Μετάφραση και κριτική: Η πριγκίπισσα και οι πειρατές

[nickel]

Ουφ, είναι πολλά. Τόσο πολλά που δεν έχω καμιά διάθεση να αντιγράψω εδώ τη συγκομιδή. «Σώσον, Κύριε», όπως κλείνει και ο Στάθης. Αν θέλετε να συζητήσετε κάποιο απ' αυτά για να γλιτώσουμε τον επόμενο που μπορεί να πατήσει την πεπονόφλουδα, έχει καλώς.

Η μεταφραστική περιπέτεια ενός Ρωμαίου αξιωματούχου

 

[Alexandra]

Εδώ μιλάει για κάποιο άλλο βιβλίο της σειράς, και χωρίς να έχει πολλά να προσάψει στη μετάφραση, του κάθεται στραβά ο τριβούνος, αλλά και ο ιππότης, όπως φαίνεται ότι έλεγε τους ιππείς ο προηγούμενος μεταφραστής.

 

[nickel]

Πάντως στο ένατο βιβλίο, του Ρόμπερτς, υπάρχουν οι equites, ενώ στο άλλο, του Χάρις, βλέπω μόνο knights. (Το Amazon να 'ναι καλά.)

 

[nickel]

Έριξα μια ματιά να δω τι ακριβώς συμβαίνει με μια από τις επισημάνσεις του Στάθη. Γράφει:

Εκεί όμως που υπερβαίνει τον εαυτόν του είναι όταν στη σελ. 284 γράφει ανερυθριάστως: «Ένας Νομοθέτης των Πληβείων επ' ονόματι Τρεμπόνιος καταράστηκε με φρικτό οιωνό τον Κράσσο». Τριβούνος είναι ο... Δήμαρχος των Πληβείων, δεν είναι... όνομα! -άκου Τρεμπόνιος! Εκτός όμως της ταύτισης του αξιώματος Νομοθέτης των Πληβείων (Δήμαρχος) με το όνομα Τρεμπόνιος (πάλι Δήμαρχος, τριβούνος), αν είχε μπει στον κόπο να διαβάσει τι μεταφράζει ο απερίγραπτος μεταφραστής μας, θα είχε διαπιστώσει ότι ο εν λόγω «Τρεμπόνιος» είχε όνομα και πρωταγωνιστούσε στην ακριβώς προηγούμενη περιπέτεια του Δέκιου.​

Μα είναι όνομα! Στο βιβλίο στο Amazon διαβάζω:
A Tribune of the Plebs named Trebonius laid a terrible curse on Crassus...
άρα:
Ένας τριβούνος των πληβείων / Ένας δήμαρχος ονόματι Trebonius έριξε βαριά κατάρα στον Κράσσο...

Ο Gaius Trebonius που διαβάζω εδώ ταιριάζει στην περιγραφή. Το πρόβλημα με αυτά τα «e» και «o» είναι αν θα τα κάνεις «η» ή «ω» στα ελληνικά. Δηλαδή: Τρεβόνιος, Τρεβώνιος, Τρηβώνιος ή Τρηβόνιος; Τρεβώνιος.

Γιατί είναι όμως τόσο απόλυτος ο Στάθης χωρίς πρόσβαση στο πρωτότυπο;

 

[nickel]

Άλλο λάθος, που θα ήταν σοβαρό αν ήταν έτσι που το φαντάστηκε ο Στάθης:

Ιωσιφίδης (!!!) αντί Ιώσηπος - εβραϊκό εξελληνισμένο όνομα

Όμως στο βιβλίο δεν υπάρχει Josephus (και πώς θα ήταν δυνατό να του προσθέσει ολόκληρο «ίδης» ο μεταφραστής;). Υπάρχει, σε τέσσερα σημεία, ένας (μάλλον φανταστικός) Malachi Josephides. Μαλαχίας Ιωσηφίδης, λοιπόν.

 

[sarant]

Για τα περισσότερα από τα μαργαριτάρια, πάντως, ο Στάθης δίκιο φαίνεται να έχει. Βέβαια, έχω μια επιφύλαξη ότι δεν έχω δει ούτε το πρωτότυπο ούτε την ελληνική μετάφραση. Εκεί που ο Στάθης εξανίσταται:
Στη σελ. 61 ο μεταφραστής μας διαπιστώνει τον θάνατο «ενός αξιωματικού που σκοτώθηκε στην τουρκική πόλη Αράν», εξακόσια χρόνια πριν εμφανιστούν οι Τούρκοι στη Μικρασία! το πρωτότυπο λέει an officer slain at Carrhae και η Carrhae σήμερα λέγεται Harran. Βέβαια, δεν ξέρω αν η αναφορά σε "τούρκικη" είναι σε υποσημείωση ή στο κυρίως κείμενο.

 

[nickel]

Στις Κάρρες! Τα «τουρκικά» ας ελπίσουμε ότι είναι σε υποσημείωση.

Υπάρχει και άλλο ωραίο:
https://www.perizitito.gr/product.php?productid=146858&page=-1
Έχουν ήδη περάσει δυο χρόνια από τη λήξη της θητείας του ως αγορανόμου, και ο Δέκιος ετοιμάζεται για τη νέα του περιπέτεια: αναλαμβάνει να εκκαθαρίσει τη Μεσόγειο από τους πειρατές. Αποπλέει με μερικές μπακατέλες και τα ύποπτα πληρώματά τους για την Κύπρο, τόπο κατοικίας της νεαρής Κλεοπάτρας. Με τη συνδρομή του παλιού πειρατή Αρίστωνα, που του παρέχει πληροφορίες για το αιμοσταγές επάγγελμα, ο Δέκιος ελπίζει να εξασφαλίσει αρκετή δόξα.[...]

Προφανώς από την περιγραφή του εκδότη. Μετάφραση του αγγλικού:
His two years of aedileship over, Decius is ready for his next adventure. He would rather do anything than join the war with Caesar, so he and Hermes find themselves on a mission to rid the Mediterranean of pirates. They set off with shoddy ships and sailors to the island of Cyprus, where a young Cleopatra is staying. Between her impressive crew and the ex-pirate Ariston providing insider knowledge of that cutthroat occupation, Decius thinks he stands a good chance of bringing himself some glory.

Τα σαπιοκάραβα τα λέμε και «μπακατέλες»; Ή είναι επιρροή από τις ισπανικές καραβέλες;

 

[Alexandra]

Συμφωνώ ότι μπορεί τα περισσότερα λάθη να είναι υπαρκτά, αλλά καλό θα είναι πριν γράψουμε τόσο καυστική κριτική να κάνουμε λίγο πιο σοβαρή έρευνα με το πρωτότυπο ανά χείρας.

Επίσης, θεωρώ εξίσου υπεύθυνο τον επιμελητή, όταν τυπώνονται τέτοια λάθη.

Βλέπω ότι ο συγκεκριμένος μεταφραστής έχει μεταφράσει αρκετά βιβλία για διάφορους εκδότες.

 

[sarant]

Πάντως κριτική για τη μετάφραση του ίδιου βιβλίου, συντομότερη αλλά εξίσου αρνητική, υπάρχει εδώ:
http://motive-and-opportunity.blogspot.com/2008/07/blog-post.html

 

[kapa18]

Πάντως κριτική για τη μετάφραση του ίδιου βιβλίου, συντομότερη αλλά εξίσου αρνητική, υπάρχει εδώ:
http://motive-and-opportunity.blogspot.com/2008/07/blog-post.html

Δεν ξέρω αν το παρατηρήσατε αλλά στα σχόλια αυτού του ποστ έχει απαντήσει ο μεταφραστής και στη συνέχεια γίνεται ένας διάλογος ανάμεσα στο μεταφραστή και έναν άλλο σχολιαστή. Για δείτε, για δείτε...

 

[sarant]

Ωχ! Τώρα είδα ότι στο ίδιο θρεντ απαντάει ο μεταφραστής, υπερασπίζεται τα ορθογραφικά του λάθη (όπως το απόδωση, επειδή λέει είναι από το δίδωμι), κάνει κι άλλα δέκα, λέει (περίπου) ότι δεν είναι υποχρεωμένος να ξέρει και τόσο πολλά από ρωμαϊκή ιστορία, γενικώς αξίζει να το δείτε.

Τώρα είδα ότι γράφαμε ταυτόχρονα με την kapa. Πιάνω κόκκινο!

 

[Alexandra]

Αυτό πρόσεξα κι εγώ! Δεν παίζεται ο άνθρωπος! Αυτός κάνει τα λάθη, και ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ την έχει ο επιμελητής. Μιλάει επίσης για "παντογνώστες" και "καταδυνάστευση κάθε δημιουργικής προσπάθειας"! Αντί να τα μαζέψει και να πάει να πουλήσει χόρτα σε καμιά λαϊκή! Ειλικρινά, τώρα τα πήρα στο κρανίο, που διάβασα την απάντησή του. Έχω την επιθυμία να αγοράσω όλα του τα πονήματα και να γράψω τη δική μου πραγματεία.

Χαίρομαι ιδιαίτερα για την εποικοδομητική κριτική σας την οποία και σαφώς θα λάβω σοβαρά υπόψη στις μελλοντικές μου μεταφραστικές προσπάθειες. Ωστόσο, οφείλω να τονίσω πως αφενός η δουλειά μου προκύπτει αυτούσια χωρίς την χρήση μεταφραστικών προγραμμάτων, αφετέρου πως για τους όρους για τους οποίους κατηγορούμαι για την λάθος 'απόδωση' τους, ευθύνη φέρει ο επιμελητής. Ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση αγνοώ αν επιμελήθηκε οτιδήποτε. Ευελπιστώ πάντως πως οι κατανοητές ένεκα της εποχής απαιτήσεις σας δεν απαιτούν όπως οι μεταφραστές είναι κάποιου είδους παντογνώστες που γνωρίζουν γεωγραφία και ιστορία ώστε η πιστή αναπαράσταση που φαίνεται πως αναμένεται από το μεταφρασμένο κείμενο να σας ικανοποιούν. Αν δε η σχολαστικότητα σας οδηγεί σε αντανακλαστικές φορμαλιστικές κρίσεις που απαιτούν όπως η αναγνωστική σας εμπειρία εξαρτάται από την απολυταρχία του γράμματος και την τυπική σχέση κειμένου - δέκτη, χαίρομαι που η δουλειά μου δεν απευθύνεται σε εσάς.

Για λόγους προσωπικής ευθιξίας ωστόσο, οφείλω επίσης να απαξιώσω ως αν μη τι άλλο υπερφίαλους τους χαρακτηρισμούς περί πολυσυλλεκτικότητας, δυστυχώς οι εργασιακές ευκαιρίες στον χώρο της μετάφρασης δεν είναι πάντα της απόλυτης αρεσκείας μας, όσο και αυτούς περί αμάθειας ως σίγουρα επηρμένους. Η κακεντρέχεια πάντως δεν έλειψε από αυτόν τον τόπο. Όπως και οι φωτεινοί παντογνώστες που καταδυναστεύουν οποιαδήποτε δημιουργική προσπάθεια.

Με επιφυλακτική εκτίμηση,

 

[Alexandra]

Και επειδή πιο κάτω το πράγμα χοντραίνει, και απαντάει με μεγάλο θράσος στους επικριτές του, κοτσάρισα και ένα δικό μου σχόλιο:

Αγαπητέ κύριε μεταφραστή - συνάδελφε,

Σας μιλώ ως συνάδελφος μεταφράστρια. Είστε φάουλ σε όλα. Και στις ανορθογραφίες σας (νοήμωνα, απόδωση κλπ.) και σε όλα τα επιχειρήματά σας.

Ναι, ο μεταφραστής οφείλει, αν δεν ξέρει γεωγραφία, ιστορία, χημεία, οικονομικά, φυσική, μαθηματικά, ΝΑ ΨΑΧΝΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ! Αλλιώς, ας κάνει κάποια άλλη δουλειά. Η δουλειά του μεταφραστή απαιτεί σχολαστική έρευνα. Οι αναγνώστες μας βασίζονται σ' εμάς για να αποδώσουμε χωρίς λάθη το κείμενο του ξένου συγγραφέα. Δεν μας χρωστάνε τίποτα να εκνευρίζονται και να πετάνε στα σκουπίδια το βιβλίο, για το οποίο πλήρωσαν τα ωραία τους ευρώ.

 

[Elsa]

Είναι βέβαια δευτερεύον, αλλά βλέπω οτι κανείς δεν σχολίασε το κείμενο της κριτικής του Σ.Σ. και τις επιτηδευμένες καθαρευουσιανιές του. Δεν σας ενοχλεί ή τον έχετε συνηθίσει;
(σήμερα βρήκα χρόνο να διαβάσω το λινκ, μέχρι τώρα νόμιζα πως μιλάγατε για τον «δικό μας» Στάθη )

 

[sarant]

Έλσα, για τις καθαρευουσιανιές του Σ.Σ. μερικοί από εμάς, ονόματα δεν λέω, έχουν γράψει διατριβή. Αλλά στο προκείμενο, ήταν δευτερεύον θέμα.

 

[sarant]

Βλέπω πως ο διαχειριστής προλαβαίνει τις επιθυμίες μας κι έτσι έκανε αυτόνομο το νήμα, που ετοιμαζόμουν να το ζητήσω.

Αναπόφευκτα, έγραψα κι εγώ:
http://www.sarantakos.com/language/spqr9.html

 

[nickel]

Αναπόφευκτα, έγραψα κι εγώ:
http://www.sarantakos.com/language/spqr9.html

Πλούσιο, χορταστικό το κείμενό σου. Θα έμπαινα στον πειρασμό να μεταφέρω εδώ «εκτενή αποσπάσματα», αλλά αξίζει να διαβαστεί ολόκληρο. Ένα κομμάτι θα αντιγράψω με μεγάλα γράμματα:

Αν δεν αντλείς ευχαρίστηση από το να γνωρίζεις καινούργιους κόσμους κάθε που μεταφράζεις ένα καινούργιο βιβλίο, τότε γιατί μεταφράζεις;

 

[agezerlis]

Εγώ πάντως θέλω να παρατηρήσω πως καλό είναι να αποφεύγονται επιθέσεις που θυμίζουν λυντσάρισμα, ιδίως όταν γράφονται ανώνυμα (αναφέρομαι στο μπλογκ, αλλά όχι στην Αλεξάνδρα ή το Νίκο).

Παράδειγμα: μόλις έγραψα "λυντσάρισμα" αντί για "λιντσάρισμα" (μάλλον επηρεασμένος από τον David Lynch !) : λάθος, ξελάθος,

α) όλοι μας κάνουμε ορθογραφικά λάθη δευτερεύουσας σημασίας, το ζήτημα όμως είναι εάν αυτά τα αγνοούμε απλώς, ή τα θεωρούμε σημεία τα οποία μας βοηθούν να "κερδίσουμε" την επίθεση (είδες χαζούλη, εγώ το "απόδοση" θα το είχα γράψει όπως το γράφουν τα λεξικά!).

β) υπάρχουν άνθρωποι που υιοθετούν μία "ιδιωτική ορθογραφία", κάποιοι από τους οποίους έχουν αξιόλογη παιδεία (παράδειγμα ο Στάντης Αποστολίδης που αναφέρθηκε στο κείμενο του Νίκου). Νομίζω πως κάποιος ανώνυμος σχολιαστής πιο δύσκολα θα έγραφε με τέτοια έπαρση αν γνώριζε πως δεν ασκούσε κριτική σε έναν άσημο μεταφραστή αλλά σε κάποιον γνωστό επαγγελματία που ξέρει τι κάνει.

Τέλος, λίγα σχόλια πάνω στην επηρμένη και εσφαλμένη γενίκευση:

"Κι όμως, οποιοσδήποτε επαγγελματίας μεταφραστής που σέβεται τη δουλειά του, έχει επενδύσει στο trados ή κάποια ανάλογη εφαρμογή."

Ο άνθρωπος που κατά την άποψή μου είναι ο καλύτερος μεταφραστής (από τα Γερμανικά) σήμερα στην Ελλάδα μεταφράζει με εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, το νιονιό του, και μολύβι και χαρτί - ούτε καν υπολογιστή (τη δακτυλογράφηση την κάνει ο εκάστοτε εκδότης).

 

[Surprisa]

Ο άνθρωπος που κατά την άποψή μου είναι ο καλύτερος μεταφραστής (από τα Γερμανικά) σήμερα στην Ελλάδα μεταφράζει με εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, το νιονιό του, και μολύβι και χαρτί - ούτε καν υπολογιστή (τη δακτυλογράφηση την κάνει ο εκάστοτε εκδότης).

Συγγνώμη για τη σφήνα, αλλά, agezerlis, στον Λευτέρη Αναγνώστου αναφέρεσαι;

 

[agezerlis]

Είσαι πολύ καλή. :)