Για τα χτεσινά πογκρόμ
Η έρευνα πεδίου και οι κατοπινές θεωρητικές υποθέσεις μάς οδηγούν πίσω στην υπόθεση περί αντικατάστασης ως βάσης της πρακτικής της θυσίας. [...] Οι ποιότητες που δίνουν στη βία τον συγκεκριμένο της τρόμο --η τυφλή της κτηνωδία, ο ουσιώδης παραλογισμός των εκφάνσεών της-- έχουν μια ανάστροφη πλευρά. Με τις ποιότητες αυτές συνδυάζεται η παράξενη τάση να αρπάζονται υποκατάστατα θύματα [...] Τα παραμύθια της παιδικής ηλικίας όπου ο λύκος, το τέρας, ή ο δράκος καταπίνουν μια μεγάλη πέτρα αντί για ένα μικρό παιδί θα μπορούσε να ειπωθεί ότι αντικατοπτρίζουν τη λογική της θυσίας. [...] Η θυσιαστική αντικατάσταση υπονοεί έναν βαθμό παρεξήγησης. Η ζωτικότητά της ως θεσμού βασίζεται στην ικανότητά της να αποκρύψει την εκτόπιση πάνω στην οποία βασίζεται η τελετή. [...] Όλα τα θυσιάσιμα θύματά μας, είτε επιλέγονται από μια από τις ανθρώπινες κατηγορίες που απαριθμήσαμε πριν είτε, a fortiori, από τη ζωική σφαίρα, είναι χωρίς διαφοροποίηση διακριτά από τα μη θυσιάσιμα όντα εξαιτίας ενός βασικού χαρακτηριστικού: ανάμεσα στα θύματα αυτά και την κοινότητα λείπει ένας ζωτικός κοινωνικός δεσμός, και έτσι μπορούν να εκτεθούν στη βία χωρίς φόβο αντιποίνων. Ο θάνατός τους δεν επιφέρει αυτόματα μια πράξη εκδίκησης. Η μεγάλη σημασία αυτής της ελευθερίας από τα αντίποινα για την θυσιαστική διαδικασία μας βοηθά να καταλάβουμε ότι η θυσία είναι κυρίως μια πράξη βίας χωρίς τον κίνδυνο αντιποίνων. [...] Είναι μάταιο να αναζητήσουμε το μυστικό της λυτρωτικής διαδικασίας σε διακρίσεις ανάμεσα στο υποκατάστατο θύμα και τα άλλα μέλη της κοινότητας. Το ζωτικό γεγονός είναι ότι η επιλογή του θύματος είναι αυθαίρετη. [...] Επιπρόσθετα με τέτοιες "προσωποποιημένες" ερμηνείες, υπάρχει μια απρόσωπη προσέγγιση. Αυτή ανταποκρίνεται στο πλήρες σημασιολογικό φάσμα του όρου ιερός, ή μάλλον, του λατινικού sacer, το οποίο ορισμένες φορές μεταφράζεται ως "ιερός" και ορισμένες ως "εξάγιστος", μιας και περικλείει το κακοπροαίρετο όσο και το καλοπροαίρετο. [...] Πολλές γλώσσες, και πιο χαρακτηριστικά τα ελληνικά, περιέχουν όρους που αποκαλύπτουν την μη διαφορά ανάμεσα στη βία και το ιερό. Και μπορεί εύκολα να αναδειχθεί ότι η πολιτισμική εξέλιξη γενικά, και οι λεξικογράφοι συγκεκριμένα, έχουν την τάση να διαχωρίζουν αυτά τα οποία η πρωτόγονη γλώσσα συνέδεσε· δηλαδή, να καταστέλουν την αναπάντεχη συναρμογή της βίας με το ιερό. [....] Η χρήση της λέξης ιερός για να προσδιοριστούν εργαλεία βίας και πολέμου είναι τόσο συνήθης που οι μελετητές ορισμένες φορές μεταφράζουν τη λέξη ιερός ως "δυνατός", "ενεργητικός", "αναστατωμένος", κλπ. [...] Αν οι θυσιάσιμες κατηγορίες απαρτίζονται γενικά από πλάσματα που δεν ανήκουν και δεν ανήκαν ποτέ στην κοινότητα, αυτό συμβαίνει επειδή το υποκατάστατο θύμα ανήκει πρώτα και κύρια στο ιερό. Η κοινότητα, αντίθετα, έχει εξέλθει από το ιερό και έχει χωριστεί από αυτό. Τα μέλη λοιπόν της κοινότητας είναι λιγότερο βολικά ως τελετουργικά θύματα από ότι τα μη μέλη. Για αυτό τα τελετουργικά θύματα επιλέγονται ώστε να είναι εκτός της κοινότητας, από τις τάξεις πλασμάτων (όπως τα ζώα και οι ξένοι) που συνήθως ζουν ανάμεσα σε ιερά πράγματα και έχουν τα ίδια εμποτιστεί με το ιερό.
René Girard, La violence et le sacre
). Ρώτησα παραπάνω:
