Χτες στα Ενθέματα, πέρα από του Ρογήριου (παρεμπιπτόντως: "Ουώσιγκτον";;), διάβασα τρία πολύ ωραία κείμενα δύο Ουκρανών και ενός Ρώσου, που επιτέλους είχαν μιαν αριστερή οπτική χωρίς να είναι Ράδιο Μόσχα και που εν πάση περιπτώσει θέτουν πολλά και καίρια ζητήματα (όπως ας πούμε την ανώτερη πολεμική αρετή των ακροδεξιών στα γεγονότα). Μπράβο και εύγε στα Ενθέματα, που απέδειξαν ότι υπάρχει αυτόνομη αριστερή σκέψη πάνω στο ουκρανικό (αλλά και στη Βενεζουέλα, όπως θα δείτε στο τέλος του ποστ μου) χωρίς να είναι Ελλάς-Ρωσία-Συμμαχία! Παραθέτω τα κείμενα ολόκληρα, γιατί αξίζουν πολλά:
(Πρόλογος των Ενθεμάτων:)
Ένας ιδιότυπος πόλεμος διεξάγεται ήδη στην Ουκρανία, ξεπερνώντας τα σύνορα της χώρας: ο πόλεμος της προπαγάνδας, από πολλές πλευρές. Και αυτό, επιβεβαιώνοντας την ευρύτερη σημασία των «ουκρανικών», μας υποχρεώνει να αντιμετωπίζουμε με διπλά κριτικό μάτι τις πληροφορίες και τις αναλύσεις, να μην υιοθετούμε άκριτα εικόνες και περιγραφές, ακόμα κι αν «κουμπώνουν» εύκολα στις διαθέσεις ή τους φόβους μας. Βασικά ερωτήματα για μας είναι ο χαρακτήρας του ξεσηκωμού στο Μαϊντάν, τα κοινωνικά του χαρακτηριστικά και το ιστορικό του υπόβαθρο, ο ρόλος της Ακροδεξιάς και των νεοναζί, η στάση της εκεί Αριστεράς και των κινημάτων, η πολιτική ισχύς των επιμέρους οικονομικών ολιγαρχών, ο ρόλος των «Μεγάλων Δυνάμεων». Σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε και να ανοίξουμε την κουβέντα, απευθυνθήκαμε στον Ρογήρο, που παρακολουθεί και μελετά υπό ιστορικό πρίσμα τις εξελίξεις, όσον αφορά ιδίως την Ε.Ε., σε σχέση και με τη στάση ΗΠΑ και Ρωσίας. Επίσης, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από κείμενα αρθρογράφων (του Ιλύα Μπουντράιτσκις, του Ντένις από την Αυτόνομη Ένωση Εργατών Κιέβου, του Βολοντύμυρ Ιστσένκο), που εντάσσονται στον αριστερό και αντιεξουσιαστικό χώρο.(Αν και γραμμένα τον Φλεβάρη, θεωρούμε ότι εξακολουθούν να είναι διαφωτιστικά). Επειδή, κατά τη γνώμη μας, ένα από τα πρώτα αιτούμενα, πριν ακόμα από τη συμφωνία ή τη διαφωνία, είναι να καταλάβουμε τι συμβαίνει, και να δούμε τι πρεσβεύουν οι αγωνιστές και οι διανοούμενοι του χώρου αυτού.
--1--
Ουκρανία: Οι αντιφάσεις του κινήματος του Μαϊντάν (Ο ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ-1)
του Nτένις, μέλους της Αυτόνομης Ένωσης Εργατών στο Κίεβο, μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης
[Αποσπάσματα από εκτενή συνέντευξη στο ROAR magazine (roarmag.org/2014/02/euromaidan-protests-ukraine-contradictions), 21.2.2004]
Μια παραδεισένια εικόνα της Ευρώπης. Πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτοί που κατέβηκαν στον δρόμο είχαν εξαρχής μια πολύ παράδοξη αντίληψη για την «Ευρώπη». Τη ζωγράφιζαν με τα χρώματα ενός ουτοπικού ιδεώδους: κοινωνία χωρίς διαφθορά, με υψηλούς μισθούς, κοινωνική ασφάλιση, κράτος δικαίου, ειλικρινείς πολιτικούς, χαμογελαστά πρόσωπα, καθαροί δρόμοι κ.ο.κ. — κι αυτό το αποκαλούσαν Ε.Ε. Και όταν προσπαθούσες να τους πεις ότι η πραγματική Ε.Ε. δεν έχει καμιά σχέση με αυτή την υπέροχη εικόνα, ότι οι άνθρωποι εκεί στην πραγματικότητα καίνε τις σημαίες της Ε.Ε. και διαμαρτύρονται κατά της λιτότητας, σου αντιγύριζαν: «Προτιμάς λοιπόν να ζεις στη Ρωσία;». Εξαρχής λοιπόν στη διαμαρτυρία κυριαρχούσαν μια ψευδή συνείδηση της «πολιτισμικής επιλογής» και εθνικιστικά ιδεολογικά πρότυπα, που δεν άφηναν κανένα περιθώριο για την ατζέντα της ταξικής πάλης. Αυτά είναι τα αποτελέσματα της αστικής ηγεμονίας, για να χρησιμοποιήσουμε γκραμσιανούς όρους — και αυτό είναι το κύριο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε σε τούτη τη χώρα, τα επόμενα χρόνια (ή τις επόμενες δεκαετίες).
Αλλά η «Ευρώπη» δεν υπήρξε ποτέ, στην πραγματικότητα, ο κύριος στόχος των διαδηλωτών. Τα αντικυβερνητικά και τα αντιρωσικά συναισθήματα ήταν πολύ ισχυρότερα, και έτσι φυσικά υπερκέρασαν τη ρητορική υπέρ της Ε.Ε., μετά την αστυνομική καταστολή της 1ης Δεκεμβρίου. Έκτοτε οι περισσότεροι ούτε καν θυμούνται την αρχική αιτία των διαδηλώσεων, και έτσι αυτός καθαυτός ο όρος Euromaidan άρχισε να είναι παρωχημένος. Οι ακροδεξιές ομάδες, που αρχικά έπρεπε να κρύψουν την παραδοσιακή τους εχθρότητα για τη «σαπίλα της φιλελεύθερης Ε.Ε.», προκειμένου να διεισδύσουν στις διαδηλώσεις, διακήρυξαν πια ανοιχτά ότι δεν ενδιαφέρονταν για την Ε.Ε. και το μόνο που ήθελαν ήταν μια αλλαγή καθεστώτος. Αυτό το συναίσθημα βρήκε απήχηση σε μεγάλες μάζες των διαδηλωτών.
Η ακροδεξιά, η επιρροή και ο ρόλος της στο Euromaidan. Η ατζέντα του Euromaidan, στις αρχές του, τον Νοέμβριο, ήταν δεξιά φιλελεύθερη: υποστήριζε την Ε.Ε., τις «οικονομικές ελευθερίες» και την αστική δημοκρατία. Ήδη τότε, αιτήματα που αναφέρονταν στην πολυπολιτισμικότητα, τα δικαιώματα των LGBT, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των εργαζομένων καταστέλλονταν από τους οργανωμένους ακροδεξιούς, που μετείχαν στις διαδηλώσεις, μολονότι το δικό τους πολιτικό πρόγραμμα ασκούσε κριτική στον «φιλελεύθερο φασισμό» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στις δυτικές περιοχές της Ουκρανίας, το Σβομπόντα θεωρείται «το» «προλεταριακό κόμμα», μια πολιτική φωνή της εργατικής τάξης. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα αποτελέσματα των τελευταίων βουλευτικών εκλογών. Στις ανατολικές περιοχές, το αντίστοιχο «προλεταριακό κόμμα» είναι το «Κομμουνιστικό» Κόμμα της Ουκρανίας. Φυσικά, δεν αντιπροσωπεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο, στην πραγματικότητα, την εργατική τάξη· αυτό που λέω εικονογραφεί απλώς τις υποκειμενικές πολιτικές προτιμήσεις των εργατών.
Έχω γράψει για τα ανατριχιαστικά αρχαϊκά μοντέλα που αναβίωσαν στο Μαϊντάν. Επίσης, για τους λόγους για τους μπόρεσαν να αναβιώσουν: τα τελευταία είκοσι χρόνια, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και οι άλλες κρατικές πολιτικές ήταν στα χέρια των εθνικιστών. Έτσι γαλουχήθηκε μια νέα γενιά που δεν έχει κανένα πρόβλημα με φράσεις όπως «Η Ουκρανία για τους Ουκρανούς», «Η Ουκρανία πάνω απ’ όλα», με την αντίληψη ενός «γονιδιακού αποθέματος" του έθνους. Επίσης, οι παραδόσεις και το «ηρωικό» παρελθόν θεωρούνται ως κάτι a priori καλό. Μια γενιά που αρνείται την τρέχουσα κατάσταση και τη σοβιετική εμπειρία, φοβάται όλα τα προοδευτικά στοιχεία της ιδεολογίας της Ε.Ε. (όπως η ανοχή των LGBT, η δημοτικότητα της αριστερής ιδεολογίας), και με ενθουσιασμό ασπάζεται τις επινοημένες παραδόσεις που διδάχθηκε στο σχολείο.
Η ισχνότητα των Ουκρανών φιλελεύθερων. Η Ουκρανία έχει μεγάλο πρόβλημα με τους φιλελεύθερους: δεν συνιστούν αυτοτελές ισχυρό πολιτικό ρεύμα. Και τα δύο πολιτικά στρατόπεδα κυριαρχούνται από δεξιές λαϊκιστικές ιδεολογίες — ένα άγριο μείγμα συντηρητισμού και εθνικισμού. Αυτό είναι το κύριο πρόβλημα. Ειδάλλως, ο πραγματικός αριθμός των ακροδεξιών ακτιβιστών δεν είναι τόσο μεγάλος· είναι σχετικά μικρός σε σύγκριση με το πλήθος των διαδηλωτών που κάποια στιγμή έφτασε ή και ξεπέρασε τις 100.000. Την ίδια στιγμή, ακόμα και με πλήρη κινητοποίηση των δυνάμεών τους σε όλη την Ουκρανία, οι φασίστες δεν ξεπερνούσαν τους 1.000-2.000. Ωστόσο, το απολίτικο πλήθος τείνει ευήκοον ούς στις ιδέες τους. Είναι πολύ καλά οργανωμένοι, και ο κόσμος έλκεται από τον «ριζοσπαστισμό» τους. Ένας μέσος εργαζόμενος της Ουκρανίας μισεί την αστυνομία και την κυβέρνηση, αλλά ποτέ δεν θα τις πολεμήσει ανοιχτά, διακινδυνεύοντας τη βολή του. Έτσι, καλοδέχεται μια «πρωτοπορία», που είναι έτοιμη να πολεμήσει για λογαριασμό του· ειδικά αν αυτή πρεσβεύει τις «σωστές» πατριωτικές αξίες.
Υπάρχουν και κάποιοι, αρκετά λίγοι όμως, φιλελεύθεροι οι οποίοι δεν υποστηρίζουν την Ακροδεξιά. Μερικοί απ’ αυτούς οργάνωσαν μια διαμαρτυρία εναντίον της πορείας με πυρσούς εις μνήμην του Μπαντέρα. Άλλοι φιλελεύθεροι υποστήριξαν τους αρχηγούς των κομμάτων που αντιπολιτεύτηκαν τον Γιανουκόβιτς.
--2--
Ουκρανία: Το πεδίο της διαμαρτυρίας και η Ακροδεξιά (Ο ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ-2)
Ιλύα Μπουντράιτσκις, μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης
Ο Ilya Budraitskis είναι ιστορικός, και αγωνιστής της αντικαπιταλιστικής ριζοσπαστικής Αριστεράς στη Ρωσία. Η συνέντευξη δόθηκε στο γερμανικό περιοδικό «marx 21», στις 19.2.2014.
Ποιες πολιτικές δυνάμεις δραστηριοποιούνται στο Μαϊντάν;
Υπάρχει πολύ έντονη πολιτική προπαγάνδα, και μάλιστα σχεδόν μόνο από δεξιές και ακροδεξιές ομάδες. Το φάσμα περιλαμβάνει από νεοφιλελεύθερα κόμματα της αντιπολίτευσης έως τον εξωκοινοβουλευτικό, ακραία εθνικιστικό «Δεξιό Τομέα»
Τι είναι ο «Δεξιός Τομέας»;
Μια συμμαχία διαφορετικών ακροδεξιών ομάδων που συγκροτεί στρατιωτικές δομές. Ανάμεσά τους υπάρχουν εμπειροπόλεμοι φανατικοί οπαδοί της Ντιναμό Κιέβου.
Πώς αντιδρούν οι διαδηλωτές απέναντι στην Ακροδεξιά;
Σε μεγάλο βαθμό, θετικά. Όχι επειδή υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη ιδεολογία, αλλά επειδή η Άκρα Δεξιά –κρίνοντας αντικειμενικά– είναι το πιο θαρραλέο και μαχητικό κομμάτι του κινήματος, είναι κυριολεκτικά οι καλύτεροι μαχητές. Κανείς δεν επιτίθεται στην αστυνομία με τον τρόπο που το κάνουν οι ακροδεξιοί. Από την άλλη μεριά, κάποιοι τους βλέπουν ως εξτρεμιστικά στοιχεία που δυσφημούν το κίνημα.
Ένα από τα τρία κόμματα της αντιπολίτευσης είναι το Σβομπόντα…
… το οποίο είναι το ισχυρότερο κόμμα της Άκρας Δεξιάς στην Ουκρανία, έχοντας πάρει 10% στις τελευταίες εκλογές. Πάνω απ’ όλα όμως, η άνοδός του οφείλεται στην εθνικιστική ρητορική που υιοθέτησε μέχρι το 2010 ο πρόεδρος Βίκτορ Γιουστσένκο, ο προκάτοχος του Γιανουκόβιτς.
Πώς το εννοείς αυτό;
Για παράδειγμα, ο Γιουστσένκο είπε πως οι Ουκρανοί που υπήρξαν μέλη των SS στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν πατριώτες που μάχονταν ενάντια στην ξένη κατοχή από τη Σοβιετική Ένωση.
Τι;!
Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνο στο πλαίσιο του Ουκρανικού εθνικισμού. Στην Ουκρανία υπάρχουν περίπου είκοσι αγάλματα του Στεπάν Μπαντέρα, του πιο γνωστού Ουκρανού συνεργάτη των SS. Αυτή η ακροδεξιά μορφή εθνικισμού είναι μέρος της mainstream πολιτικής κουλτούρας στην Ουκρανία. Αυτή είναι η βάση της επιτυχία κομμάτων όπως το Σβομπόντα, το οποίο έπαιξε ρόλο-κλειδί στο κίνημα του Μαϊντάν.
Στην Ουκρανία του 2014 δεν υπάρχει ούτε ισχυρό εργατικό κίνημα, ούτε ένα φασιστικό κίνημα με στόχο την καταστροφή του πρώτου, ούτε τέλος ένα κράτος στο οποίο το κεφάλαιο δεν μπορεί έχει εμπιστοσύνη. Η κατάσταση δεν έχει να κάνει ούτε με κάποιου είδους προσπάθεια της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία, ούτε με μια προσπάθεια για φυσική εξόντωση του εργατικού κινήματος.
Οπότε τι χαρακτήρα έχει το Μαϊντάν;
Οι άνθρωποι που αγωνίζονται στο Μαϊντάν προέρχονται από ποικίλες καταπιεσμένες τάξεις: εργάτες, άνεργοι, πληττόμενοι αυτοαπασχολούμενοι, φοιτητές που δεν θα μπορέσουν να βρουν δουλειά κ.ο.κ. Αντίπαλός τους είναι το κράτος και οι πολιτικές ελίτ. Είναι λάθος να αποκαλούμε το κίνημα φασιστικό, στο μέτρο που η ταξική σύνθεση των κομμάτων που βρίσκονται σε σύγκρουση είναι αρκετά διαφορετική.
Φασίστες όμως υπάρχουν στο Μαϊντάν.
Ασφαλώς υπάρχουν. Η ιδεολογία του Δεξιού Τομέα είναι αναμφισβήτητα φασιστική. Και όντως προσπαθούν να επιβάλουν την κυριαρχία τους σε ένα μαζικό, κατά τα άλλα, κίνημα. Αλλά μέχρι τώρα, ευτυχώς, δεν το έχουν καταφέρει, κι αυτό επειδή ο πυρήνας του κινήματος δεν έχει καμία σχέση με το φασισμό.
Ποιος είναι αυτός ο πυρήνας;
Δεν μπορώ εύκολα να του δώσω ένα όνομα. Προέρχεται από μια μετα-σοβιετική κοινωνία, η οποία έχει απογυμνωθεί από ταξική συνείδηση και δεν έχει καμιά παράδοση διαμαρτυρίας. Οπότε τα κινήματα μπορούν να πάρουν πολύ διαφορετικές μορφές και να αλλάζουν χαρακτήρα ιδιαίτερα γρήγορα, μετακινούμενα προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά.
Πώς αναδύθηκε ο σημερινός πολιτικός χαρακτήρας του κινήματος;
Το κίνημα έχει έναν εθνικιστικό, εν μέρει αντικομμουνιστικό χαρακτήρα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι οργανώσεις της Δεξιάς αποδείχθηκαν πιο προετοιμασμένες. Αλλά οφείλεται επίσης στον καταστροφικό ρόλο που έπαιξε το Ουκρανικό Κομμουνιστικό Κόμμα.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα πήρε 13% στις τελευταίες εκλογές.
Ναι· και στη συνέχεια μετατράπηκε σε παράγοντα-κλειδί για τη στήριξη της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς. Οι περισσότεροι Ουκρανοί συνδέουν την Αριστερά κυρίως με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Και, ανάμεσα σε όλους, οι κομμουνιστές ήταν αυτοί που υπερψήφισαν στη Βουλή τους νόμους του Γιανουκόβιτς ενάντια στις διαδηλώσεις. Χωρίς τις ψήφους τους, οι νόμοι αυτοί δεν θα είχαν περάσει.
Πώς είναι δυνατόν;
Το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει εξαγοραστεί από ολιγάρχες της Ανατολικής Ουκρανίας με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο εξαγοράστηκε ο Γιανουκόβιτς. Υποστηρίζει ανοιχτά τον ρωσικό εθνικισμό. Οι κομμουνιστές πολιτικοί μιλούν ανοιχτά ακόμα και για τις καλές τους σχέσεις με τον Κύριλλο Α΄, τον Πατριάρχη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ποια είναι η θέση τους σχετικά με το κίνημα του;
Ασκούν κριτική στον ουκρανικό εθνικισμό, αλλά όχι από διεθνιστική σκοπιά. Περισσότερο προβάλουν μια ρωσική σοβινιστική επιχειρηματολογία, αντικαθιστώντας έτσι τον έναν εθνικισμό με έναν άλλο. Θα πρότεινα σε όλα τα αριστερά κόμματα της Ευρώπης να διαρρήξουν τους δεσμούς τους με το Ουκρανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Τέτοιου είδους πολιτικές δεν πρέπει να είναι ανεκτές στην αριστερά.
Και τι κάνουν οι πιο «γνήσιοι» Ουκρανοί αριστεροί;
Οι άνθρωποι της Αριστεράς, από τις πρώτες μέρες, είχαν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το κίνημα. Κάποιοι το αντιμετώπισαν ως ένα ακροδεξιό κίνημα, ξένο προς αυτούς, ένα κίνημα στο οποίο δεν έπρεπε να πάρουν μέρος. Άλλοι συμμετείχαν προσπαθώντας να ασκήσουν επιρροή στις πολιτικές κατευθύνσεις του κινήματος.
Αυτό πρέπει να είναι πολύ δύσκολο.
Υπάρχουν πολλοί και καλά οργανωμένοι ακροδεξιοί ακτιβιστές στο Μαϊντάν, έτοιμοι να επιτεθούν σε αριστερούς. Έχουν αρπάξει πολλές φορές με τη βία τα φυλλάδια και τις σημαίες των αριστερών αγωνιστών, τους έχουν χτυπήσει.
Οπότε δεν υπάρχει χώρος για την Αριστερά;
Αντιθέτως, υπάρχει, ακριβώς εξαιτίας αυτού! Ασφαλώς και πρέπει να προσέχουμε την σωματική μας ακεραιότητα. Αλλά, εφόσον την διασφαλίζουμε μ’ έναν τρόπο, δεν γίνεται να στεκόμαστε αμέτοχοι και να μην κάνουμε τίποτα την ώρα που η άκρα Δεξιά διεκδικεί την πολιτική κυριαρχία. Δεν πρέπει να τους παραδώσουμε το κίνημα. Δεν γίνεται να αφήσουμε στη Δεξιά το μονοπώλιο της πολιτικής που διεξάγεται εκτός Κοινοβουλίου.
--3--
Ουκρανία: Μια εναλλαγή των ελίτ στην εξουσία (Ο ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ-3)
του Βολοντύμυρ Ιστσένκο, μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου
Ο Volodymyr Ishchenko είναι κοινωνιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Κοινωνικής Έρευνας στο Κίεβο και εκδότης του «Commons: Journal for Social Criticism».
Υπάρχουν δύο διαδεδομένες ερμηνείες για τα γεγονότα της Ουκρανίας: είτε ότι επρόκειτο για μια δημοκρατική (ή, ακόμα, και κοινωνική) επανάσταση, είτε ότι ήταν ένα πραξικόπημα της Δεξιάς (ή, ακόμα και των νεοναζί). Στην πραγματικότητα, και οι δύο αυτοί χαρακτηρισμοί είναι λανθασμένοι. Αυτό που ζήσαμε ήταν μια μαζική εξέγερση, με εντυπωσιακή υποστήριξη στη δυτική και κεντρική Ουκρανία, χωρίς την υποστήριξη της πλειοψηφίας στις ανατολικές και νότιες περιοχές, που οδήγησε σε μια (εν)αλλαγή των πολιτικών ελίτ. Αλλά, δεν υπάρχουν προοπτικές για μια δημοκρατική, ριζοσπαστική αλλαγή, τουλάχιστον υπό την νέα κυβέρνηση.
Γιατί δεν ήταν ούτε κοινωνική ούτε δημοκρατική επανάσταση; Κάποια από τα αιτήματα του κινήματος του Μαϊντάν έχουν ικανοποιηθεί. Για παράδειγμα, το διαβόητο τάγμα Μπέρκουτ (το σώμα δυνάμεων καταστολής που δολοφόνησε τους περισσότερους διαδηλωτές) διαλύθηκε και οι πιο μισητοί από τους πρώην αξιωματούχους του Γιανουκόβιτς απολύθηκαν.
Κι όμως, αυτό δεν σηματοδοτεί την απαρχή μιας συστηματικής δημοκρατικής αλλαγής ούτε σημαίνει ότι η νέα κυβέρνηση πρόκειται καθ’ οιονδήποτε τρόπο να χτυπήσει τις ρίζες της εκτεταμένης διαφθοράς στην Ουκρανία: τη φτώχεια και την ανισότητα. Μάλιστα, είναι πιθανό να επιδεινώσει αυτά τα προβλήματα, μεταθέτοντας το βάρος της οικονομικής κρίσης στους ώμους των φτωχών της Ουκρανίας, όχι στους πλούσιους ουκρανούς ολιγάρχες.
Τα κοινωνικο-οικονομικά αιτήματα του κινήματος του Μαϊντάν έχουν αντικατασταθεί από την νεοφιλελεύθερη ατζέντα της νέας κυβέρνησης. Το νέο υπουργικό συμβούλιο αποτελείται κυρίως από νεοφιλελεύθερους και εθνικιστές. Στο επίσημο πρόγραμμα δράσης του, που παρουσιάστηκε στο κοινοβούλιο, διακηρύχθηκε η ανάγκη για «αντιδημοφιλείς αποφάσεις» στις τιμές και τους φόρους, καθώς και η ετοιμότητά του να ικανοποιήσει όλους τους όρους του δανεισμού από το ΔΝΤ.
Η απαίτηση του ΔΝΤ να παγώσουν οι μισθοί και να αυξηθούν οι τιμές του φυσικού αερίου, ήταν ένας από τους λόγους που η προηγούμενη κυβέρνηση σταμάτησε τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ. Δεν είναι λοιπόν αξιοπερίεργο που πολλοί άνθρωποι αποκαλούν τη νέα κυβέρνηση «κυβέρνηση των αυτοκτονιών». Δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τη μαζική απογοήτευση απέναντι σ’ αυτές τις αντικοινωνικές πολιτικές και την κατάρρευση του νομίσματος, οι οποίες θα βυθίσουν σε ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια τον μέσο ουκρανό πολίτη.
Η Ακροδεξιά σημείωσε επίσης μια μείζονα επιτυχία, με τη δημιουργία αυτής της κυβέρνησης. Μερικοί σχολιαστές προειδοποίησαν ότι το επίπεδο εκπροσώπησης των ακροδεξιών στην νέα ουκρανική κυβέρνηση δεν έχει όμοιό του στην Ευρώπη. Το ξενοφοβικό κόμμα Σβομπόντα ελέγχει τα χαρτοφυλάκια του αναπληρωτή πρωθυπουργού, άμυνας, οικολογίας, γεωργίας και γενικής εισαγγελίας. Ο Άντριυ Παρούμπιυ, ένας από τους ιδρυτές του Κοινωνικού-Εθνικού Κόμματος της Ουκρανίας και πρώην αρχηγός της παραστρατιωτικής οργάνωσης νεολαίας που αργότερα μπήκε στο μετριοπαθές Κόμμα Μπατκίβστσινα και διοίκησε αποτελεσματικά τις δυνάμεις αυτοάμυνας στο Μαϊντάν, είναι τώρα ο επικεφαλής του συμβουλίου εθνικής ασφάλειας και άμυνας.
Την ίδια στιγμή, στην κατάσταση αυτή δεν προσιδιάζει ο ορισμός ενός πραξικοπήματος με προσχεδιασμένη ένοπλη υφαρπαγή εξουσίας. Το κίνημα του Μαϊντάν, ιδιαίτερα το παραστρατιωτικό του σκέλος, μετά βίας ελέγχονταν από κοινοβουλευτικά κόμματα. Στην πραγματικότητα, αυτά τα κόμματα προσπαθούσαν συχνά να ηρεμήσουν το κίνημα, αποπειρώμενα να διαπραγματευτούν με τον Γιανουκόβιτς, χωρίς όμως επιτυχία.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η νέα κυβέρνηση δεν μπορεί να ελέγξει τον διαβόητο Δεξιό Τομέα. Τα μέλη του είναι σήμερα λαοφιλείς ήρωες, η πρωτοπορία της νικηφόρας «επανάστασης». Έχουν όπλα που άρπαξαν απ’ τα αστυνομικά τμήματα στις δυτικές περιοχές και, τώρα, μετά την ανατροπή του Γιανουκόβιτς, απαιτούν η επανάσταση να συνεχιστεί εναντίον της «διεφθαρμένης δημοκρατίας» και του φιλελευθερισμού. Οι φιλελεύθεροι που υμνούσαν την αποφασιστικότητα και τον κρίσιμο ρόλο των μελών του Δεξιού Τομέα στο κίνημα του Μαϊντάν, τώρα ανακαλύπτουν την αντιδραστικότητα της ιδεολογίας τους. Πρόσφατα, ο γραμματέας τύπου του Δεξιού Τομέα, παραχώρησε μια συνέντευξη στην οποία είπε ότι «πρέπει να δείξουμε στην Ευρώπη τον σωστό δρόμο» και να τη σώσουμε από την «φρικτή κατάσταση» του «απόλυτου φιλελευθερισμού», όπου οι άνθρωποι δεν πηγαίνουν στην Εκκλησία και αποδέχονται λεσβίες, γκέι, αμφιφυλόφιλους, διεμφυλικούς και τα δικαιώματά τους.
Είναι πολύ νωρίς για τον Δεξιό Τομέα να κινηθεί εναντίον της νέας κυβέρνησης — δεν έχει την αναγκαία υποστήριξη. Αλλά η ομάδα αυτή μπορεί να ηγηθεί μιας νέας εξέγερσης στην περίπτωση μιας ραγδαίας και βαθιάς οικονομικής κρίσης. Εν τη απουσία οποιασδήποτε ισχυρής αριστερής δύναμης στην Ουκρανία, την κοινωνική διαμαρτυρία θα την εκμεταλλευτούν οι δεξιοί λαϊκιστές.
Ταυτόχρονα, ο ηγετικός ρόλος των ριζοσπαστών ουκρανών εθνικιστών σε ένα πιθανό νέο «κοινωνικό Μαϊντάν» θα αποκλείσει την πιθανότητα οποιουδήποτε πραγματικά (παν)εθνικού κινήματος εναντίον της άρχουσας τάξης με μαζική συμμετοχή από την ανατολή και τον νότο της πολιτισμικά διαιρεμένης Ουκρανίας. Επιπλέον, οι εθνικιστές ενθαρρύνουν ακόμα περισσότερο τις αποσχιστικές τάσεις και απόπειρες φιλορωσικών προκλήσεων, όπως είδαμε ήδη στην Κριμαία. Ένας κανονικός εμφύλιος πόλεμος, αν και όχι αναπόδραστος, είναι πια μια πραγματική απειλή.
--Υστερόγραφο--
Παρεμπιπτόντως, στα Ενθέματα διάβασα και μια θαυμάσια ανάλυση της Ευγενίας Παλιεράκη (που διδάσκει Ιστορία της Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο του Cergy-Pontoise) για τα
πρόσφατα γεγονότα στη Βενεζουέλα. Αν είχε τέτοιο λόγο ο ΣΥΡΙΖΑ, θα ζούσαμε σε άλλη χώρα, και θα 'χαμε μιαν άλλη αριστερά. Αντιθέτως, ο Τσίπρας έχει δηλώσει προ πενταετίας ότι καλό το παλιό σοσιαλδημοκρατικό σουηδικό μοντέλο, δε λέει, αλλά αυτός προτιμάει και εμπνέεται από τον Τσάβες, γιατί αυτός επενέβη στα μέσα παραγωγής...
(Ενώ θα έπρεπε να είναι ":)".)