Το «παραγάγω», το «παράξω» και ο προβοκάτορας της γειτονιάς σας

[Zazula]

Το στήνω (< έστησα < ιστάνω < ίστημι / ίσταμαι).
Το φαγώνομαι (< φαγώνω < έφαγον < τρώγω).

Μπορεί ο sarant να εννοεί και περιπτώσεις όπου ο αόριστος συμπαρασύρει και άλλα ρήματα σε συγκεκριμένο μεταπλασμό, όπως στην περίπτωση του στέλνω.

Α, παρακείμενο θες; Για να σου θυμίσω το στέκω.

 

[Zazula]

Α, καλά, ένα-ένα θα τα θυμάμαι απ' ό,τι φαίνεται: :)

Το λούζω (έλουσα < λούω).
Το κλείνω, το λύνω και το στρώνω κατ' αναλογία προς το φθάνω, επειδή είχαν παρόμοιο προς αυτό αόριστο.
Τα ανάβω, κλέβω, κρύβω, σκάβω, σκύβω κατ' αναλογία προς τα τρίβω & θλίβω, επειδή είχαν παρόμοιο προς αυτά αόριστο.
Η παρέα των γερνώ, γυρνώ, κερνώ, ξερνώ και περνώ.
Η παρέα των γέρνω, δέρνω, σέρνω, σπέρνω και στέλνω.

 

[Zazula]

Α, καλά, ένα-ένα θα τα θυμάμαι απ' ό,τι φαίνεται: :)

Μάγος είσαι;

Το ζωγραφίζω (< εζωγράφησα < ζωγραφώ).
Το σαπίζω (< εσάπησα < εσάπησαν < εσάπην < σήπομαι).

Γενικότερα, ο μεταπλασμός των συνηρημένων εις -ώ (-όω) σε -ώνω, βασίστηκε στο αοριστικό θέμα -ωσα.

 

[nickel]

Ραγίζω από το ερράγην τού ρήγνυμι.
Χύνω από το εχύθην τού χέω.
;)

 

[nickel]

Κυρίως όμως με ιντριγκάρουν περιπτώσεις όπως το συνεφέρνω (από τον αόρ. συνέφερα τού συμφέρω) που κουβαλάνε ακόμα το αοριστιλίκι τους (εδώ την εσωτερική αύξηση). Αυτό είναι το αντίστοιχο τού αναγάγω.

 

[Zazula]

Επίσης, ο μεταπλασμός πολλών ρημάτων εις -άσσω σε -άζω, βασίστηκε στο αοριστικό θέμα -αξα (αλλάζω, αράζω, τάζω, φράζω κλπ).

 

[Zazula]

Κυρίως όμως με ιντριγκάρουν περιπτώσεις όπως το συνεφέρνω (από τον αόρ. συνέφερα τού συμφέρω) που κουβαλάνε ακόμα το αοριστιλίκι τους (εδώ την εσωτερική αύξηση). Αυτό είναι το αντίστοιχο τού αναγάγω.

Ε, το πιο κλασικό παράδειγμα διατήρησης της εσωτερικής αύξησης είναι τα ανεβαίνω & κατεβαίνω.

 

[sarant]

Τα είπατε όλα μόνοι σας!

Υπάρχουν βέβαια και κάποια παλιότερα, όπως το χάνω (από τον αόριστο εχάωσα του χαώ) ή το πιάνω (από τον αόριστο, επίεσα/επίασα του πιέζω).

 

[Philip]

Υπάρχει και το πεθαίνω < (α)πέθανον/α (< αποθνήσκω) [όπως το μαθαίνω < έμαθον/α] που έχει και τη χρονική αύξηση (πε)θαμμένη στη μέση.

 

[nikosl]

πρόσφατα άκουσα ένα νεολογισμό που εμένα μου άρεσε (αλλά μπορεί να μην σας αρέσει) από φίλο απλήρωτο ωρομίσθιο. "Σήμερα και αύριο επισχώ.", το οποίο επίσης έμμεσα προκύπτει από τον αόριστο του επέχω -μέσω του ουσιαστικού επίσχεση. Και εντάξει, δεν είναι φιλόλογος.

 

[Zazula]

Εξόχως διαφωτιστική και πληρέστατη η δημοσίευση του Δημήτρη Καλαμπούκα με τίτλο Ποικιλότητα στη δήλωση της ρηματικής όψης των λόγιων ρημάτων που παράγονται από το αρχαιοπινές άγω (περιοδικό Γλωσσολογία, Τεύχος 19). Δικαιώνονται οι τύποι παράξω, παράξει κ.τ.ό. ως μέρος μιας (δικαιολογημένης) γλωσσικής μεταβολής που βρίσκεται σε εξέλιξη, μιας μεταβολής που είναι κατά κύριο λόγο υποσυνείδητη με ίχνη συνειδητότητας. Αναλύεται λεπτομερώς το θέμα και εντοπίζονται τα εμπόδια για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της γλωσσικής μεταβολής, καταλήγοντας στο ότι μια διαλλακτική και ευέλικτη προτυποποιητική πολιτική στη γλώσσα (που ανέχεται κάποιον βαθμό ποικιλότητας) θα ήταν πολύ αποδοτικότερη. Σας συστήνω ανεπιφύλακτα να τη διαβάσετε.

 

[Zazula]

Κάποιος τεχνικός μεταφραστής / επιτόπιος προσαρμοστής σχηματίζει τη μετοχή ενεστώτα τού εισάγω (δηλ. εισάγοντας) με το αοριστικό θέμα (οπότε το κάνει εισαγάγοντας), γεμίζοντας με το λάθος αυτό ιστότοπους όπως των Google, Nokia, Microsoft κ.ά. — και, δυστυχώς, και πολλές μεταφραστικές μνήμες...

 

[nickel]

Όπως λέμε «να διαβάσουμε», «ας διαβάσουμε», «θα διαβάσουμε», λέμε και «να εισαγάγουμε», «ας εισαγάγουμε», «θα εισαγάγουμε». Όπως δεν λέμε «*διαβάσοντας» ή «εδώ διαβάσουμε», δεν πρέπει να λέμε *εισαγάγοντας ή «εδώ εισαγάγουμε» ή «τώρα εισαγάγουμε».

 

[Costas]

Ο υφυπουργός Οικονομικών Σαχινίδης είπε στη Βουλή "να παράξουν ρευστότητα" αλλά ως υποταχτική αορίστου του 'παρέχω', αντί για 'να παράσχουν ρευστότητα'. Ενεστωτικοποίησε δηλ. το παράσχω (κατά το κατάσχω) και αντί για 'παρασχέσω' (κατά το 'κατασχέσω'), έκανε 'παράξω'.

Λίγο μετά είπε ότι οι επιχειρήσεις σφύζουν από έλλειψη ρευστότητας (δηλ. ασφυκτιούν).

Είπε κι ένα τρίτο, αλλά το ξέχασα...

 

[daeman]

Ε, μα σαράντα κύματα το πέρασε το ρήμα, το *παράσχεσε. Και οι επιχειρήσεις ακόμα *σφύγγονται και ρευστότητα μηδέν.

 

[sarant]

Ίσως ήθελε να πει "να παρέξουν", ίσως εννοοούσε ότι η ρευστότητα παράγεται.

 

[Zazula]

Από τον αόριστο έχουν φτιαχτεί δεκάδες νέοι ενεστώτες, το φαινόμενο δεν είναι κόντρα στη λογική της γλώσσας.

Εκτός από το συνδράμω και το κατάσχω, πες και κάν' άλλο αν θυμάσαι.

Και το συνεπαίρνω με βάση τον αόριστο (συνεπήρα < συνεπαίρω) μπορούμε να πούμε ότι σχηματίστηκε: http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?1278-συνεπαίρνω .

 

[nickel]

Στο κείμενο της Α. Λυμπεράκη για τους μισθούς έπεσα πάνω σ' ένα τέτοιο προβληματικό ρήμα, το συνάγω:

Ποια διδάγματα μπορούμε να συνάγουμε από την ιατροδικαστική αναπαράσταση της αθέατης διαμάχης γύρω από τους μισθούς;

Αν λέγαμε «βγάζω δίδαγμα / συμπέρασμα», εδώ θα είχαμε πει «Ποια διδάγματα μπορούμε να βγάλουμε», έτσι; Όχι «βγάζουμε». Άρα δεν είναι ενεστώτας. Θα καταφύγουμε στο -αγάγ- του αορίστου, και περιέργως βρίσκω ότι έχει πολλούς φίλους στο διαδίκτυο:
"να συναγάγουμε"

Τα "να συνάγουμε" φαίνεται να είναι περισσότερα, αλλά, δεν μπορεί, θα περιλαμβάνουν και κάποιους σωστούς ενεστώτες.

Τέλος, υπάρχουν και μερικά "να συνάξουμε", υποθέτω στο πρότυπο τού «να παράξουμε», π.χ. «Θα μπορούσαμε παρακολουθώντας την επιχειρηματολογία του φιλοσόφου να συνάξουμε μεθοδολογικά συμπεράσματα επί ζητημάτων [...]», που ωστόσο λησμονεί ότι υπάρχει και ένα (σπάνιο) συνάζω (=μαζεύω, συγκεντρώνω), που δίνει ένα (όχι τόσο σπάνιο) συνάξω: «να συνάξουμε όλους αυτούς τους τύπους».

 

[Earion]

Ποιος είναι ο ενεστώτας του "θα συνδράμει";
Ανακεφαλαίωση περί του αν το ρήμα "συνδράμω" έχει ενεστώτα

 

[UsualSuspect]

Το "παράξει" όμως δεν το έχει επιδοκιμάσει/προτείνει κανείς γκουρού του δημοτικισμού, όπως π.χ. το "συγγράφισσα" ή την αποφυγή των εις -ής. Είναι τύπος λαϊκός, που απαντά στην ανάγκη να τηρηθεί η διάκριση στιγμιαίου/εξακολουθητικού (το 'έχει παράγει' είναι αντίστοιχο με το 'έχει δίνει', άρα είναι τέρας) αλλά να αποφευχθεί το αφόρητο σωστό, αμαληκιτικό 'έχει παραγάγει'.

Ο Ευαγγελάτος σήμερα στην πρεμιέρα του ΣΚΑΪ είπε κάπου "έχει παράξει". Το αφτί μου όντως δεν το απέρριψε. Είναι όμως σωστός ο παρακείμενος; Μήπως έτσι σειρά πάρουν αναπόδραστα τα "έχει παρέξει", "έχει συμμεθέξει"; Εκεί τι θα πούμε; Για μένα είναι καθαρά θέμα γλωσσικής συνέπειας να λέμε θα παραγάγω (στιγμ.) - έχω παραγάγει.