Λέει κάπου για Tea Party Republicans, πουθενά για Βοστώνη.
Your slip is showing: Γλωσσικές και μεταφραστικές γκάφες (και μικρολαθάκια)
Ξεσηκώνω μια σημείωση που είδα στα σχόλια για τη μετάφραση του μυθιστορήματος Germinie Lacerteux των αδελφών Γκονκούρ. Η παρουσίαση ανήκει στον Στάντη Αποστολίδη (Βιβλιοθήκη Ελευθεροτυπίας, 28/10/2011).
Στέκομαι στο παρακάτω (τα έντονα, δικά μου):
Το μυθιστόρημα, του 1889, υπάρχει στο διαδίκτυο και στο γαλλικό πρωτότυπο και σε αγγλική μετάφραση:
Γαλλικό πρωτότυπο: http://www.gutenberg.org/files/17285/17285-8.txt
Αγγλική μετάφραση: http://www.gutenberg.org/files/27711/27711-h/27711-h.htm
Εύκολα εντοπίζουμε τις γαλλικές tapissières:
Τα αγγλικά τους:
Στο Littré:
Η σημασία δεν υπάρχει στα σύγχρονα λεξικά, π.χ. Robert. Στα γαλλοελληνικά την έχει πάντως ο Ηπίτης («άμαξα ανοιχτή πανταχόθεν»).
Στέκομαι στο παρακάτω (τα έντονα, δικά μου):
Κι όλ' αυτά τα μικροπταίσματα θα περνούσαν απαρατήρητα μες σ' ένα ανάγνωσμα 300 σελίδων, αν δεν έρχονταν να το μαγαρίσουν αθεράπευτα δύο ακατανόητες... «ταπετσέρισσες»! Στη σ. 166 η Ζερμινί περιπλανιέται με τον αγαπητικό της, νύχτα, σε κάποιο σκοτεινό καλντερίμι. «Πού και πού περνούσε μπροστά απ' τα μάτια τους κάτι σαν λάμψη: ήταν κάποια ταπετσέρισσα, που το φανάρι της έπεφτε πάνω σε σφαχτά και σε κομμάτια κρέας ριγμένα στα καπούλια ενός άσπρου αλόγου»... Αναρωτιέται κανείς πόσες «ταπετσέρισσες» βρέθηκαν άραγε στο δρόμο τους, και τι διάολο «φανάρια» είχαν, και πώς φώτιζαν τα φανάρια τους «σφαχτά»; Υπερρεαλισμός του 1865; Και δεν θα ξυπνούσε κανείς αν δεν συναντούσε και 60 σελίδες παραπέρα, μέσα στο δάσος της Βενσέν, ούτε λίγο ούτε πολύ, «ταπετσέρισσες» πάλι, να κάνουν τόση «φασαρία που αλάφιαζε τα πουλιά»!.. Μα πανταχού παρούσες ήταν πια; Και στο ύπαιθρο κάρφωναν ταπετσαρίες; Και δεν υπήρχαν άντρες στο επάγγελμα, μόνο γυναίκες; Αυτά κι άλλα παρόμοια γυρίζουν στο μυαλό, δίχως απάντηση, όταν δεν ξυπνάει η κοινή λογική στο διάβασμα ενός κειμένου! Αν η εμπειρία της ενασχόλησης με ξενόγλωσσα κείμενα δεν έχει διδάξει τον μεταφραστή πως οι πιο επικίνδυνες παγίδες κρύβονται στις απόλυτες «βεβαιότητές» μας για τις «αυτονοήτως» γνωστές λέξεις, παρά σε μιαν άγνωστη εντελώς... Και στην προκειμένη περίπτωση, το Λεξικό μάς έδειξε πως tapissière δεν είναι μόνο το θηλυκό του tapissier (=ταπετσιέρη) αλλά και η «ανοιχτή άμαξα», το «κάρο»!.. Το κάρο του πλανόδιου χασάπη στην πρώτη περίπτωση, που το φανάρι του φωτίζει φυσικότατα την πραμάτεια με τα κρέατα, τ' αμάξια τ' ανοιχτά, που 'τρεχαν στους χωματόδρομους του δάσους, ξιπάζοντας τα πουλιά, στη δεύτερη... Είναι τάχα το μόνο παρόμοιο σφάλμα ή παραμονεύουν κάπου κι άλλες «ταπετσέρισσες» και διαβάζουμε κείμενο άλλο από κείνο που έγραψαν οι Γκονκούρ; Και πώς διασφαλίζεται η αξιοπιστία του πλέον;...
Το μυθιστόρημα, του 1889, υπάρχει στο διαδίκτυο και στο γαλλικό πρωτότυπο και σε αγγλική μετάφραση:
Γαλλικό πρωτότυπο: http://www.gutenberg.org/files/17285/17285-8.txt
Αγγλική μετάφραση: http://www.gutenberg.org/files/27711/27711-h/27711-h.htm
Εύκολα εντοπίζουμε τις γαλλικές tapissières:
Point de chant dans les branches, point d'insecte sur le sol battu; le bruit des tapissières étourdissait l'oiseau; l'orgue faisait taire le silence et le frisson du bois; la rue passait et chantait dans le paysage.
Par moments, il leur passait comme un flamboiement devant les yeux: c'était une tapissière dont la lanterne donnait sur des bestiaux éventrés et des carrés de viande saignante jetés sur la croupe d'un cheval blanc: ce feu sur ces chairs, dans l'obscurité, ruisselait en incendie de pourpre, en fournaise de sang.
Par moments, il leur passait comme un flamboiement devant les yeux: c'était une tapissière dont la lanterne donnait sur des bestiaux éventrés et des carrés de viande saignante jetés sur la croupe d'un cheval blanc: ce feu sur ces chairs, dans l'obscurité, ruisselait en incendie de pourpre, en fournaise de sang.
Τα αγγλικά τους:
No birds sang in the trees, no insects hummed about the dusty ground; the noise of the spring-carts stunned the birds; the hand-organ put the rustling of the trees to silence; the denizens of the street strolled about through the paths, singing.
From time to time a vivid flash passed before their eyes: it was the lantern of a butcher's cart that shone upon slaughtered cattle and huge pieces of bleeding meat thrown upon the back of a white horse; the light upon the flesh, amid the darkness, resembled a purple conflagration, a furnace of blood.
From time to time a vivid flash passed before their eyes: it was the lantern of a butcher's cart that shone upon slaughtered cattle and huge pieces of bleeding meat thrown upon the back of a white horse; the light upon the flesh, amid the darkness, resembled a purple conflagration, a furnace of blood.
Στο Littré:
3. Tapissière, voiture légère ouverte de tous côtés qui sert principalement au transport des meubles ; on l'emploie aussi pour les déménagements, pour le transport de certaines marchandises ; elle s'emploie aussi pour les promenades populaires dans les environs de Paris.
Η σημασία δεν υπάρχει στα σύγχρονα λεξικά, π.χ. Robert. Στα γαλλοελληνικά την έχει πάντως ο Ηπίτης («άμαξα ανοιχτή πανταχόθεν»).
Όταν εγώ προσπαθώ να έχω εκτός από το πρωτότυπο και (αν υπάρχει ήδη) κάποια μετάφραση στη δεύτερη καλή μου ξένη γλώσσα, με κοιτάζουν με γουρλωμένα μάτια και με θεωρούν υπερβολικό...
Πράγματι, έτσι είναι. Το σκεφτόμουν μετά, προσπαθούσα να φέρω στη μνήμη μου την εικόνα του υπότιτλου καθώς και το διάλογο, και συνειδητοποίησα ότι το διάλογο δεν τον θυμόμουν πλέον καθόλου, και από τον υπότιτλο η εικόνα που είχα ήταν οι λέξεις "Κόμματος του Τσαγιού" στο τέλος της δεύτερης σειράς. Επειδή γνώριζα το Boston Tea Party (αλλά δεν είχα ακουστά το Tea Party movement) κράτησα τις λέξεις αυτές στη μνήμη και τις συνέδεσα με τη λέξη "Βοστώνη", ενώ στην πραγματικότητα μάλλον θα έγραφε κάτι σαν "το κίνημα του Κόμματος του Τσαγιού" (ή κάτι παρόμοιο). Αυτό ήταν το δικό μου ολίσθημα, που ήρθε να κάνει παρέα σε εκείνο του υποτιτλιστή.
Πόσο αληθινό είναι αυτό, πόσο συχνά το παρατηρώ, πόσο συχνά το επαναλαμβάνω στον εαυτό μου και σε άλλους, και πόσο εύκολα την πατάω τελικά...
Από τις δηλώσεις της Lucinda Creighton:
And this grenade is thrown in just a few short days later. Legitimately there is going to be a lot of annoyance about it.
...και αυτή η χειροβομβίδα έπεσε μόλις λίγες ημέρες αργότερα. Είναι θεμιτό ότι θα υπάρξει μεγάλη ενόχληση σχετικά με αυτήν.
And this grenade is thrown in just a few short days later. Legitimately there is going to be a lot of annoyance about it.
...και αυτή η χειροβομβίδα έπεσε μόλις λίγες ημέρες αργότερα. Είναι θεμιτό ότι θα υπάρξει μεγάλη ενόχληση σχετικά με αυτήν.
Αν έχουν διώξει τους διορθωτές από τις εφημερίδες, στους ιστότοπους δεν τους προσέλαβαν ποτέ. Και καταντά δοκιμασία, άμα σε ενοχλούν τα σόλοικα, να διαβάζεις προχειρογραμμένα ελληνικά. Στο Protagon.gr, που διαβάζω συχνά, κάποιες καλές πένες θέλουν επειγόντως και καλό ηλεκτρονικό ορθογραφικό διορθωτή (τουλάχιστον). [Και εγώ ονειρεύομαι τη δημιουργία ηλεκτρονικού διορθωτή που θα κάνει και μια ελάχιστη συντακτική ανάλυση για να ξεχωρίζει το πώς από το πως.]
Από τα ωραιότερα της ημέρας. Του Σταύρου Θεοδωράκη:
Γιατί δηλαδή μπορούν οι πράσινοι (και αύριο οι γαλάζιοι) τεχνοκράτες και δεν μπορεί ο Κήτσος, ο Μένιος και η Κατίγκο; Το θέτω εκχυδαϊστεί για να σας ερεθίσω.
Λοιπόν:
χυδαϊστί επίρρημα σε χυδαία γλώσσα: ...ο υπέρβαρος (χυδαϊστί σαπιοκοιλιάς)...
εκχυδαΐζω -ομαι 1. μεταβάλλω κτ. από ευγενές ή σεμνό σε χυδαίο, ευτελές κτλ.: Τα σκάνδαλα και οι παρανομίες εκχυδαΐζουν το δημόσιο βίο μιας χώρας. | (παθ.): Εκχυδαϊσμένη γλώσσα. 2. (παθ., για πρόσ.) γίνομαι χυδαίος, αποκτώ τρόπους χυδαίους: Έχει πια εκχυδαϊστεί τελείως. (ΛΚΝ)
Από τα ωραιότερα της ημέρας. Του Σταύρου Θεοδωράκη:
Γιατί δηλαδή μπορούν οι πράσινοι (και αύριο οι γαλάζιοι) τεχνοκράτες και δεν μπορεί ο Κήτσος, ο Μένιος και η Κατίγκο; Το θέτω εκχυδαϊστεί για να σας ερεθίσω.
Λοιπόν:
χυδαϊστί επίρρημα σε χυδαία γλώσσα: ...ο υπέρβαρος (χυδαϊστί σαπιοκοιλιάς)...
εκχυδαΐζω -ομαι 1. μεταβάλλω κτ. από ευγενές ή σεμνό σε χυδαίο, ευτελές κτλ.: Τα σκάνδαλα και οι παρανομίες εκχυδαΐζουν το δημόσιο βίο μιας χώρας. | (παθ.): Εκχυδαϊσμένη γλώσσα. 2. (παθ., για πρόσ.) γίνομαι χυδαίος, αποκτώ τρόπους χυδαίους: Έχει πια εκχυδαϊστεί τελείως. (ΛΚΝ)
Και ο Κίτσος με ιώτα...
...
He played in the Ebony Rockers, a roots revival group.
Έπαιζε στους Ebony Rockers, ένα συγκρότημα αναγέννησης ριζών. :woot:
Ναι, κι εγώ τώρα αναγέννηση ριζών θέλω, γιατί καράφλιασα.
He played in the Ebony Rockers, a roots revival group.
Έπαιζε στους Ebony Rockers, ένα συγκρότημα αναγέννησης ριζών. :woot:
Ναι, κι εγώ τώρα αναγέννηση ριζών θέλω, γιατί καράφλιασα.
Σήμερα στην ΕΤ3, στην εκπομπή Θερμές πόλεις (Υποφερτό, LA : επιβιώνοντας στην κλιματική αλλαγή) αναφέρει η μεταγλώττιση ότι η έκταση του λιμανιού τού Λος Άντζελες είναι 69 χιλιόμετρα. Καταρχάς η έκταση δεν μετριέται σε χιλιόμετρα, οπότε το καμπανάκι αμέσως μου χτύπησε. Όταν το έψαξα διαπίστωσα ότι η έκταση του συγκεκριμένου λιμανιού είναι περίπου 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Εκείνο που είναι 69 χιλιόμετρα είναι το συνολικό μήκος των προκυμαιών του.
Από την ομιλία του Γ. Παπανδρέου στην ολομέλεια της Βουλής (όχι ακριβώς «έπεα πτερόεντα») [Εντάξει, «ευάλωτη» ήθελαν να πουν, τρεις ομιλίες έπρεπε να γράψουν σήμερα...]
«Η παραίτηση της κυβέρνησης θα άφηνε τη χώρα αίολη. Εγώ καλώ και τώρα τον κ. Σαμαρά να επιστρέψει στη συζήτηση και να πει ότι έχει να πει. Χαιρετίζουμε τη νέα αυτή περίοδο πολιτικής συνεργασίας. Γι' αυτό και ζητώ ψήφο εμπιστοσύνης» είπε ο κ. Παπανδρέου.
Βήμα 3/11/2011
Προσθήκη 12:03 14/11/11: Διορθώθηκε στο κείμενο που παρέθεσα το «αίολη» σε «έωλη» και το «ότι» σε «ό,τι». Ο τίτλος εξακολουθεί να είναι όπως στο ενσταντανέ.
«Η παραίτηση της κυβέρνησης θα άφηνε τη χώρα αίολη. Εγώ καλώ και τώρα τον κ. Σαμαρά να επιστρέψει στη συζήτηση και να πει ότι έχει να πει. Χαιρετίζουμε τη νέα αυτή περίοδο πολιτικής συνεργασίας. Γι' αυτό και ζητώ ψήφο εμπιστοσύνης» είπε ο κ. Παπανδρέου.
Βήμα 3/11/2011
Προσθήκη 12:03 14/11/11: Διορθώθηκε στο κείμενο που παρέθεσα το «αίολη» σε «έωλη» και το «ότι» σε «ό,τι». Ο τίτλος εξακολουθεί να είναι όπως στο ενσταντανέ.
Για το έωλος/αίολος, το εξαιρετικό νήμα-λήμμα του Νικέλ εδώ.
Γιατί, τώρα δεν είναι έωλη (με την τέταρτη σημασία του Δημητράκου, της μέθης της προτεραίας), από τη χτεσινή κατραπακιά;
Σ' εκείνο το "ότι έχει να πει", χάθηκε ένα κόμμα, βρε παιδιά; "Ό,τι έχει να πει" δε θα 'πρεπε να είναι;
Αλλά τι λέω, περιμένω κόμματα τη σήμερον.
Γιατί, τώρα δεν είναι έωλη (με την τέταρτη σημασία του Δημητράκου, της μέθης της προτεραίας), από τη χτεσινή κατραπακιά;
Σ' εκείνο το "ότι έχει να πει", χάθηκε ένα κόμμα, βρε παιδιά; "Ό,τι έχει να πει" δε θα 'πρεπε να είναι;
Αλλά τι λέω, περιμένω κόμματα τη σήμερον.
SBE
¥
Άμα μιλάς τη γλώσσα χωρίς μανταμσουσουδισμούς όσους λόγους και να γράψεις σε μια μέρα δεν κάνεις λάθη.
Ο σουσουδισμός και άλλα πολλά...
Από τίτλο άρθρου στο protagon.gr βλέπω ότι είναι διαδεδομένη η *κυβίσθηση. Η τούμπα από τα αρχαία χρόνια είναι κυβίστηση (ίσως να είναι δύσκολο να το πιστέψετε, αλλά το -στ- υπήρχε και στους αρχαίους!). Έτσι είναι η λέξη και στο κείμενο, οπότε δεν φταίει ο τιτλατζής. Έχουμε όμως και το φαινόμενο του εικονογράφου (ή πώς λέγεται αυτός που προσθέτει την εικονογράφηση στα άρθρα;). Που αποφάσισε ότι η *κυβίσθηση, αφού κάποια σχέση θα έχει με τους κύβους, είναι... η ζαριά.
Φαντασθικό!
Από τίτλο άρθρου στο protagon.gr βλέπω ότι είναι διαδεδομένη η *κυβίσθηση. Η τούμπα από τα αρχαία χρόνια είναι κυβίστηση (ίσως να είναι δύσκολο να το πιστέψετε, αλλά το -στ- υπήρχε και στους αρχαίους!). Έτσι είναι η λέξη και στο κείμενο, οπότε δεν φταίει ο τιτλατζής. Έχουμε όμως και το φαινόμενο του εικονογράφου (ή πώς λέγεται αυτός που προσθέτει την εικονογράφηση στα άρθρα;). Που αποφάσισε ότι η *κυβίσθηση, αφού κάποια σχέση θα έχει με τους κύβους, είναι... η ζαριά.
Φαντασθικό!
Με φυσική κατάληξη την *κυβίσθηση-*ανακυβίσθηση...
Για την οποία κυβίστηση, την ανακυβίστηση και την κωλοτούμπα, πάμε εδώ.
Μα σας παρακαλώ, πού *σθηρίζετε την άποψίν σας; :twit:
Εγώ *τουλάχισθον δεν το *πισθεύω ότι οι ΑΗΠ χρησιμοποιούσαν *σθον λόγο τους το ποταπόν -στ- (και το -χτ- κ.ά.)!
Αυτά τα πράματα τα εισήγαγαν οι *αδοτίκισθοι για να μας κάνουν να *σιχθιρίζουμε για την *κατάνθια της γλώσσας. *Χθικιό.
Edit: *Δόχθωρ, *συμπίφθουμε πάλι· συνεχίσθε, παρακαλώ. :)
Η μετάφραση του Hell's Kitchen με τον Γκόρντον Ράμζι στο Μακεδονία TV είναι επιεικώς για γέλια. Από τα λίγα δευτερόλεπτα που είδα, γιατί μετά άλλαξα κανάλι:
rib eye steak = καθαρή μπριζόλα
shallots = εσκαλώνια
Με ειλικρινή διάθεση να βοηθήσω κάποιον επίδοξο μεταφραστή να βελτιωθεί, θα ρωτήσω:
Πότε πήγες σε εστιατόριο και έγραφε "καθαρή μπριζόλα" και "εσκαλώνια" στον κατάλογο; Πότε είδες προϊόντα με τέτοια ονόματα στον χασάπη, στον μανάβη ή στο σουπερμάρκετ; (Για να προλάβω έρευνες στο Γκουγκλ, υπάρχει μία (1) αναφορά σε καθαρή μπριζόλα σε ένα φόρουμ που συζητάνε διάφοροι γονείς για τη σωστή διατροφή, και προφανώς κάποιος το αναφέρει εννοώντας μπριζόλα καθαρισμένη από τα λίπη.)
Όπως έχουμε ξαναπεί εδώ, τα shallots είναι τα μικρά κρεμμυδάκια, αυτά που εμείς τα λέμε "του στιφάδου", με φωτογραφία κιόλας στη Wikipedia,
και για το rib-eye steak, ένα γκούγκλισμα ελληνικών ιστοσελίδων σε βγάζει πολύ εύκολα στη "σπαλομπριζόλα", ούτε καθαρή ούτε βρώμικη.
Να μην ξεχάσουμε και την πραγματική εσκαλόνια:
[h=1]ΕΣΚΑΛΟΝΙΑ ΦΥΤΟ - ΕΣΚΑΛΛΟΝΙΑ - ESCALLONIA RUBRA - ΘΑΜΝΟΣ ΑΝΘΟΦΟΡΟΣ[/h]
rib eye steak = καθαρή μπριζόλα
shallots = εσκαλώνια
Με ειλικρινή διάθεση να βοηθήσω κάποιον επίδοξο μεταφραστή να βελτιωθεί, θα ρωτήσω:
Πότε πήγες σε εστιατόριο και έγραφε "καθαρή μπριζόλα" και "εσκαλώνια" στον κατάλογο; Πότε είδες προϊόντα με τέτοια ονόματα στον χασάπη, στον μανάβη ή στο σουπερμάρκετ; (Για να προλάβω έρευνες στο Γκουγκλ, υπάρχει μία (1) αναφορά σε καθαρή μπριζόλα σε ένα φόρουμ που συζητάνε διάφοροι γονείς για τη σωστή διατροφή, και προφανώς κάποιος το αναφέρει εννοώντας μπριζόλα καθαρισμένη από τα λίπη.)
Όπως έχουμε ξαναπεί εδώ, τα shallots είναι τα μικρά κρεμμυδάκια, αυτά που εμείς τα λέμε "του στιφάδου", με φωτογραφία κιόλας στη Wikipedia,
και για το rib-eye steak, ένα γκούγκλισμα ελληνικών ιστοσελίδων σε βγάζει πολύ εύκολα στη "σπαλομπριζόλα", ούτε καθαρή ούτε βρώμικη.
Να μην ξεχάσουμε και την πραγματική εσκαλόνια:
[h=1]ΕΣΚΑΛΟΝΙΑ ΦΥΤΟ - ΕΣΚΑΛΛΟΝΙΑ - ESCALLONIA RUBRA - ΘΑΜΝΟΣ ΑΝΘΟΦΟΡΟΣ[/h]