί να βλέπω παρατραβηγμένες κριτικές για μεταφραστικά (ενίοτε ανύπαρκτα) λάθη, αλλά η Αλεξάνδρα έχει απόλυτο δίκιο. Όπως θεωρούμε γενικά θετικό ότι στο ιντερνέτι μπορεί ο κάθε χρήστης να κρίνει προϊόντα και υπηρεσίες, παρά το γεγονός ότι στην κριτική του τάδε εστιατορίου, ξενοδοχείου ή υπολογιστή μπορεί να υπάρχουν και δέκα υπερβολικοί, γκρινιάρηδες ή ακόμα και βαλτοί από τον ανταγωνιστή, έτσι και με τα βιβλία, έτσι και με τη μετάφραση ή τον υποτιτλισμό.
Αν μάλιστα υπάρχει και η συγκεκριμένη επισήμανση του "λάθους", τότε είναι πιο εύκολο να δικαιωθεί ο άδικα κρινόμενος. Ενώ ο ξενοδόχος που του γράφουν κριτική "το προσωπικό ήταν αγενές, δεν κλείσαμε μάτι από το θόρυβο και το πρωινό δεν τρωγόταν" δεν έχει τρόπο να αμυνθεί.
Ambrose
¥
Ναι (κατά κάποιο τρόπο, ηθικά διεφθαρμένο και εκφυλισμένο, τελευταίο), αν και αυτή είναι μια ιδιότυπη και δικιά μου αγαπημένη χρήση της λέξης ;)
Καταρχήν, όταν μίλησα για "εκμαυλισμένο πλήθος" αναφερόμουν γενικά σε αυτές τις περιπτώσεις, όχι στο συγκεκριμένο ιστολόγιο, το οποίο άλλωστε όπως είπα, δεν πρόλαβα (και δεν προλαβαίνω τώρα) να διαβάσω λεπτομερώς.
Αλλά, αν έχει πέσει ήδη ένα χαστούκι, ε, δεν χρειάζεται να ακολουθήσει και μπαταριά. Εκτός κι αν ο άλλος είναι αμετανόητος, LOL.
Πρέπει να σκεφτόμαστε και τις συνέπειες αυτών που λέμε στις καριέρες και τις ζωές των άλλων. Δεν θέλει και πολύ το μπατσάκι (νουθεσία) να γίνει μπαταριά και να καταστρέψει μια καριέρα.
Last edited: