ο επικεφαλής - στον επικεφαλή(ς)
- Thread starter Ambrose
- Start date
Πρέπει να έχει συζητηθεί αρκετά το θέμα γιατί οι στατιστικές είναι ενθαρρυντικές: σχεδόν 34 εκατομμύρια είναι τα ευρήματα (μην το δέσετε κόμπο — λιγότερα είναι, αλλά πάντως συντριπτικά περισσότερα από τα υπόλοιπα) για σελίδες με το «επικεφαλής», σε μία λέξη και με το σίγμα του.
Η πρόταση να το γράφουμε δύο λέξεις («επί κεφαλής», όπως γράφουμε «οι επί πτυχίω») δεν φαίνεται να μπορεί να αντιστρέψει το ρεύμα (14.000 ευρήματα) γιατί η λέξη είναι συνηθισμένη και δείχνει πιο όμορφη, περισσότερο σαν όνομα (επίθετο / ουσιαστικό ), όταν είναι μία λέξη.
Από την άλλη, αυτό είναι και η ρίζα του προβλήματος, δηλαδή που θυμίζει πια τόσο πολύ λέξεις σαν τις επιτελής, επιμελής, που σχεδόν σε παρασύρει να το κλίνεις. Ήδη οι *επικεφαλείς περνάνε τις 22.000 και... ουδείς αναμάρτητος. 34 στην enet, 87 στην Καθημερινή, 60 στον ΔΟΛ, 102 στο in.gr!
Ακόμα μεγαλύτερος πειρασμός είναι να του φας το τελικό «ς» στη γενική και την αιτιατική. Έτσι τα *επικεφαλή κοντεύουν τις 44.000. Σταθερή η Καθημερινή, ανεβάζει τα ευρήματά της στα 138.
Θα πεις ότι αυτό το «κεφαλή» είναι σχεδόν δικαιολογημένο, υπάρχει η εικόνα του «κεφαλή» στη γλώσσα μας. Αλλά οι «κεφαλείς» από πού προέκυψαν; Και τι να πούμε για τα *επικεφαλούς και τα *επικεφαλών; Δεν είναι πολλά, ούτε 800. Αλλά, με το πες πες, λίγο να τα συνηθίσουμε κι αυτά, δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει.
Με την ευκαιρία, να προσθέσω ότι τα επιπλέον, επιμέρους, επιτόπου είναι περισσότερα από τα επί πλέον, επί μέρους, επί τόπου. Ευτυχώς, δεν έχει μπει ακόμα κανείς στον πειρασμό να τα κλίνει. (Εντάξει, υπάρχουν λίγες εκατοντάδες *επιμέρος και *επί μέρος, αλλά... κάπου θα παράκουσαν.)
Η πρόταση να το γράφουμε δύο λέξεις («επί κεφαλής», όπως γράφουμε «οι επί πτυχίω») δεν φαίνεται να μπορεί να αντιστρέψει το ρεύμα (14.000 ευρήματα) γιατί η λέξη είναι συνηθισμένη και δείχνει πιο όμορφη, περισσότερο σαν όνομα (επίθετο / ουσιαστικό ), όταν είναι μία λέξη.
Από την άλλη, αυτό είναι και η ρίζα του προβλήματος, δηλαδή που θυμίζει πια τόσο πολύ λέξεις σαν τις επιτελής, επιμελής, που σχεδόν σε παρασύρει να το κλίνεις. Ήδη οι *επικεφαλείς περνάνε τις 22.000 και... ουδείς αναμάρτητος. 34 στην enet, 87 στην Καθημερινή, 60 στον ΔΟΛ, 102 στο in.gr!
Ακόμα μεγαλύτερος πειρασμός είναι να του φας το τελικό «ς» στη γενική και την αιτιατική. Έτσι τα *επικεφαλή κοντεύουν τις 44.000. Σταθερή η Καθημερινή, ανεβάζει τα ευρήματά της στα 138.
Θα πεις ότι αυτό το «κεφαλή» είναι σχεδόν δικαιολογημένο, υπάρχει η εικόνα του «κεφαλή» στη γλώσσα μας. Αλλά οι «κεφαλείς» από πού προέκυψαν; Και τι να πούμε για τα *επικεφαλούς και τα *επικεφαλών; Δεν είναι πολλά, ούτε 800. Αλλά, με το πες πες, λίγο να τα συνηθίσουμε κι αυτά, δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει.
Με την ευκαιρία, να προσθέσω ότι τα επιπλέον, επιμέρους, επιτόπου είναι περισσότερα από τα επί πλέον, επί μέρους, επί τόπου. Ευτυχώς, δεν έχει μπει ακόμα κανείς στον πειρασμό να τα κλίνει. (Εντάξει, υπάρχουν λίγες εκατοντάδες *επιμέρος και *επί μέρος, αλλά... κάπου θα παράκουσαν.)
danae
¥
Άλλη διαδεδομένη ανυπόφορη παρανόηση είναι το "ως αναφορά".
Τώρα είδα ότι έχει ξανασυζητηθεί... Δεν ξύπνησα ακόμα...
Μα, και ο επικεφαλής (αυτοπροσώπως) έχει ξανασυζητηθεί: http://www.lexilogia.gr/forum/showthread.php?p=907#post907
Chimera
New member
Δεν νομίζω πως είναι δα τόσο τραγικό να κλίνουμε την λ. επικεφαλής. Δεν μπορώ να δω και ποιο είναι το πρόβλημα να πει κανείς αυτό τ' αστροστιγματισμένο των επικεφαλών.
Εμένα δεν με ενοχλεί η κλίση αν και αποτελεί μια από τις λίγες περιπτώσεις που πιάνομαι "συντηρητικός" και το κρατάω άκλιτο. Μάλλον με επηρεάζει και το ότι δεν έχω δει ακόμα ούτε έναν ειδικό τής γλώσσας που να μην είναι αρνητικός ως προς την κλίση.
( Και, τέλος πάντων, μήπως εδώ η παρέα ενοχλείται επειδή έχει κάπως παραπάνω γλωσσική καλλιέργεια; )
Εμένα δεν με ενοχλεί η κλίση αν και αποτελεί μια από τις λίγες περιπτώσεις που πιάνομαι "συντηρητικός" και το κρατάω άκλιτο. Μάλλον με επηρεάζει και το ότι δεν έχω δει ακόμα ούτε έναν ειδικό τής γλώσσας που να μην είναι αρνητικός ως προς την κλίση.
( Και, τέλος πάντων, μήπως εδώ η παρέα ενοχλείται επειδή έχει κάπως παραπάνω γλωσσική καλλιέργεια; )
Ένα μεγάλο μέρος της παρέας εδώ βγάζει το ψωμάκι της κάνοντας κόλπα με τη γλώσσα. Άλλος μεταφράζει, άλλος διορθώνει, άλλος διδάσκει. Συχνά λοιπόν θέλουμε να ξέρουμε: πώς να το γράψω για να μη μου το διορθώσουν; Ή: αυτό πρέπει να το διορθώνω ή να το αφήνω;
Δεν είμαστε γλωσσολόγοι που απλώς περιγράφουν — αν και το κάνουμε κι αυτό, καθώς προσπαθούμε να παρακολουθούμε την εξέλιξη της γλώσσας, αλλιώς δεν μπορείς να ξέρεις πότε θα αφήσεις την καταχώρηση να πάρει τη θέση της καταχώρισης. Τις ισορροπίες προσπαθούμε να ανακαλύψουμε. Από αυτή την άποψη είμαστε πιο ευαίσθητοι και από τους γλωσσολόγους και από τους λεξικογράφους, που ξεμπερδεύουν παραθέτοντας ό,τι κυκλοφορεί. Εμείς καλούμαστε να διαλέξουμε.
και ελπίζω να μην πήρες στραβά το σχόλιό μου γιατί δεν το εννόησα άσχημα. Κι η Λεξιλογία είναι ένα μέρος που μου αρέσει κυρίως επειδή εδώ βρίσκω μια ρεαλιστική ματιά πάνω στην γλώσσα. :)
Themis†
¥
Το παραθέτω για να εμπεδωθεί καλύτερα.
Themis†
¥
Όχι, είναι για όλους μας. Και σχετικό με μια συζήτηση που είχαμε κάνει και είχαμε φτάσει να μιλάμε για περιγραφικότητα, επεμβατικότητα και αν μπορούμε να βλέπουμε την εξέλιξη της γλώσσας σαν ουδέτεροι παρατηρητές ή αντίθετα σαν ενεργά συμμετέχοντες στη διαδικασία. Αλλά τέτοια νήματα μόνο ο Ζάζουλας μπορεί να τα βρίσκει.
Ούτως ή άλλως συμμετέχουμε στη διαδικασία, εφόσον συνεχίζουμε να μιλάμε και να γράφουμε. Αν όμως είμαστε γλωσσολόγοι, αν δηλαδή έχουμε μια αξίωση (claim) επιστημοσύνης, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να κρατάμε μια απόσταση, όσο αυτό είναι μπορετό, από το πεδίο της έρευνάς μας. Μπορεί ο παρατηρητής, κατά την κβαντομηχανική, να επηρεάζει το φαινόμενο που παρατηρεί ακριβώς λόγω της παρατήρησής του, αλλά η ίδια η απόφανση της επιστήμης ότι ο παρατηρητής επηρεάζει το φαινόμενο, είναι επιστήμη.
Συγγνώμην, αν τα μπέρδεψα λίγο, αλλά αυτά έχει η θεωρία.
Συγγνώμην, αν τα μπέρδεψα λίγο, αλλά αυτά έχει η θεωρία.
Themis†
¥
Το απόσπασμα του Νίκελ λέει πολύ καλά ότι οι μεταφραστές είναι υποχρεωμένοι και να παρακολουθούν από απόσταση και να επιλέγουν, με τον πιο άμεσο και έμπρακτο τρόπο, ανά πάσα στιγμή. Όχι ότι και όλοι οι άλλοι δεν επιλέγουν, αλλά όσοι υποχρεούνται να διαμορφώσουν ένα κείμενο δεν μπορούν ούτε στα δύσκολα να επικαλεστούν την ουδετερότητα της απόστασης και να πάρουν παράταση. Κατά τα άλλα, η παρατήρηση του arberlis θα μπορούσε να ανοίξει τεράστια συζήτηση. Για την επιστήμη, για τη θεολογία, για τους κοινωνικούς ρόλους, για την ιστορία. Είτε η γάτα του Σρέντιγκερ είναι νεκρή είτε ζωντανή, και όσες πεταλούδες κι αν φτερουγίσουν στην Αμαζονία, η ιστορία ξέρει να σουμάρει και να προχωράει.
crystal
Moderator
Όλα αυτά, φαντάζομαι, εφαρμόζονται κυρίως στη λογοτεχνική μετάφραση (αλλά ακόμη κι εκεί, δεν σου λένε ότι "εμείς ακολουθούμε το τάδε λεξικό";). Ας ρίξω όμως στην κουβέντα και μια ακόμη διάσταση, η οποία αφορά έναν πολύ μεγάλο όγκο μεταφράσεων: τις "εμπορικές", δηλαδή αυτές που χρειάζεται μια εταιρεία για να προωθήσει τα προϊόντα της ή για να μοιράσει τεκμηρίωση εσωτερικά στους υπαλλήλους της κ.λπ. Εκεί λοιπόν υπάρχει και ένας ακόμη παράγοντας: ο πελάτης. Και η θεωρία ότι μπορούμε να επιλέγουμε ανά πάσα στιγμή, στην πράξη πολλές φορές ισοπεδώνεται.
Υπάρχουν πελάτες που δεν έχουν πρόβλημα και σε αφήνουν να κάνεις ό,τι θέλεις σε όλα τα επίπεδα (γλωσσική γραμμή, επιλογή ρέτζιστερ, λεξιλογικές επιλογές, τα πάντα).
Υπάρχουν αυτοί που μπορεί να προβάλουν μια αντίρρηση, αλλά αν τους δώσεις σοβαρή τεκμηρίωση θα απαντήσουν "ΟΚ, εσείς ξέρετε, δεκτό".
Υπάρχουν αυτοί που σου δίνουν ρητή οδηγία να μην γράφεις "καταχώριση" αλλά "καταχώρηση" και επιμένουν να την τηρήσεις.
Υπάρχουν αυτοί που θέλουν αυτό, αυτό κι αυτό, κι όσο κι αν τους εξηγείς ότι το κείμενο σκαλώνει και βγαίνει κολοβό, δεν τους ενδιαφέρει, γιατί μπαίνουν στη μέση άλλα πράγματα (από copyright μέχρι ξερωγωτί).
Τα παραπάνω είναι πραγματικά παραδείγματα, που αφορούν κυρίως κείμενα localization και marketing. Ειδικά στο localization, οι περιορισμοί είναι πολλοί. Ενδεικτικά: όσο κι αν μου αρέσει το "ηλεμήνυμα", δεν θα τολμήσω να το χρησιμοποιήσω, όχι τουλάχιστον μέχρι να διαδοθεί τόσο ώστε να μπορώ να πω "κοιτάχτε, το χρησιμοποιεί ο μισός πληθυσμός, είναι όρος με σοβαρό υπόβαθρο και τον ξέρουν όλοι". Και φυσικά πρέπει να πληρούνται και οι δύο αυτές προϋποθέσεις - γιατί και το "download" όλοι "κατεβάζω" το λένε, αλλά δεν θα τολμήσεις να το χρησιμοποιήσεις παρά εξαιρετικά σπάνια (και χρωστάω μεγάλη χάρη σε κάποιον που μου έμαθε να γράφω "λάβετε" ή "αποκτήστε" αντί για "πραγματοποιήστε λήψη").
Ο πελάτης, λοιπόν. Που έχει και δικούς του reviewers, οι οποίοι τις περισσότερες φορές προξενούν μεγαλύτερη ζημιά απ' αυτήν που καλούνται να διορθώσουν. Και που στόχος είναι να μείνει ικανοποιημένος, όχι μόνο επειδή αυτός πληρώνει κι "έχει πάντα δίκιο", αλλά επειδή, σε τελική ανάλυση, τα προϊόντα του θέλει να προωθήσει κι έρχεται σ' εσένα για να τον βοηθήσεις. Εδώ πέρα γλωσσικοί ακροβατισμοί δεν χωράνε, επειδή θέλουμε το γνωστό, το διαδεδομένο, το γλωσσικά επικρατέστερο. Κι ο καλός μεταφραστής δεν είναι αυτός που θα σπάσει τις νόρμες, αλλά αυτός που θα χτυπήσει καμπανάκια στον πελάτη αν κάτι είναι άσχημο, θα πατήσει πόδι όσο περισσότερο μπορεί σε κάποια παράλογη γλωσσική απαίτηση, θα δώσει τη γνώμη του ως linguist, τέλος πάντων, και στο τέλος θα παραδώσει ένα κείμενο στρωτό και καλοφτιαγμένο... που δεν θα αποκλίνει από το multiterm, τα μεγάλα λεξικά της Ελληνικής και τη γραμματική του Τριανταφυλλίδη.
Πριν μου πείτε ότι όλο αυτό δεν μας αφορά, να απαντήσω ότι μας αφορά αρκετά, επειδή ένα μεγάλο μέρος αυτών των κειμένων βγαίνουν και στο ίντερνετ, όπου αργά ή γρήγορα καταλήγουμε όλοι. :)
Υπάρχουν πελάτες που δεν έχουν πρόβλημα και σε αφήνουν να κάνεις ό,τι θέλεις σε όλα τα επίπεδα (γλωσσική γραμμή, επιλογή ρέτζιστερ, λεξιλογικές επιλογές, τα πάντα).
Υπάρχουν αυτοί που μπορεί να προβάλουν μια αντίρρηση, αλλά αν τους δώσεις σοβαρή τεκμηρίωση θα απαντήσουν "ΟΚ, εσείς ξέρετε, δεκτό".
Υπάρχουν αυτοί που σου δίνουν ρητή οδηγία να μην γράφεις "καταχώριση" αλλά "καταχώρηση" και επιμένουν να την τηρήσεις.
Υπάρχουν αυτοί που θέλουν αυτό, αυτό κι αυτό, κι όσο κι αν τους εξηγείς ότι το κείμενο σκαλώνει και βγαίνει κολοβό, δεν τους ενδιαφέρει, γιατί μπαίνουν στη μέση άλλα πράγματα (από copyright μέχρι ξερωγωτί).
Τα παραπάνω είναι πραγματικά παραδείγματα, που αφορούν κυρίως κείμενα localization και marketing. Ειδικά στο localization, οι περιορισμοί είναι πολλοί. Ενδεικτικά: όσο κι αν μου αρέσει το "ηλεμήνυμα", δεν θα τολμήσω να το χρησιμοποιήσω, όχι τουλάχιστον μέχρι να διαδοθεί τόσο ώστε να μπορώ να πω "κοιτάχτε, το χρησιμοποιεί ο μισός πληθυσμός, είναι όρος με σοβαρό υπόβαθρο και τον ξέρουν όλοι". Και φυσικά πρέπει να πληρούνται και οι δύο αυτές προϋποθέσεις - γιατί και το "download" όλοι "κατεβάζω" το λένε, αλλά δεν θα τολμήσεις να το χρησιμοποιήσεις παρά εξαιρετικά σπάνια (και χρωστάω μεγάλη χάρη σε κάποιον που μου έμαθε να γράφω "λάβετε" ή "αποκτήστε" αντί για "πραγματοποιήστε λήψη").
Ο πελάτης, λοιπόν. Που έχει και δικούς του reviewers, οι οποίοι τις περισσότερες φορές προξενούν μεγαλύτερη ζημιά απ' αυτήν που καλούνται να διορθώσουν. Και που στόχος είναι να μείνει ικανοποιημένος, όχι μόνο επειδή αυτός πληρώνει κι "έχει πάντα δίκιο", αλλά επειδή, σε τελική ανάλυση, τα προϊόντα του θέλει να προωθήσει κι έρχεται σ' εσένα για να τον βοηθήσεις. Εδώ πέρα γλωσσικοί ακροβατισμοί δεν χωράνε, επειδή θέλουμε το γνωστό, το διαδεδομένο, το γλωσσικά επικρατέστερο. Κι ο καλός μεταφραστής δεν είναι αυτός που θα σπάσει τις νόρμες, αλλά αυτός που θα χτυπήσει καμπανάκια στον πελάτη αν κάτι είναι άσχημο, θα πατήσει πόδι όσο περισσότερο μπορεί σε κάποια παράλογη γλωσσική απαίτηση, θα δώσει τη γνώμη του ως linguist, τέλος πάντων, και στο τέλος θα παραδώσει ένα κείμενο στρωτό και καλοφτιαγμένο... που δεν θα αποκλίνει από το multiterm, τα μεγάλα λεξικά της Ελληνικής και τη γραμματική του Τριανταφυλλίδη.
Πριν μου πείτε ότι όλο αυτό δεν μας αφορά, να απαντήσω ότι μας αφορά αρκετά, επειδή ένα μεγάλο μέρος αυτών των κειμένων βγαίνουν και στο ίντερνετ, όπου αργά ή γρήγορα καταλήγουμε όλοι. :)
Themis†
¥
Κρύσταλ, έχεις αναμφισβήτητα δίκιο σ' αυτό που λες. Ασφαλώς ο μεταφραστής δεν μπορεί πάντα να χρησιμοποιεί την προσωπική του προτίμηση. Αλλά ακόμα και η γνώμη αν π.χ. κάτι είναι αρκετά σοβαρό για να προτείνεις μια αλλαγή, ή αν δεν είναι τόσο σοβαρό ώστε να το κάνεις θέμα, σημαίνει ότι δεν μπορείς να μην έχεις δική σου εκτίμηση για το τι, στις συγκεκριμένες συνθήκες, είναι προτιμητέο. Νομίζω ότι τελικά ο μεταφραστής πάντα είναι υποχρεωμένος να έχει γνώμη, όσο κι αν ενδεχομένως δεν μπορεί να την ακολουθήσει.