Τη θέση του Ντόκινς την γνωρίζω μόνο μέσα από δευτερεύουσες πηγές.
Αν οι δευτερεύουσες πηγές είναι σαν αυτή που επισυνάπτεις, τότε καταλαβαίνω για ποιο λόγο έχεις τέτοια γνώμη για τον Ντόκινς. Δεν είναι όμως συνετό να διαμορφώνεις γνώμη για κάποιον μέσα από τη διαστρέβλωση των λεγομένων του από ορκισμένους αντιπάλους του.
Όπλισα τον εαυτό μου με πολλή υπομονή και διάβασα μέχρι τέλους την κριτική που εξαπολύεται στην ιστοσελίδα αυτή απέναντι στο συγκεκριμένο απόσπασμα του Ντόκινς. Έχω διαβάσει και στο παρελθόν παρόμοια κείμενα, και όλα διακρίνονται από το ίδιο απαράλλακτο μοτίβο:
Ξεκινούν παραθέτοντας ένα κείμενο κάποιου εξελικτικού το οποίο έχουν παρερμηνεύσει πλήρως (είτε σκόπιμα είτε λόγω αδυναμίας κατανόησης), κατόπιν εκθέτουν ορισμένα επιχειρήματα που καταρρίπτουν
τη δική τους παρερμηνεία για το περιεχόμενο του κειμένου, και κλείνουν θριαμβευτικά θεωρώντας πως επειδή κατέρριψαν τη στρεβλή άποψη που είχαν σχηματίσει για το εξελικτικό επιχείρημα, κατάφεραν να καταρρίψουν το εξελικτικό επιχείρημα!
Τι λέει λοιπόν ο Ντόκινς:
'Any engineer would naturally assume that the photocells would point towards the light, with their wires leading backwards towards the brain. He would laugh at any suggestion that the photocells might point away from the light, with their wires departing on the side nearest the light. Yet this is exactly what happens in all vertebrate retinas. Each photocell is, in effect, wired in backwards, with its wire sticking out on the side nearest the light. The wire has to travel over the surface of the retina to a point where it dives through a hole in the retina (the so-called ‘blind spot’) to join the optic nerve. This means that the light, instead of being granted an unrestricted passage to the photocells, has to pass through a forest of connecting wires, presumably suffering at least some attenuation and distortion (actually, probably not much but, still, it is the principle of the thing that would offend any tidy-minded engineer). I don’t know the exact explanation for this strange state of affairs. The relevant period of evolution is so long ago.'
Από το παραπάνω κείμενο οι συντάκτες της ιστοσελίδας κατάλαβαν ότι ο Ντόκινς λέει πως το μάτι των σπονδυλοζώων
δεν λειτουργεί καλά, και για το λόγο αυτό εκθέτουν μια σειρά επιχειρημάτων που εκθειάζουν τη λειτουργικότητα του ματιού των σπονδυλοζώων. Αφού πρώτα ψέγουν τον Ντόκινς ότι χρησιμοποιεί θεολογικό επιχείρημα αντί για εξελικτικό, εξηγούν ότι οι νευρώνες δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από το μάτι γιατί εκεί βρίσκονται τα αιμοφόρα αγγεία, επισημαίνουν ότι το μάτι των σπονδυλοζώων που έχει τους νευρώνες μπροστά βλέπει καλύτερα από το μάτι του καλαμαριού που έχει τους νευρώνες πίσω, και καταλήγουν λέγοντας ότι η παρουσία των νευρώνων μπροστά από τους φωτοϋποδοχείς δεν είναι και κανένα σοβαρό μειονέκτημα, διότι υπάρχουν τα κύτταρα Μίλερ που συλλέγουν το φως, λειτουργώντας σαν οπτικές ινές -υπονοώντας φαντάζομαι ότι η απώλεια φωτονίων είναι ασήμαντη, κάτι που, όλως παραδόξως, είχε ήδη επισημάνει ο ίδιος ο Ντόκινς!
(actually, probably not much but, still, it is the principle of the thing that would offend any tidy-minded engineer...).
Πολύ ωραία όλα αυτά, μόνο που ο Ντόκινς δεν είπε πουθένα ότι το μάτι δεν λειτουργεί καλά, ούτε καν υπονόησε κάτι τέτοιο. Αν όντως ήθελε να αναδείξει ότι το μάτι είναι
ατελώς σχεδιασμένο, τότε φαντάζομαι θα ανέφερε μερικές από τις πολύ διαδεδομένες παθήσεις του: μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό, στραβισμό, γλαύκωμα, καταρράκτη, πρεσβυωπία κλπ κλπ. Πολύ θα ήθελα να ακούσω πώς εξηγούν οι ευφυοσχεδιαστές την ύπαρξη της μυωπίας. Θα παραδέχονταν άραγε ότι ο Σχεδιαστής δεν τα έπραξε όλα στην εντέλεια, ή μήπως θα μας έλεγαν "Μακάριοι οι μύωπες" ή ότι "ο Θέος έφτιαξε τη μυωπία για να δοκιμάσει την πίστη μας" ή ίσως το παντός καιρού "Άγνωστες οι βουλές του Κυρίου";
Στα επιχειρήματα των ευφυοσχεδιαστών κρύβονται και δύο ενδιαφέροντα αυτογκόλ:
Αυτογκόλ Νο 1: "Οι νευρώνες δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται πίσω από τους φωτοϋποδοχείς, διότι πίσω από τους φωτοϋποδοχείς βρίσκονται τα αιμοφόρα αγγεία που αιματώνουν το μάτι. Αν βάζαμε τα αιμοφόρα αγγεία μπροστά από τους φωτοϋποδοχείς, τότε δεν θα βλέπαμε καθόλου, για το αίμα είναι αδιαφανές."
Δηλαδή, άλλο ενδεχόμενο δεν υπάρχει; Πρέπει οπωσδήποτε να βάλουμε είτε τα νεύρα είτε τα αιμοφόρα αγγεία μπροστά από τους φωτοϋποδοχείς; Δεν θα μπορούσε ο Σχεδιαστής να προβλέψει χώρο πίσω από τους φωτοϋποδοχείς και για τα αιμοφόρα αγγεία και για τα νεύρα; Τι διάολο "ευφυής" Σχεδιαστής είναι;
Αυτογκόλ Νο 2: "Τα καλαμάρια που έχουν τα νεύρα πίσω από τους φωτοϋποδοχείς, δεν βλέπουν τόσο καλά όσο τα σπονδυλόζωα."
Δηλαδή το μάτι των καλαμαριών δεν είναι καλά σχεδιασμένο; Ή μήπως ο ευφυής Σχεδιαστής ήθελε τα καλαμάρια να μην βλέπουν καλά; Και εν πάσει περιπτώσει, γιατί τέτοια μεροληψία κατά των καλαμαριών;
Ας επανέρθουμε στο αρχικό κείμενο του Ντόκινς. Ο Ντόκινς δεν λέει ότι το μάτι των σπονδυλοζώων είναι άσχημα σχεδιασμένο. Λέει ότι είναι
παράδοξα σχεδιασμένο. Ένας σώφρων σχεδιαστής θα φρόντιζε ώστε οι φωτοϋποδοχείς να είναι στραμμένοι προς την πλευρά του φωτός, όχι προς την αντίθετη πλευρά. Τοποθετώντας τους φωτοϋποδοχεις ανάποδα, ο σχεδιαστής θα αναγκαζόταν να εφεύρει κάποιον τρόπο μείωσης της διάχυσης του φωτός, όπως ας πούμε τα κύτταρα Μίλερ, που λειτουργούν σαν οπτικές ίνες. Αν όμως ακολουθούσε την πολύ απλούστερη λύση να στρέψει τους φωτοϋποδοχείς προς το φως, τότε δεν θα χρειαζόταν ποτέ να μπει στον κόπο να σχεδιάζει οπτικές ίνες. Το μόνο που θα χρειαζόταν να κάνει θα ήταν να προβλέψει χώρο πίσω από τους φωτοϋποδοχείς τόσο για τα αιμοφόρα αγγεία όσο και για τα νεύρα, κάτι που αφενός απαντάται σε ένα σωρό άλλα όργανα του σώματος και αφετέρου είναι πολύ απλούστερο από τον σχεδιασμό οπτικών ινών.
Το συγκεκριμένο επιχείρημα του Ντόκινς είναι όντως θεολογικό. Αυτό που λέει είναι ότι ένας συνειδητός, ευφυής Σχεδιαστής δεν θα επέλεγε ποτέ έναν τόσο πολύπλοκο και πολυδάπανο τρόπο για να λύσει ένα πρόβλημα, όταν θα μπορούσε να ακολουθήσει μια πολύ απλούστερη εναλλακτική επιλογή. Το υπόλοιπο, εξελικτικό επιχείρημά του δεν διατυπώνεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα αλλά σε άλλα σημεία του βιβλίου. Με λίγα λόγια λέει τα εξής:
Η φυσική επιλογή δεν είναι ένας συνειδητός σχεδιαστής. Η εξέλιξη λαμβάνει χώρα με τη συσσώρευση τροποποιήσεων, οι οποίες αρχικά εμφανίζονται τυχαία και κατόπιν επιλέγονται,
μη τυχαία, λόγω των πλεονεκτημάτων που προσδίδουν στους κατόχους τους. Το τελικό αποτέλεσμα της σωρευτικής επιλογής -το μάτι του παραδείγματός μας, λόγου χάρη- οφείλει πάντοτε να είναι καλό, ειδάλλως θα είχε εξαφανιστεί προ πολλού. Είναι πολύ πιθανό όμως να διαπιστώσουμε ότι έχει σημαντικές ατέλειες, ή ότι κάποια μάλλον εύκολα προβλήματα φαίνεται να αντιμετωπίστηκαν με παράδοξα περίπλοκους τρόπους. Σχετικά παραδείγματα υπάρχουν πάμπολλα. Μεταξύ άλλων, παράδοξα περίπλοκες είναι οι δομές του εσωτερικού αφτιού, οι διαδρομές των εγκεφαλικών νεύρων και ένα σωρό εμβρυολογικές διεργασίες. Και ας μη μιλήσουμε για ατέλειες...
Θα επεκταθώ σε επόμενη ευκαιρία.
