Το «παραγάγω», το «παράξω» και ο προβοκάτορας της γειτονιάς σας

[nickel]

Έχοντας υπόψη μου (και) κάποιες πρόσφατες αναφορές, έβαλα ένα ύπουλο [sic] εδώ, δίπλα στο «παράξεις», για να «μαζέψω πελάτες». Και τους μάζεψα.

Είχα γράψει κάποτε στο τρανσλάτουμ:
Στα αρχαία ο μέλλων ήταν «άξω», ο αόριστος β΄ «ήγαγον» και η υποτακτική «αγάγω».
Εξαιτίας τούτου, εμφανίστηκαν και έπαιξαν στη δημοτική οι τύποι του μέλλοντα «θα παραγάγω» και «θα παράξω».
Έτσι, ακόμα κι η Ελληνομάθεια, ενώ στο «εισάγω» δίνει μέλλοντα «θα εισαγάγω», στο «παράγω» αναφέρει «θα παράξω / θα παραγάγω» και στον παρακείμενο «έχω εισαγάγει» αλλά «έχω παράξει».
Εγώ βάζω «αγάγω» παντού και έχω ήσυχο το κεφάλι μου: θα απαγάγω, έχω απαγάγει, θα εισαγάγω, έχω παραγάγει κ.λπ. και προσπαθώ να μην κλίνω τα «διάγω» και «ενάγω» σε περίεργους χρόνους.
Και πάντοτε κάνω τη διάκριση ανάμεσα σε στιγμιαίο («θα παραγάγουν») και εξακολουθητικό («θα παράγουν»).

Ο Νίκος Σαραντάκος έγραφε πριν από δύο μήνες στο "Να παράξει": Οι αφορεσμένοι εναντίον του Αγάγ του Αμαληκίτη:
Μερικές δικές μου παρατηρήσεις για το θέμα. Να πω ξεκινώντας ότι προσωπικά χρησιμοποιώ ακόμα, αν και με δυσφορία πολλές φορές, τους τύπους «έχει παραγάγει», «να παραγάγει (όποτε χρειάζεται)» Το «να παράξει» ούτε το έχω γράψει (ακόμα) ούτε το έχω πει, αλλά δεν το θεωρώ λάθος και χαίρομαι όταν το βλέπω. Θεωρώ όμως λάθος το «έχει παράγει».
(Διαβάστε εκεί όλο το κείμενο γιατί δεν είναι σωστά πράγματα να κάνω πλήρη αναπαραγωγή εδώ.)

Διαβάστε και άλλες απόψεις (αν έχετε το κουράγιο):
http://periglwssio.blogspot.com/2006/09/blog-post_11.html
http://vrennus.blogspot.com/2007_03_01_archive.html
http://www.cyta.com.cy/pr/newsletter/Archive2000/March/Glossika/glossika.htm

Περισσότερη προβοκάτσια αργότερα.

 

[Zazula]

Να επισημάνω ότι ορισμένοι ομιλητές παρασύρονται (κυρίως από παρακείμενο & απαρέμφατο) και λένε λ.χ. "(παρ)αγάγει" λανθασμένα για το γ' εν. της οριστικής του ενεστώτα. Επίσης να ομολογήσω ότι χρησιμοποιώ αποκλειστικά και μόνο (και με μεγάλη αγαγαλλίαση, μάλιστα) τους τύπους "θα/να (παρ)αγάγει" όπου χρειάζεται, και δεν έχω πρόβλημα με τον αόριστο ή το γλωσσοδετήριο παρατατικό. Αντίθετα, γεμίζω σπυριά με τους τύπους "θα/να (παρ)άξει" και τα τύμπανα των αφτιών μου αιμορραγούν ακατάσχετα.

 

[sarant]

Και με τον Λασκαράτο αιμορραγείς ω Ζαζ; Και με τον Κονδυλάκη;

 

[Alexandra]

Ο κ. Αλαβάνος μού τρυπάει οδυνηρά το αφτί λέγοντας και ξαναλέγοντας "την έχει εισάγει". Αμάν!

 

[sarant]

Πράγματι, αυτό είναι ενοχλητικό -και, κυρίως, είναι λάθος. Είναι σαν να λες "την έχει δίνει".
Όμως, κανείς έλληνας δεν λέει "έχει δίνει" ενώ πολλοί, μορφωμένοι έλληνες ομιλητές, με πτυχία, σαν τον Αλαβάνο καληώρα, λένε "έχει εισάγει".

Να αλλάξουμε ομιλητές;

 

[Zazula]

Και με τον Λασκαράτο αιμορραγείς ω Ζαζ; Και με τον Κονδυλάκη;

Μα, νομίζω πως το τι κάνει τ' αφτιά τού καθενός να αιμορραγούν (εφόσον αυτό το "κάτι" είναι σωστό) εμπίπτει στη συνομοταξία de gustibus et coloribus. Αλλωνών τ' αφτιά ματώνουν με τον ομοιοκατάληκτο στίχο, αλλωνών με τις γενικές πληθυντικού των θηλυκών - τα δικά μου έχουν αποδειχτεί πολύ ευαίσθητα στο "παράξει", αυτό είν' όλο. :) Από 'κεί και πέρα, όταν φτάσεις ν' αγαπήσεις έναν δημιουργό, του συγχωρείς τις όποιες εμμονές του (άλλος με τα aγáγ σαν το αγάρ-αγάρ του αγά, κι άλλος με το áksı σαν τα νύχια του Φρέντι Κρούγκερ σε μαυροπίνακα) κι απολαμβάνεις αυτά που έχει να σου πει και τα μέρη στα οποία όλα ετούτα σε ταξιδεύουν.

 

[Zazula]

Μόλις τώρα στην εκπομπή Zoom της ΝΕΤ ένας από τους ομιλητές τής ομήγυρης (διάβαζε: πάνελ) δίπλα από το «θα παράξει» πέταξε και ένα «θα εισάξει». Έλεος! Αυτά ποιος θα τα ισιάξει;

 

[EpsilonSigma]

"… δεν είναι σωστά πράγματα να κάνω πλήρη αναπαραγωγή εδώ". Τάδε έφη nickel. Έπιασε καλοκαιράκι…

 

[sarant]

Η φιλοδοξία των χωριανών ήτο να εισάξουν νέα γράμματα και νέα μέθοδο, αν και γι’ αυτά είχαν πολύ αόριστη ιδέα, αγράμματοι ως ήσαν και μακριά του πολιτισμού. Αλλ’ αφού έφυγεν ο νέος δάσκαλος, αναγκασθήκανε να ξαναφέρουν τον παλιό, που δίδασκε τα λεγόμενα Κοινά ή κολλυβογράμματα.

(Κονδυλάκης, Ο νεωτεριστής, πριν από 100+ χρόνια)

 

[tsioutsiou†]

Αυτά τα "ξ" (ξου, ξου), τελευταίως, μού ακούγονται σαν δημοτικός λογιοτατισμός και ας σχηματίζονται τυπικά σωστά. Με το ζόρι να εξοβελίσουμε τον αόριστο β΄.
Γράφω και λέω (αν και κοντοστέκομαι γιατι ψιλομπερδεύομαι τώρα μ' αυτά που ακούμε) "να εισαγάγω" κλπ.
Αλλά, από κει και πέρα, το λάθος -και δεν μ' αρέσει- "την έχει εισάγει" μού φαίνεται αναμενόμενη απλοποίηση.
Τυχερό είναι το "απάγω", που στον αόριστο το λέμε σωστά :)

 

[sarant]

Το "παράξει" όμως δεν το έχει επιδοκιμάσει/προτείνει κανείς γκουρού του δημοτικισμού, όπως π.χ. το "συγγράφισσα" ή την αποφυγή των εις -ής. Είναι τύπος λαϊκός, που απαντά στην ανάγκη να τηρηθεί η διάκριση στιγμιαίου/εξακολουθητικού (το 'έχει παράγει' είναι αντίστοιχο με το 'έχει δίνει', άρα είναι τέρας) αλλά να αποφευχθεί το αφόρητο σωστό, αμαληκιτικό 'έχει παραγάγει'.

Το 'απάγω' προκειμένου για απαγωγές προσώπων μάλλον έχει αντικατασταθεί από νέο ρήμα, απαγάγω στον ενεστώτα.

 

[tsioutsiou†]

Το "παράξει" όμως δεν το έχει επιδοκιμάσει/προτείνει κανείς γκουρού του δημοτικισμού, όπως π.χ. το "συγγράφισσα" ή την αποφυγή των εις -ής. Είναι τύπος λαϊκός, που απαντά στην ανάγκη να τηρηθεί η διάκριση στιγμιαίου/εξακολουθητικού (το 'έχει παράγει' είναι αντίστοιχο με το 'έχει δίνει', άρα είναι τέρας) αλλά να αποφευχθεί το αφόρητο σωστό, αμαληκιτικό 'έχει παραγάγει'.

Το 'απάγω' προκειμένου για απαγωγές προσώπων μάλλον έχει αντικατασταθεί από νέο ρήμα, απαγάγω στον ενεστώτα.

Μάλλον μιλάμε ...με διαφορετικούς λαϊκούς τύπους :) Εγώ, χρόνια, δεν θυμάμαι κανέναν να μιλά απλά με ξ, πλήν κάποιων φοιτητών-ινστρουχτούρων από "άποψη", κι έπεφταν ειρωνείες στα αμφιθέατρα.
Το "έχει παράγει" έρχεται σαν φυσιολογική απλοποίηση ανάλογη με την αποβολή του αναδιπλασιασμού στη μετοχή παθ. παρακειμένου.

 

[Farofylakas]

Να πω μονάχα πως η διάκριση –άγω/–αγάγω για εξακολουθητικό και στιγμιαίο είναι κάτι το οποίο δεν μπορεί να παρακολουθήσει ο απλός ομιλητής και γι’ αυτό στην χρήση δεν γίνεται πραγματική διάκριση (πέρα από ομιλητές με κατάρτιση στην γλώσσα).

Πιστεύω πως μια εξομάλυνση τής συγκεκριμένης ρηματικής οικογένειας σε -άγω θα μας βοηθούσε.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην γλώσσα μας το παρατηρώ σε ρήματα που έχουν κρατήσει έναν αρχαϊκό τρόπο κλίσης.

 

[UsualSuspect]

παρέξω και συμμεθέξω

Σ' αυτό το νήμα νομίζω κολλάνε κι' αυτά. Το συμμεθέξω ειδικά λέγεται αρκετά. Έχεις κάποιος να πει κάτι προβοκατόρικο ή τα απορρίπτουμε αμέσως; Υπάρχει κάποια γραμματική βάση; Νομίζω στ΄αρχαία πως ο μέλλοντας του έχω είναι έξω. Το πιθανότερο να κάνω λάθος γιατί συνήθως αντέγραφα για να περάσω

 

[Themis†]

Νομίζω στ΄αρχαία πως ο μέλλοντας του έχω είναι έξω.

Έξω και σχήσω. Απ' όσο ξέρω όμως, ο σύγχρονος μέλλοντας δεν προήλθε από τον αρχαίο. Ο αρχαίος μέλλοντας έπεσε σε αχρηστία και σχηματίστηκε περιφραστικός με το θέλω. Για τον σχηματισμό του στιγμιαίου μέλλοντα σημασία είχε ο αρχαίος αόριστος. Και ο μοναδικός αόριστος του έχω ήταν έσχον. Καλύτερα να ξεχάσουμε το θα μεθέξω. Ή μεθέξω σκέτο και επιστροφή στην υπερτρισχιλιετή, ή θα μετάσχω. Κι ας μην ξεχνάμε ότι η νεοελληνική εφαρμόζει ακριβώς ίδια μέτρα και σταθμά για τον μέλλοντα και την υποτακτική. Αν ήταν ποτέ να καθιερωθεί το "θα μεθέξουν", θα άρχιζε αναπόφευκτα και το "να μεθέξουν", όσο κι αν θα διαρρήγνυαν (εντελώς διακριτικά, βεβαίως βεβαίως) τα ιμάτιά τους οι νεοκαθαρολόγοι.

 

[vamvakos]

To "απάγω" στον αόριστο το λέμε σωστά αλλά έλα που καραδοκεί ο ενεστώτας οριστικής που κάποιοι λένε "απαγάγω"!!!!

 

[nickel]

Πιστεύω ότι αυτή η παρέα πάντα ταλαιπωρούσε τον κόσμο, απλώς τώρα το βλέπουμε περισσότερο (πόσο εμείς ταλαιπωρούμε αυτά τα ρήματα) επειδή ο κόσμος εκφράζεται ελεύθερα και σε μεγάλες ποσότητες. Αν θυμάμαι καλά, η σχέση μου με τα αγο-ρήματα ήταν πάντα καλή (και, σαν το Ζαζ, χαιρόμουν να πετάω και ένα παραγάγω για να κάνω την απαραίτητη φιγούρα, τζάμπα τα μαθαίναμε;). Παράγω - φτιάχνω, παραγάγω - φτιάξω: είχα στήσει τα ζευγαράκια μου και ποτέ δεν μπέρδεψα διαρκές με στιγμιαίο. Ωστόσο, μέχρι και πρόσφατα, παρότι ήξερα το σωστό, μου ήταν αδύνατο σχεδόν να πω π.χ. «οι Πακιστανοί απάγουν* ο ένας τον άλλο». Μου φαινόταν εντελώς περίεργο και αφύσικο. Που δείχνει πόσο η γλώσσα είναι περισσότερο τριβή παρά κανόνες.

* Μέχρι και ο διορθωτής του Firefox αγνοεί ότι υπάρχει ο τύπος απάγουν και τον κοκκινίζει.

 

[vamvakos]

Δέν είμαι μακριά απο αυτό που λές, οτι δηλαδή η γλώσσα είναι περισσότερο τριβή παρά κανόνες. Διερωτώμαι λοιπόν άν μετά απο δέκα χρόνα λέμε μόνο "απαγάγω" (ενεστώτας) και όχι και "αναγάγω, εισαγάγω, εξαγάγω" (πάντα για ενεστώτα οριστικής μιλάμε). Άν έχουμε αυτή την ......μοίρα, τί να πώ;

 

[sarant]

Πάντως, ρήμα "απαγάγω" έχει σχηματιστεί εδώ και δεκαετίες -δεν ξέρω αν το λεξικό του Κριαρά είχε το θάρρος να το λημματογραφήσει (όπως με το απανέκαθεν). Θα έλεγα μάλιστα ότι το "απάγω" προκειμένου για Πακιστανούς κτλ. δεν απέχει πολύ από το λάθος. (Άλλωστε, λέμε ότι "το τάδε υλικό απάγει την θερμότητα").

Από τον αόριστο έχουν φτιαχτεί δεκάδες νέοι ενεστώτες, το φαινόμενο δεν είναι κόντρα στη λογική της γλώσσας.

(Δεν νομίζω ότι υπάρχει ενδεχόμενο να δούμε "αναγάγω" κτλ., για διάφορους λόγους).

 

[nickel]

Από τον αόριστο έχουν φτιαχτεί δεκάδες νέοι ενεστώτες, το φαινόμενο δεν είναι κόντρα στη λογική της γλώσσας.

Εκτός από το συνδράμω και το κατάσχω, πες και κάν' άλλο αν θυμάσαι.