Το «παραγάγω», το «παράξω» και ο προβοκάτορας της γειτονιάς σας

[nickel]

Γράφει ο Τάκης Μίχας στο protagon.gr:

Ο κ. Τσίπρας έδειξε ότι έχει την διάθεση να ξεφύγει από τον ευρωεπαρχιωτισμό με το πρόσφατο ταξίδι του στην Λατινική Αμερική. Μπορεί κανείς να προβληματίζεται (δικαιολογημένα!) με το αν ο Έλληνας πολιτικός εξήγε τα σωστά συμπεράσματα αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Οπότε μπορούμε να φτιάξουμε συμπληρωματικό μήνυμα τοίχου:

Επειδή δεν ήμασταν σίγουροι
αν το σωστό είναι εξήγε ή
εξήγαγε ή εξήξε,
σταματήσαμε εντελώς τις εξαγωγές.​

 

[Alexandra]

Σήμερα η Καθημερινή έχει κάτι για όλους: και "παραγάγουν" και "παράξουν".



Από τη σελίδα 13.

 

[Themis†]

Θεϊκό το *παραγάξουν!

 

[bernardina]

Άραγε το είδε ο Σαραντ; :laugh:

 

[sarant]

Το είδε πολύ αργά για τη σημερινή πιατέλα, αλλά θα το παρουσιάσει, εν πομπή και παρατάξει την επόμενη βδομάδα!

 

[Alexandra]

Η θεωρία μου για το πώς έγινε αυτό το υβριδικό τέρας:
Κάποιος είχε γράψει "παράξουν". Ήρθε κάποιος άλλος και, μετά βδελυγμίας, πήγε να το διορθώσει σε "παραγάγουν". Πρόσθεσε τη συλλαβή που έλειπε, αλλά του ξέφυγε το "ξ" και ξέμεινε.

 

[SBE]

Θα τα παραγάξουμε όλα, μα όλα...

 

[nickel]

Όταν διαβάζω οικονομικό κείμενο για παραγωγή και εξαγωγές, νιώθω σαν να παρακολουθώ ζογκλέρ σε δύσκολες φάσεις. «Τώρα θα του πέσει, τώρα θα του πέσει» σκέφτομαι. Και συνήθως του πέφτει. Όπως σε χτεσινό κείμενο της Καθημερινής:

Καθώς η χώρα δεν μπορούσε να εξάγει αρκετά αγαθά και υπηρεσίες (δεν παρήγαγε, με άλλα λόγια, αρκετό εγχώριο πλούτο), ο μοναδικός τρόπος χρηματοδότησης αυτής της κατανάλωσης ήταν μέσω του δανεισμού.
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_10/09/2013_518019

... να εξάγει ... (συνέχεια)
... να εξαγάγει ... (μία φορά)
... παρήγε ... (συνέχεια)
... παρήγαγε ... (μία φορά)

Εδώ πιστεύω ότι θέλει να πει «εξάγει» και «παρήγε».

 

[nickel]

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του ΛΔΛ και αφού το θέμα του νήματος περιλαμβάνεται στις σελίδες του δείγματος, ας καταθέσουμε εδώ και τη (γνωστή και σύμφωνη με τη σχολική γραμματική) άποψη του Κέντρου:


παράγω:

1. να παραγάγω ή να παράξω; Το παράγω σχηματίζει τους συνοπτικούς (μη διαρκείς – μη επαναληπτικούς) και τους συντελικούς (έχω...) τύπους με το θέμα αγαγ-: να/θα/ας παραγάγω – έχω/είχα/θα έχω παραγάγει. Αντίθετα, σχηματίζει τους διαρκείς και επαναληπτικούς τύπους με το θέμα αγ-: θα/να/ας παράγω. Παραδείγματα:

Η χώρα μας συνεχίζει να παράγει ποιοτικά αγροτικά προϊόντα – Σκοπεύει να παραγάγει ένα καινοτόμο προϊόν – Έχει παραγάγει σημαντικό εκπαιδευτικό έργο...

Με την ορολογία τής σχολικής γραμματικής οι αοριστικοί τύποι, ο στιγμιαίος μέλλοντας και οι συντελικοί τύποι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος μέλλοντας) τής ενεργητικής φωνής τού ρήματος σχηματίζονται σε αγαγ-, ενώ οι ενεστωτικοί τύποι, ο παρατατικός και ο εξακολουθητικός μέλλοντας σχηματίζονται με το θέμα αγ-.

Πολλοί ομιλητές επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν τους αδόκιμους τύπους να / θα παράξω, έχω παράξει αντί των δόκιμων να / θα παραγάγω, έχω παραγάγει. Με τους τύπους αυτούς παρακάμπτεται, βεβαίως, η δυσκολία που συναντούν με τη διάκριση άγω / -αγάγω, δηλ. μεταξύ τού μη συνοπτικού και τού συνοπτικού θέματος (δηλ. πότε λέμε να παραγάγω και πότε να παράγω), αλλά εισάγεται έτσι ένας νέος αδόκιμος τύπος, ο οποίος προκαλεί ένα ακόμη πρόβλημα στον σχηματισμό των συνοπτικών τύπων των ρημάτων σε άγω (να παράγω, να παραγάγω ή να παράξω;). Σημειώνεται ότι για σύνθετα με την πρόθεση εξ (εξάγω, διεξάγω) θα σχηματίζονταν τύποι θα εξάξει και θα διεξάξει, που είναι όντως κακόηχοι (πβ. και άλλα σύνθετα, π.χ. *μέταξα, *υπάξω αντί μετήγαγα, υπαγάγω).

2. Το ρήμα παράγω ανήκει στα λίγα ρήματα τής Νέας Ελληνικής που κατά κανόνα διατηρούν τη χρονική ή φωνηεντική αύξηση στους παρελθοντικούς χρόνους (παρατατικό και αόριστο). Η χρονική αύξηση γράφεται πάντοτε με -η- και διατηρείται μόνο εφόσον τονίζεται: (παρατατικός) παρήγα, παρήγες, παρήγε, παρήγαμε, παρήγατε, παρήγαν – (αόριστος) παρήγαγα, παρήγαγες, παρήγαγε, παρήγαγαν: Επί σειρά ετών παρήγε σπουδαίο ερευνητικό έργο στο εξωτερικό – Πέρυσι παρήγαγε δέκα τόνους ελαιόλαδο.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ

-αγαγ- = μία φορά (π.χ. Φέτος θα παραγάγουν / Πέρσι παρήγαγαν πολλά είδη)
-αγ- = πολλές φορές (π.χ. Συνεχώς παράγουν /παρήγαν νέα προϊόντα).

ΠΡΟΣΟΧΗ!

Σωστό: Έχει / είχε παραγάγει, όχι Έχει / είχε παράγει.

 

[nickel]

Κύριο άρθρο στην Καθημερινή της Τετάρτης:

Είναι πολύ εύκολο να εξάγει κανείς τα λάθος συμπεράσματα από τον ανασχηματισμό. Οι λίγοι υπουργοί οι οποίοι επιχείρησαν να συγκρουσθούν με κατεστημένα συμφέροντα πήγαν σπίτι τους ή άλλαξαν θέση. Αν το ηθικό δίδαγμα είναι ότι πρέπει να επιβραβεύονται όσοι δεν κάνουν τίποτα και αποφεύγουν το πολιτικό κόστος όπως ο διάβολος το λιβάνι, μάλλον δεν θα πρέπει να περιμένουμε ότι θα υπάρξει ξανά υπουργός που θα δώσει μάχη για κάποια μεταρρύθμιση και θα την υπερασπισθεί δημοσίως.

Η νέα κυβέρνηση στηρίζεται προφανώς σε πολύ λίγα πρόσωπα που διαθέτουν το κύρος, αλλά και τη διάθεση να παράξουν έργο. Θα χρειασθεί να «κλείσουν τα αυτιά τους» και να κάνουν τη δουλειά τους με αποφασιστικότητα, γιατί από τη στάση και τη δράση τους θα εξαρτηθεί το μέλλον της χώρας κατά τους επόμενους κρίσιμους μήνες. Θα τα καταφέρουν αν δεν κοιτάνε πίσω ή «δίπλα» αλλά μόνο μπροστά, όσο δύσκολο και επικίνδυνο αν είναι αυτό...

...να εξαγάγει... δηλαδή, να βγάλει τα λάθος συμπεράσματα
...τη διάθεση να παραγάγουν έργο... δηλαδή, να δουλέψουν

(Εντάξει, το δεύτερο μόνο στις εισαγωγικές θα το θεωρούν πια λάθος. Και ξέρω ότι ο προβοκάτορας Σαραντάκος θα μπορούσε να δει σαν συνεπέστερο ζευγάρι τα: να εξάξει - να παράξουν. ;) )

 

[nickel]

Στο κείμενο του Σαραντάκου για τη σεξιστική γλώσσα, πρόσεξα τώρα ένα προκλητικό εισάξει:

Και το «οι φοιτήτριες/τές» που θέλει να εισάξει ο Οδηγός μεταφράζεται κι αυτό the students, αφού το male and female θα ήταν πλεονασμός στα αγγλικά.
https://sarantakos.wordpress.com/2015/12/16/sexistlang/

Επομένως ο συνονόματος δεν περιορίζεται στην αποδοχή τού παράξει, αλλά έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί κανονικότατα τα -αξ- αντί για -αγαγ-. Έτσι μου 'ρχεται να του φωνάξω: «Σάξε τα αγάγ να αγιάσεις!»

 

[nickel]

Μια συζήτηση που θα μπορούσαμε να ξανανοίξουμε, αλλά τώρα θα περιοριστώ να καταθέσω μια πρώτη σκέψη, Αντιγράφω από τα μεζεδάκια του Σαραντάκου:

Από την ομιλία του Κούλη Μητσοτάκη στο συνέδριο της ΝΔ φίλος επισήμανε (και μου έστειλε) το εξής απόσπασμα:

«Διεξάγαμε ένα συνέδριο διαφορετικό από τα προηγούμενα, υπήρχε ένας άνεμος δημιουργικής αλλαγής, ανοίξαμε τις πόρτες να μπει οξυγόνο για την παράταξη και τη χώρα.

Τι χρόνος είναι το «διεξάγαμε»; Παρατατικός. Ο αόριστος θα ήταν «διεξαγάγαμε» (ο αμαληκιτικός τύπος) ή «διεξάξαμε» (ο αναλογικός, που χρησιμοποιείται στην Κύπρο και τον λέγαμε κι εμείς τον 19ο αιώνα). Στη συγκεκριμένη φράση του Κούλη, ταιριάζει πιο πολύ αόριστος ή παρατατικός; Ακολουθεί ένα ρήμα σε παρατατικό (που όμως περιγράφει μια διαρκή κατάσταση) και ένα σε αόριστο, αλλά για να βεβαιωθούμε ας αντικαταστήσουμε το «διεξάγω» με το «πραγματοποιώ». Τι θα ταίριαζε περισσότερο; Πραγματοποιούσαμε ένα συνέδριο διαφορετικό ή πραγματοποιήσαμε ένα συνέδριο διαφορετικό;

Ασφαλώς το δεύτερο. Άρα, το «διεξάγαμε» εδώ είναι λάθος. Η χρήση αναλογικού τύπου, θα το απέτρεπε.​

Η σκέψη είναι ότι πάμε προς καθιέρωση των παρατατικών αυτών των ρημάτων με τη σημασία και του αορίστου. Αυτό δείχνουν τα συχνά λάθη: ότι πολλοί δεν προβληματίζονται και χρησιμοποιούν τον τύπο που θα ακουστεί λιγότερο λόγιος παρά το δύσκολο «αγαγ» ή το ακόμα πιο απίθανο «ξαξ». Και άλλοι προτιμούν να αλλάξουν ρήμα. Τι ωραίο που είναι, ας πούμε, το «κάναμε», όπου επίσης δεν έχουμε διάκριση αορίστου και παρατατικού.

 

[nickel]

Καλά ελληνικά από τον Χρήστο Χωμενίδη:

Η βαθιά της επιθυμία να διαγάγει μια «κανονική» ζωή, ως σύζυγος και μητέρα (τη ζωή ακριβώς που απεχθάνονταν οι αναρίθμητες νοικοκυρές οι οποίες τη θαύμαζαν, αγόραζαν τους δίσκους της, ψαλίδιζαν τις φωτογραφίες της από τα λαϊκά περιοδικά και τις κρέμαγαν στις κουζίνες, πάνω από τις κατσαρόλες με τα κουνουπίδια), η λαχτάρα της Νταλιντά να ευτυχήσει με συμβατικούς όρους ουδέποτε εκπληρώθηκε.
«Νταλιντά», Τα Νέα 14/4/2017​

Με εντυπωσιάζει πια όταν κάποιος χρησιμοποιεί σωστά ένα αγάγ.

 

[Earion]

Το βρίσκω όμως εξεζητημένο. Γιατί δεν θα του έκανε ένα απλούστερο: Η βαθιά της επιθυμία να ζήσει / να έχει / να περάσει μια «κανονική» ζωή.

 

[nickel]

Ας πούμε ότι εγώ ήθελα να εξαγάγω (ή να βγάλω) ένα θετικό συμπέρασμα.