- Το φαινόμενο της υπερδιόρθωσης οδηγεί σε δημιουργία πλαστών τύπων με βάση την αναλογία (και την ευκολία του ομιλητή, εξ ου και πολλές ευφωνικές αναπτύξεις σε λέξεις ξενικής προέλευσης) — όχι σώνει και καλά με βάση την ιδεολογία.
- Το ότι τόσο πολλοί ομιλητές λένε Ανδριανός εκεί όπου θα 'πρεπε να πουν Αδριανός, ή *Ανδριανούπολη την Αδριανούπολη, ή *Ανδριατική την Αδριατική, ή *ανδρεναλίνη την αδρεναλίνη είναι μια ακόμη (τρανταχτή) απόδειξη του πόσο ισχυρή έλξη ασκεί η ρίζα ανδρ-.
Συμφωνώ.
- Η υπερδιόρθωση δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των λόγιων και των πεπαιδευμένων· ας μην ξεχνούμε ότι όλοι οι λαϊκοί ναυτικοί όροι τού παλιότερου καιρού προέρχονταν από τα ιταλικά και τα ενετικά, κι όμως πολλοί από αυτούς υιοθετήθηκαν κανονικά υπερδιορθωμένοι: αρόδο (< a roda), βάρδια (< vardia), βάρκα (< barca), αγάντα (< agguantare), γράδο (< grado), ρεγουλάρω (< regolare), γάντζος (< ganzo), κάργα (< carga), καρνάγιο (< carenaggio), γρέγος (< grego) κ.ο.κ.
1. Το ότι υιοθετήθηκαν υπερδιορθωμένοι οι όροι αυτοί δεν σημαίνει και πολλά, καθώς ξέρουμε πώς υιοθετήθηκαν
στον γραπτό λόγο. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να ξέρουμε αν ο αγράμματος ναύτης που ακούει τον Γενουάτη συνάδελφό του να λέει barca καταλαβαίνει βάρκα (φωνητικά). Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι αυτός που κλήθηκε να καταγράψει τον όρο, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις δεν ήταν ο αγράμματος ναύτης, θεώρησε σκόπιμο να
γράψει βάρκα. Από τη στιγμή που πέρασε στον γραπτό λόγο η βάρκα, εμφανίστηκε και η φωνητική απόδοση βάρκα.
2. Ακόμη και αν η υπερδιόρθωση δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των λογίων και των πεπαιδευμένων αυτό δεν θα σήμαινε υποχρεωτικά πως είναι και λαϊκό γλωσσικό φαινόμενο. Υπάρχει και η ενδιάμεση κατάσταση της λόγιας τροπής σε λαϊκό περιβάλλον. Στον βαθμό που ο λαϊκής προέλευσης αγράμματος ναύτης μαθαίνει γράμματα και καλείται ο ίδιος να αποδώσει στα ελληνικά και σε γραπτό λόγο την barca, μου φαίνεται λογικότερο να γράψει βάρκα, ακριβώς επειδή το συγκείμενο του γραπτού λόγου εκείνης της εποχής δεν θα του επέτρεπε να γράψει στα ελληνικά το βαρβαρικόν μπάρκα. Με άλλα λόγια, η λόγια φύση της υπερδιόρθωσης μπορεί κάλλιστα να διαχέεται και σε χαμηλότερο register.
- Την υπερδιόρθωση την υιοθετούμε κατ' ουσίαν πολλαπλά κατά τη διάρκεια μιας μέρας μας, κάθε φορά που λέμε κάποια απ' τις λέξεις που προανέφερα αλλά κι άλλες που προέρχονται επίσης από την ιταλική (αν και σ' αυτές η υπερδιόρθωση ήταν πράγματι αποτέλεσμα λόγιας παρέμβασης) όπως βόμβα, κορδόνι, μόδα, μοδίστρα, μορταδέλα.
Πού θέλω να καταλήξω; Ότι εγώ μπορεί να λέω
πεσκαντρίτσα και να ξέρω ότι έτσι είναι το σωστό, αλλά αν πάνω στη γρήγορη εκφορά του λόγου μου πετάξω κι ένα
πεσκανδρίτσα — ε, δεν θα πω ν 'ανοίξει η γη να με καταπιεί. Ούτε θα στιγματίσω για σουσουδισμό ή αρχαιολαγνεία όποιον ακούσω να χρησιμοποιεί τον τύπο
πεσκανδρίτσα — είν' απλώς μια ένδειξη και μάλιστα μια απ' τις πιο αδύναμες σχετικές ενδείξεις κττμά· και υπάρχουν πολλά άλλα κριτήρια που μπορούν πέρα από κάθε αμφιβολία να εντοπίσουν τον σουσουδιστή ή αρχαιολάγνο...
Δεν νομίζω να υπαινίχθηκε κανείς πως το να πεις πεσκανδρίτσα είναι σώνει και καλά σουσουδισμός. Σουσουδισμός είναι να πας να διορθώσεις την πεσκαντρίτσα σε πεσκανδρίτσα, εν γνώσει της ιστορίας του όρου. Κατά τα άλλα, από τη στιγμή που πολύς κόσμος το έμαθε πεσκανδρίτσα, μπορεί απλώς να χρησιμοποιεί τον όρο που (νομίζει πως) έχει επικρατήσει, ακριβώς όπως όλοι πλέον λέμε βάρκα την προ αμνημονεύτων μπάρκα και μπάνιο (ουχί βάνιο) το μπάνιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως υιοθετούμε την υπερδιόρθωση πολλαπλά κατά τη διάρκεια της μέρας μας. Σημαίνει πως, σε πολλές περιπτώσεις, ακολουθούμε τον νικητή μιας μάχης που έχει προ πολλού κριθεί.
