Χωρίς να επεκταθώ στα περί νεολογισμών (δίνω κάποια αρχική βιβλιογραφία από το διαδίκτυο παρακάτω), θα πρέπει εδώ να διακρίνουμε τους νεολογισμούς από την ψυχαγωγική λεξιπλασία του άλλου νήματος. Το προσωπικό μου ενδιαφέρον (αλλά και ο πονοκέφαλος πολλών μεταφραστών) είναι πώς ένας νεολογισμός της γλώσσας-πηγής στο γλωσσικό ζεύγος στο οποίο εργαζόμαστε αποδίδεται καλύτερα στη γλώσσα-στόχο. Μήπως υπάρχει ήδη εύστοχη απόδοση και δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι; Ο ελληνικός νεολογισμός που έχουμε μπροστά μας προέκυψε από την ανάγκη να αποδοθεί ένας ξένος όρος ή είναι πρωτογενές δημιούργημα της γλώσσας μας;
Φανταστείτε τον φτωχό μεταφραστή που πρωτοσυνάντησε τη λέξη «αειφορία», σε μέρες μάλιστα που δεν υπήρχε καν το διαδίκτυο, αν δεν είχε αντιληφθεί ότι είναι η προτεινόμενη μετάφραση για το sustainability. Ακόμα και τα καλύτερα λεξικά να είχε, η μόνη πληροφορία που θα έπαιρνε θα ήταν ο «αειφόρος» στον Σοφοκλή και αποκεί στον Ησύχιο (=αειθαλής).
Εγώ ο ίδιος κουβαλάω από το 1974 την απορία (και την τσατίλα): όταν στο smog του Penguin-Hellenews δεν δώσαμε την «αιθαλομίχλη», ήταν επειδή δεν κυκλοφορούσε ακόμα ευρέως ο όρος ή απλώς τον αγνοούσαμε; (Όταν πρόκειται για πρόσφατους νεολογισμούς, οι ετυμολογικές σημειώσεις των λεξικών μας δεν βοηθούν ως προς την πρώτη γνωστή εμφάνιση ενός νεολογισμού, όπως γίνεται στα μεγάλα αγγλικά ή γαλλικά λεξικά που ξέρω ή στη Συναγωγή νέων λέξεων του Κουμανούδη. Μπορώ να κατανοήσω τους λόγους.)
Δυστυχώς, τα δίγλωσσα γενικά λεξικά που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, κυρίως αναμασούν παλιότερη ύλη. Αναζήτησα σε ένα μεγάλο (1600 σελίδων) αγγλοελληνικό λεξικό έκδοσης 2004 κάποιο φρέσκο υλικό. Όταν δεν το βρήκα, γύρισα στη βιβλιογραφία και μου απαντήθηκε η απορία: το πιο πρόσφατο αγγλικό λεξικό εκεί ήταν το Longman Dictionary of Contemporary English του 1978! Ακόμα και το Penguin-Hellenews (που δίνεται στην τελευταία του έκδοση, του 1989) ήταν πιο φρέσκο… Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στο smog η μετάφραση που προτείνει το λεξικό του 2004 παραμένει «νέφος, ατμοσφαιρική ρύπανση».
Θα ήθελα λοιπόν σ’ αυτό το νήμα να μαζεύουμε τους ενδιαφέροντες νεολογισμούς: όχι μόνο αυτούς που θεωρεί κανένας ότι έχουν καθιερωθεί και θα έπρεπε να μπουν στα λεξικά, αλλά κυρίως εκείνους που δεν είναι διαφανείς ως προς την προέλευσή τους ή την απόδοσή τους στην άλλη γλώσσα. Ίσως για πολλούς απ’ αυτούς να πρέπει να αφιερώσουμε ολόκληρα νήματα. Άλλωστε, τέτοιες είναι ήδη πάρα πολλές από τις περιπτώσεις στα μεταφραστικά νήματα των φόρουμ που γνωρίζουμε.
Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι:
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d12/02.html
http://kapodistriako.uoa.gr/stories/080_bo_01/index.php?m=2
http://project2007.hau.gr/telamon/files/HAU-speechValeontisMantzari_GR.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Neologism
Φανταστείτε τον φτωχό μεταφραστή που πρωτοσυνάντησε τη λέξη «αειφορία», σε μέρες μάλιστα που δεν υπήρχε καν το διαδίκτυο, αν δεν είχε αντιληφθεί ότι είναι η προτεινόμενη μετάφραση για το sustainability. Ακόμα και τα καλύτερα λεξικά να είχε, η μόνη πληροφορία που θα έπαιρνε θα ήταν ο «αειφόρος» στον Σοφοκλή και αποκεί στον Ησύχιο (=αειθαλής).
Εγώ ο ίδιος κουβαλάω από το 1974 την απορία (και την τσατίλα): όταν στο smog του Penguin-Hellenews δεν δώσαμε την «αιθαλομίχλη», ήταν επειδή δεν κυκλοφορούσε ακόμα ευρέως ο όρος ή απλώς τον αγνοούσαμε; (Όταν πρόκειται για πρόσφατους νεολογισμούς, οι ετυμολογικές σημειώσεις των λεξικών μας δεν βοηθούν ως προς την πρώτη γνωστή εμφάνιση ενός νεολογισμού, όπως γίνεται στα μεγάλα αγγλικά ή γαλλικά λεξικά που ξέρω ή στη Συναγωγή νέων λέξεων του Κουμανούδη. Μπορώ να κατανοήσω τους λόγους.)
Δυστυχώς, τα δίγλωσσα γενικά λεξικά που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, κυρίως αναμασούν παλιότερη ύλη. Αναζήτησα σε ένα μεγάλο (1600 σελίδων) αγγλοελληνικό λεξικό έκδοσης 2004 κάποιο φρέσκο υλικό. Όταν δεν το βρήκα, γύρισα στη βιβλιογραφία και μου απαντήθηκε η απορία: το πιο πρόσφατο αγγλικό λεξικό εκεί ήταν το Longman Dictionary of Contemporary English του 1978! Ακόμα και το Penguin-Hellenews (που δίνεται στην τελευταία του έκδοση, του 1989) ήταν πιο φρέσκο… Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στο smog η μετάφραση που προτείνει το λεξικό του 2004 παραμένει «νέφος, ατμοσφαιρική ρύπανση».
Θα ήθελα λοιπόν σ’ αυτό το νήμα να μαζεύουμε τους ενδιαφέροντες νεολογισμούς: όχι μόνο αυτούς που θεωρεί κανένας ότι έχουν καθιερωθεί και θα έπρεπε να μπουν στα λεξικά, αλλά κυρίως εκείνους που δεν είναι διαφανείς ως προς την προέλευσή τους ή την απόδοσή τους στην άλλη γλώσσα. Ίσως για πολλούς απ’ αυτούς να πρέπει να αφιερώσουμε ολόκληρα νήματα. Άλλωστε, τέτοιες είναι ήδη πάρα πολλές από τις περιπτώσεις στα μεταφραστικά νήματα των φόρουμ που γνωρίζουμε.
Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι:
http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_d12/02.html
http://kapodistriako.uoa.gr/stories/080_bo_01/index.php?m=2
http://project2007.hau.gr/telamon/files/HAU-speechValeontisMantzari_GR.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Neologism
Last edited:
