Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας: Σχόλια Α

[nickel]

Κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό καινούργια Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (χωρίς το «της» στον τίτλο της) για τους μαθητές του γυμνασίου, σε έκδοση του ΟΕΔΒ. Στις 200 σελίδες της περιλαμβάνει «την ύλη και των δύο βιβλίων που χρησιμοποιούνταν έως τώρα στο σχολείο, της Γραμματικής και του Συντακτικού».

Άρχισα να τη διαβάζω για να δω τι καινούργια και ενδιαφέροντα υπάρχουν εκεί, αλλά προτείνω να την κατεβάσετε κι εσείς και να την έχετε πρόχειρη για κάθε χρήση και ανάγκη. Θα αναφέρω εδώ ή σε άλλα νήματα ό,τι πιστεύω ότι θα σας ενδιαφέρει.

Πρώτη έκδοση: http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/grammatiki_a_b_c/s_1_200.pdf
Πρόσφατη έκδοση: http://ebooks.edu.gr/courses/DSGYM-A112/document/4bdf08464itx/52404ee4nozk/52404f08vasq.pdf

Η κυριότερη αλλαγή που εντόπισα έχει να κάνει με το τελικό ν:

Στην δεύτερη παράγραφο της σελ. 21 (του βιβλίου, 22 του PDF) διαβάζω:

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. O Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε ποτέ.​

Οπότε, στο εξής, θα γράφουμε τον γεωργό, τον διακόπτη, στον χώρο, αυτόν τον βλάκα κ.λπ. Υποθέτω, αφού το μέτρο δεν επεκτάθηκε στο δεν ή στο άρθρο τη(ν), ότι δεν αποσκοπεί σε διευκόλυνση του γράφοντος σε σχέση με τον ήχο που ακολουθεί αλλά στην εξυπηρέτηση του αναγνώστη: προετοιμάζει και αποσαφηνίζει ότι το ουσιαστικό που ακολουθεί είναι αρσενικό και όχι ουδέτερο. Ως προς τους ήχους που ακολουθούν, παραμένουν τα μπ, ντ, γκ. Εξακολουθούμε δηλαδή να γράφουμε την μπόρα, την ντουλάπα, την γκρίνια, ενώ στο ΛΝΕΓ έχουμε τη μπόρα, τη ντουλάπα, τη γκρίνια.

Μου άρεσε που διάβασα στη σ. 31:

Η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.​

Και στη σ. 35:

Ορισμένα ουσιαστικά σε -ης που δηλώνουν επάγγελμα σχηματίζουν, σε ύφος κατά κανόνα οικείο, και θηλυκό ουσιαστικό σε -ισσα και σε -ίνα, π.χ. η γυμνασιάρχης και η γυμνασιάρχισσα, η βουλευτής και η βουλευτίνα.​

Επίσης:

Ορισμένα οξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας που δηλώνουν κατά κανόνα επαγγέλματα και δημόσια λειτουργήματα παρουσιάζουν στην κλητική του ενικού αριθμού, συνήθως μετά το κύριε και σπανιότερα χωρίς αυτό, την κατάληξη -ά, π.χ. κύριε δικαστά, κύριε διευθυντά (αντί κύριε δικαστή, κύριε διευθυντή, που χρησιμοποιούνται τις περισσότερες φορές σε πολύ οικείο ή και σε περιπαικτικό ύφος). Στον καθημερινό λόγο και κατά κανόνα σε χιουμοριστικό ή ειρωνικό ύφος ο τύπος αυτός επεκτείνεται και σε λέξεις που δηλώνουν απλώς ιδιότητες, π.χ. κύριε σπουδαστά, κύριε στρατιώτα.​

Άστοχα βρήκα τα παραδείγματα:

Ορισμένα παροξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας, σε ύφος κατά κανόνα οικείο ή χιουμοριστικό, παρουσιάζουν σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού μία συλλαβή παραπάνω με κατάληξη -άδες ή και -ηδες, π.χ. δεσπότες, δεσπότηδες και δεσποτάδες, ράφτες, ράφτηδες και ραφτάδες.
Δεσπότηδες; Ράφτηδες;​

Πιο εύστοχα τα παραδείγματα του Σχολικού:

αφέντης — αφέντες και αφεντάδες, ψάλτης — ψάλτες και ψαλτάδες, μαθητές — μαθητές και μαθητάδες, δεσπότης — δεσπότες (=μονάρχες) και δεσποτάδες (=εκκλησιαστικό αξίωμα), σατράπης — σατράπες (=αξίωμα στην αρχαία Περσία) και σατράπηδες (=περίεργοι, ιδιόρρυθμοι*).​

Αυτά για τώρα. Έπεται συνέχεια. Καλημέρα.


* Στο σώμα του λεξικού ο ορισμός (άνθρωπος δεσποτικός) είναι σωστός.


Δείτε και νήμα: Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας: Δημοσιεύματα

 

[SBE]

αφέντης — αφέντες και αφεντάδες, ψάλτης — ψάλτες και ψαλτάδες, μαθητές — μαθητές και μαθητάδες, δεσπότης — δεσπότες (=μονάρχες) και δεσποτάδες (=εκκλησιαστικό αξίωμα), σατράπης — σατράπες (=αξίωμα στην αρχαία Περσία) και σατράπηδες (=περίεργοι, ιδιόρρυθμοι*).​

*

μπα! Υπήρχε ο σατράπης στα σχολικά βιβλία και εντούτοις δόθηκε ερμηνεία της λέξης στις εξετάσεις;

ΥΓ Για τους δεσπότηδες και τους ράφτηδες αναρωτιέμαι μήπως ειναι πότηδες αυτοί που το έγραψαν

 

[EpsilonSigma]

Ήδη από τις πρώτες σελίδες φαίνεται η ανακρίβειά της, όταν γράφει ότι η σύνταξη μελετά τον τρόπο που οι λέξεις συνδυάζονται για να σχηματίζουν προτάσεις…

Εύγε, μια απ' τα ίδια… Όλα αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν.

Α! Και άλλο κορυφαίο: η φωνολογία εξετάζει και τα στοιχεία με τα οποία γράφουμε, τα γράμματα…

Και η κειμενογλωσσολογία και η πραγματολογία ασχολούνται με την χρήση της γλώσσας από τους ομιλητές; Τι λε ρε παιδί μου; Αλήθεια;

Ω, τι ντροπή!

 

[EpsilonSigma]

Γράφει, λοιπόν, η γραμματική, για την μεταφορά: «το χαρακτηριστικό που διατηρείται…».
Αυτή η ανακρίβεια είναι διαδεδομένη στον λόγο πολλών γλωσσολόγων. Όπου βλέπουν “feature” στην Αγγλική, μεταφράζουν «χαρακτηριστικό. Δεν είναι, όμως, όλα τα “features” χαρακτηριστικά. Εκτός από “characteristic features” (ή, απλώς, “characteristics”), υπάρχουν και: “diacritic features”, “pertinent features”, “distinctive features”…

Οπότε, καλύτερο να λέμε «γνωρίσματα», ώστε να μπορούμε να κάνουμε κι εμείς την αναγκαία διάκριση σε χαρακτηριστικά γνωρίσματα, διακριτικά γνωρίσματα, καθοριστικά γνωρίσματα.

Επίσης, τα αντώνυμα δεν είναι τα ίδια με τα αντίθετα. Υπάρχουν αντώνυμα, αντίθετα και αντίστροφα.

Και τι πα να πει, στα υπώνυμα, ότι η σημασία τους περιλαμβάνεται στην σημασία άλλης; Μπα, έτσι ορίζονται τα υπώνυμα; Από πότε; Και τα μερώνυμα τότε; Η σημασία τους είναι μέρος άλλης σημασίας;

Ωραία «γραμματική» θα διδάξουν πάλι. Εύγε!

 

[nickel]

Για το παραπάνω σχόλιο (όπως και το παρεμφερές εδώ) θα ήθελα να κάνω δύο σχόλια, το δεύτερο για πολλοστή φορά.

Το πρώτο λέει να μην ξεχνάμε ότι η Γραμματική προορίζεται για μαθητές του γυμνασίου και δεν θα έπρεπε να ζητάμε υπερβολικές λεπτομέρειες — γι' αυτό άλλωστε σχολίασα την επιλογή σπανιότατων τύπων δίπλα στους ραφτάδες και τους δεσποτάδες.

Ωστόσο, λάθη και αστοχίες θα υπάρχουν. Οπότε έρχομαι στο δεύτερο σχόλιο, που θα μαλλιάσει η γλώσσα μου να το επαναλαμβάνω (και, όπως πάντα, τα λέω στην πεθερά για να τ' ακούει και η νύφη): θες είναι όρος της ΕΛΕΤΟ, λήμμα του ΛΝΕΓ, σχολικό εγχειρίδιο, μετάφραση, οτιδήποτε συγκεντρώνει πολύ κόπο, δεν είναι σωστό να απαξιώνουμε αυτόν τον κόπο επειδή βρήκαμε ένα λάθος ή κάτι δεν μας άρεσε. Οι επισημάνσεις που κάνουμε εδώ μέσα θα πρέπει να γίνονται με τρόπο που, αν τύχει και περάσει κάποιος υπεύθυνος, θα χαρεί που θα βρει τη διόρθωση και θα πάει να την περάσει στην επόμενη έκδοση. Δεν είναι σωστό να τον κάνουμε να νιώθει άσχημα σαν τάχατες να ακυρώνουμε όλο τον κόπο του.

Εξαίρεση στα παραπάνω μπορούν να αποτελέσουν μόνο περιπτώσεις όπως, ας πούμε, αισχρές μεταφράσεις και ετυμολογικά παραμύθια. Εκεί θα θέλαμε να εξαφανιστούν από προσώπου γης (τα πονήματα, εννοώ, και μάλιστα αυτά που κάνουν εμάς να πονάμε :) ).

 

[EpsilonSigma]

Μα τα πράγματα αυτά που γράφουν είναι πέρα για πέρα ανακριβή. Δεν είναι απλουστευτικά ούτε εκλαϊκευτικά, είναι επιστημονικώς άκυρα.

 

[nickel]

Ήδη από τις πρώτες σελίδες φαίνεται η ανακρίβειά της, όταν γράφει ότι η σύνταξη μελετά τον τρόπο που οι λέξεις συνδυάζονται για να σχηματίζουν προτάσεις…

ΟΚ. Επειδή εξακολουθώ να πιστεύω ότι είσαι υπερβολικός, πέραν του ότι με μπέρδεψες, θα τα πιάσω ένα ένα και, αν θέλεις, μου απαντάς.

Διαβάζω εκεί:
Η Σύνταξη, η οποία εξετάζει και αναλύει τους τρόπους με τους οποίους παρατίθενται οι λέξεις για να συγκροτήσουν προτάσεις.

Πες μας, λοιπόν, πώς θα το έγραφες εσύ, γιατί κι εγώ με την ίδια εντύπωση έφυγα από το γυμνάσιο, ότι η σύνταξη έχει να κάνει με τον τρόπο που συνδυάζονται οι λέξεις για να φτιάξουν προτάσεις.

 

[EpsilonSigma]

Πρώτον, δεν «παρατίθενται».
Δεύτερον, δεν μας απασχολούν οι «λέξεις».
Τρίτον, οι προτάσεις δεν έχουν ως άμεσα συστατικά τις «λέξεις».
Άρα, η πρόταση δεν απαρτίζεται από λέξεις, οι οποίες μάλιστα παρατίθενται.
Η παράθεση των λέξεων σε συντάγματα καλείται συμπαράθεση και δεν έχει να κάνει με την σύνταξη. Η σύνταξη —εάν βέβαια διακρίνουμε μια τέτοια περιγραφική μέθοδο— ασχολείται με δομές, όχι συμπαραθέσεις. Η συμπαράθεση αφορά την λεξική (lexis) όχι την γραμματική (grammar).

Και πριν απ'όλα είναι κρίμα που συνεχίζει το σχολείο να καλεί γραμματική ένα εγχειρίδιο που συμπεριλαμβάνει και λεξιλογικές και ορθογραφικές παρατηρήσεις: δεν έχουν καμιάν απολύτως σχέση με την καθεαυτή γραμματική.

Όλα μεταρρυθίζονται και τίποτε δεν εκσυγχρονίζεται, τίποτα δεν προοδεύει. Ποια η πρόοδος σε σχέση με την γραμαμτική που είχαν έως σήμερα; Καμία απολύτως, στην ουσία. Βάλανε χρωματάκια και την σχεδιάσανε στο InDesign; Σπουδαία τα λάχανα! Ας το έκαναν με την υπάρχουσα γραμματική, τι θέλανε συγγραφή από την αρχή; Καμία αλλαγή ουσίας, μόνο αναδιατυπώσεις. Δικαιολογούν αυτές οι αναδιατυπώσεις και τα χρωματάκια το κόστος που δαπανήθηκε για το όλο έργο; Εγώ λέω όχι. Άλλαξε ο Μανωλιός (ο Τριανταφυλλίδης) κι έβαλε το βρακί του αλλιώς…

 

[nickel]

Αν και δεν έχω διαβάσει (ακόμα) όλη την καινούργια Γραμματική, όχι, δεν νομίζω ότι άλλαξε κάτι στην ουσία της, όσο κι αν είναι καλύτερη ή ωραιότερη η καινούργια σε σύγκριση με την Αναπροσαρμογή. Είναι βέβαιο ότι δεν είχαν στο νου τους αυτό που έχεις εσύ, αλλά, αν δεν έχεις πείρα διδασκαλίας στο γυμνάσιο, δεν θα γίνεις και εύκολα πιστευτός, ιδιαίτερα αν επιδιώκεις να δεις πράγματα πιο περίπλοκα από τον παραπάνω ορισμό για τη σύνταξη ή από το απλό «αντίθετο = αντώνυμο». Ωστόσο, αυτός είναι ένας δικαιολογημένος νεανικός ενθουσιασμός, να θέλεις αυτά που με το ταλέντο σου ή με τις σπουδές σου έμαθες νωρίς ή που θα ήθελες να έχεις μάθεις νωρίτερα, να τα μαθαίνουν και οι άλλοι νωρίτερα. (Εγώ πάλι θα έλεγα, μακάρι να παίζαμε όλοι αυτή τη Γραμματική στα δάχτυλά μας, έτσι για αρχή.)

Εκεί που κάποιοι θα τσινήσουν, επειδή έχουν τα φετίχ τους σε σχέση με τον Μανόλη Τριανταφυλλίδη, είναι το μάλλον ατυχές παιχνίδι με το όνομά του, αν και (θέλω να πιστεύω ότι) το λογοπαίγνιό σου δεν ασεβούσε σε βάρος του Τριανταφυλλίδη, αλλά της σχολικής Γραμματικής, που καιρός ήταν να εκσυγχρονιστεί κάπως. Πάντως, μείνε στην κριτική, απόφευγε τις εκφράσεις του καφενείου όταν κάνεις σοβαρή συζήτηση.

 

[tsioutsiou†]

κι εγώ με την ίδια εντύπωση έφυγα από το γυμνάσιο, ότι η σύνταξη έχει να κάνει με τον τρόπο που συνδυάζονται οι λέξεις για να φτιάξουν προτάσεις.

Syntax is the arrangement of words and phrases to create well-formed sentences in a language. (OED)

Καλό ήταν του Μανολιού... αλλά "τα ρούχα του", μη το χαλάμε:)
@ΕΣ Btw Είχες νεοφερθιανούς δασκάλους στο πανεπιστήμιο στα γλωσσολογικά; :)

 

[tsioutsiou†]

Άστοχα βρήκα τα παραδείγματα:

Ορισμένα παροξύτονα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας, σε ύφος κατά κανόνα οικείο ή χιουμοριστικό, παρουσιάζουν σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού μία συλλαβή παραπάνω με κατάληξη -άδες ή και -ηδες, π.χ. δεσπότες, δεσπότηδες και δεσποτάδες, ράφτες, ράφτηδες και ραφτάδες.
Δεσπότηδες; Ράφτηδες;​

Να είναι άραγε τουρκισμός (γκιαούρηδες), ιταλισμός (κόντηδες) ή αγγλισμός (μπόμπηδες) των συγγραφέων; :)

 

[EpsilonSigma]

Δεν είναι έκφραση του καφενείου ο Μανωλιός που έβαλε τα ρούχα του (ή το βρακί του) αλλιώς, ούτε καταφέρομαι εναντίον του Τριανταφυλλίδη. Πώς θα μπορούσα, αφού τον θαυμάζω;

Και όχι, δεν είχα νεο-φερθιανούς καθηγητές στο ΤΞΓΜΔ, ούτε ο Halliday έχει χρησιμοποιήσει ποτέ για τον εαυτό του αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Ούτε σημαίνει ότι επειδή έτσι ερμηνεύεται το syntax στο OED, ότι είναι και ο πιο σύγχρονος ορισμός. Πριν απ' όλα, δεν υπάρχουν well-formed sentences. Είναι πολύ αναχρονιστική αυτή η άποψη και έχει οδηγήσει σε πολλά μα πολλά αδιέξοδα όσους την πρεσβεύουν. Έχει οδηγήσει σε έναν κατακερματισμό της γλωσσολογίας σε χίλια δυο κομμάτια, ώστε να μπορούν να εξηγούν τις «κακοσχηματισμένες» προτάσεις που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα και με πολλή μάλιστα επιτυχία κατά την επικοινωνία μας.

 

[EpsilonSigma]

Μία από τις διαστάσεις της θεωρίας της γλώσσας είναι η διαστρωμάτωση. Κατ' αυτήν την διάσταση, η γλώσσα αποτελείται από σημασιολογία, λεξικογραμματική, φωνολογία, φωνητική. Εξ αυτών τα δύο πρώτα συναπαρτίζουν το λεγόμενο πλάνο του περιεχομένου, ενώ τα δύο τελευταία το πλάνο της έκφρασης. Επίσης, υπάρχει το στρώμα του περικειμένου, το οποίο περικλείει όλα τα άλλα (και η σημασιολογία περικλείει την λεξικογραμματική, αυτή περικλείει την φωνολογία, αυτή με την σειρά της την φωνητική).

Επομένως, εκκινώντας από το περικείμενο, από την κοινωνία μας, της οποίας προϊόν είναι η γλώσσα, πρέπει να διέλθουμε από όλα τα υπόλοιπα στρώματα, με αυτήν την ανωτέρω σειρά, ώσπου να φτάσουμε στην φωνητική, στην ύστατη, υλική πραγμάτωση του λόγου (ή στην «γραφητική», εάν πρόκειται για γραπτό κείμενο).

Συγκεκριμένα για την λεξικογραμματική, είναι το διεπίπεδο/διεπαφή μεταξύ σημασιολογίας και φωνολογίας. Η σχέση σημασιολογίας και λεξικογραμματικής είναι φυσική (ήτοι όχι αυθαίρετη): οι σημασίες πραγματώνονται κατά τρόπο φυσικό από τα συστήματα της λεξικογραμματικής (τα οποία, εν συνεχεία, πραγματώνονται κατά τρόπον αυθαίρετο/συμβατικό από την φωνολογία). Η λεξικογραμματική η ίδια αποτελεί ένα συνεχές: το συνεχές (ή επικλινές) της λεξικογραμματικής. Το ένα ακρότατό της είναι η γραμματική, το άλλο η λεξική (lexis), ενώ υπάρχουν και διάμεσα, μικτά σημεία. Στην γραμματική οι σημασίες πραγματώνονται/μετουσιώνονται/εγκωδικεύονται σε κλειστά συστήματα αμοιβαίως αποκλειόμενων γνωρισμάτων (όπως ενικός/πληθυντικός, δηλωτική/ερωτηματική/προστακτική), ενώ στην λεξική οι σημασίες πραγματώνονται/μετουσιώνονται/εγκωδικεύονται σε ανοιχτά συστήματα επικαλυπτόμενων στοιχείων.

Η λεγόμενη σύνταξη, τώρα, αφορά την εξέταση της γραμματικής της γλώσσας επί του συνταγματικού άξονα. Δηλαδή, δεν μελετά τις μονάδες της λεξικής (lexis), ήτοι τις λέξεις. Δεν είναι οι λέξεις που συμπαρατίθενται και σχηματίζουν προτάσεις. Οι λειτουργίες της γραμματικής (ήτοι τα γνωρίσματα που οργανώνονται σε κλειστά συστήματα) είναι αυτές που διαρρυθμίζονται (και όχι απλώς συμπαρατίθενται) και σχηματίζουν δομές.

Παράδειγμα δομής:
Δράστης – Διεργασία - Στόχος
Υποκείμενο - Παρεμφατικό - Κατηγόρημα
κτλ κτλ.

Σχήματα του τύπου Άρθρο - Ουσιαστικό - Ρήμα - Ουσιαστικό δεν αποτελούν δομές. Δεν αποκαλύπτουν τίποτα για την γραμματική δόμηση της γλώσσας. Όχι, βέβαια, ότι δεν είναι χρήσιμa, αλλά απλώς αποκαλύπτουν τις τάξεις λέξεων που απαρτίζουν ένα σύνταγμα (ήτοι, τις τάξεις λέξεων οι οποίες πραγματώνουν τις δομικές λειτουργίες). Βέβαια, ένα σχήμα του τύπου Υποκείμενο - Ρήμα - Αντικείμενο είναι πέρα για πέρα άστοχο, μιας και ανακατεύει λειτουργίες και τάξεις λέξεων, και η χρησιμότητά του είναι μηδαμινή, γιατί συγχέει δύο πράγματα εντελώς διαφορετικά, χωρίς καμία αυστηρή και αναγκαία αλληλοσυσχέτιση.

Αυτά προς το παρόν.

 

[Zazula]

Να με συμπαθάτε για την αποδόμηση, και ιδίως παρά το προφανές τού σημαντικού περιεχομένου του σχολίου που προηγήθηκε, αλλά εγώ αν διάβαζα κάτι τέτοιο στην Α' Γυμνασίου, θα έκαιγα το σχετικό βιβλίο (για να κάνει παρέα στους εκατομμύρια καμμένους νευρώνες του εγκεφάλου μου) ήδη από την πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς. :)

 

[crystal]

+1 στον Ζάζουλα. Και εφόσον αφενός δεν μπορούμε να εισάγουμε παιδιά σε έννοιες που κι ένας ενήλικας πρέπει να διαβάσει πολύ προσεχτικά για να κατανοήσει (εκτός κι αν θέλουμε να σιχαθούν το μάθημα) και αφετέρου πρέπει κάπως να τους δώσουμε μια στοιχειώδη γνώση σχετικά με τις δομές της γλώσσας, με ενδιαφέρει ειλικρινά η άποψή σου για τα ιδανικά περιεχόμενα μιας σχολικής γραμματικής.
Δεν πρέπει να μαθαίνουμε στα παιδιά τους κοινά αποδεκτούς κανόνες; Δεν πρέπει να υπάρχουν καν αυτοί οι κανόνες; Στο δικό μου μυαλό, η γραμματική είναι η κωδικοποιημένη βασική χρήση της γλώσσας. Από εκεί και πέρα, σαφώς και ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. (Αλλά κι όταν παραβιάζω τους κανόνες για να υπηρετήσω κάποιον επικοινωνιακό σκοπό, είμαι σε θέση να τον υπηρετήσω ακριβώς επειδή υπάρχουν κανόνες για να παραβιάσω. Μην πιαστείς απ' αυτό - είναι θέμα για άλλη συζήτηση.)
Και η ερώτησή μου: έχεις ένα δεκάχρονο και θέλεις να του μάθεις να χειρίζεται σωστά την ελληνική γλώσσα. Τι θεωρείς πως πρέπει να κάνεις;

 

[anef]

Για κάποιον πάντως που ενοχλείται από τον ορισμό της σύνταξης που δίνει αυτή η γραμματική είναι πολύ περίεργο να λέει πως "η γλώσσα αποτελείται από σημασιολογία, λεξικογραμματική κλπ. κλπ.". Η γλωσσική ανάλυση (συγκεκριμένα κάποιοι τύποι γλωσσικής ανάλυσης) ναι, η γλώσσα η ίδια πραγματικά δε νομίζω.

Επίσης, "εκκινώντας από το περικείμενο πρέπει να διέλθουμε από όλα τα υπόλοιπα στρώματα". Ποιοί πρέπει να διέλθουμε και για ποιό σκοπό; Οι γλωσσολόγοι; Οι καθηγητές γλώσσας; Οι μαθητές της Α' γυμνασίου; Εξάλλου υπάρχουν γλωσσολόγοι που δεν "διέρχονται" από αυτά τα επίπεδα και μελετούν τη γλώσσα από άλλες οπτικές.

Μ' όλα αυτά (και άλλα που θα μπορούσα αλλά δεν έχω χρόνο να γράψω) θέλω να πω, ES, πως όλα όσα γράφεις έχουν νόημα μόνο αν μας πεις ποιός τα λέει, για ποιο σκοπό, ποιόν αφορούν και τι σχέση έχουν με τη σχολική γραμματική (και αν μας τα πεις και λίγο πιο απλά επίσης:)).

Όσον αφορά τη σύνταξη, αντιγράφω από το Oxford Companion to the English Language του 1996:
A term in general use and in linguistics for the study of the ways in which words combine into such units as phrase, clause, and sentence. The sequences that result from the combinations are referred to in linguistics as syntactic structures. [...]

Φυσικά κάποιοι μελετητές ενδέχεται να έχουν αποφασίσει εντωμεταξύ ότι η Σύνταξη δεν ξεκινά τη μελέτη της γλώσσας από τη λέξη αλλά από κάτι άλλο, ωστόσο ο κοινά αποδεκτός ορισμός της σύνταξης αυτός παραμένει απ' όσο ξέρω.

 

[EpsilonSigma]

Της γλώσσας είναι συστατικά αυτά, όχι της ανάλυσης. Ξέρω τι γράφω.

Και δεν είπα ότι αυτή είναι η διατύπωση που προτείνω για τους μαθητές του Γυμνασίου —και δεν ξέρω κανέναν 10χρονο που να πηγαίνει Γυμνάσιο… Μικρά παιδάκια είστε εσείς; Θέλετε να τα απλοποιήσω; Αν θέλετε, να το κάνω.

Η συστημική-λειτουργική γραμματική δεν είναι τίποτα τόσο πια εξεζητημένο. Μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για την διδασκαλία της γλώσσας σε παιδιά, όπως άλλωστε γίνεται και με πολλή μεγάλη επιτυχία, για την διδασκαλία της Αγγλικής και της Κινεζικής.

(Στην ενότητα Articles του φόρουμ ετούτου έχω δημοσιεύσει μια μετάφρασή μου άρθρου του Halliday, μια σύντομη σκιαγράφηση της συστημικής γραμματικής.)

Σημ. admin: Μετά από αίτημα του EpsilonSigma, το άρθρο αφαιρέθηκε από την ενότητα Articles.

 

[tsioutsiou†]

Επομένως, εκκινώντας από το περικείμενο, από την κοινωνία μας, της οποίας προϊόν είναι η γλώσσα, πρέπει να διέλθουμε από όλα τα υπόλοιπα στρώματα, με αυτήν την ανωτέρω σειρά, ώσπου να φτάσουμε στην φωνητική, στην ύστατη, υλική πραγμάτωση του λόγου (ή στην «γραφητική», εάν πρόκειται για γραπτό κείμενο).

Δηλαδή, για να φτάσουμε στην εκφορά του "Το γάλα είναι θρεπτική τροφή", ξεκινάμε από τα παιδικά βιώματα του γαλατά. :)
Αυτά που λες μοιάζουν με κάτι και όλο δεν είναι, γιατί για κάποιο λόγο είτε Χαλλιντέυ είτε Σινκλαίρ είτε Ρενούφ είτε δεν ξέρω κι εγώ τι, εκεί ξέρεις τι λένε και μάλιστα στις συνοπτικές σκιαγραφήσεις άλλων για τις απόψεις τους.

 

[anef]

Της γλώσσας είναι συστατικά αυτά, όχι της ανάλυσης. Ξέρω τι γράφω.

Μου κάνει πολλή εντύπωση. Δηλαδή θέλεις να πεις ότι το φαινόμενο (γλώσσα) αποτελείται από τους τομείς (φωνητική, φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία, ή όποια άλλη διάκριση κάνει κανείς) του επιστημονικού κλάδου (γλωσσολογία) που το μελετάει; Είναι ενδιαφέρουσα άποψη, ποιός την υποστηρίζει;

 

[Zazula]

Δεν είπα ότι αυτή είναι η διατύπωση που προτείνω για τους μαθητές του Γυμνασίου.

Σύμφωνοι, δεν είναι αυτή η διατύπωση — αλλά σίγουρα αυτό είναι το περιεχόμενο (διότι καταδικάζεται το υφιστάμενο περιεχόμενο του βιβλίου και αντιπαρατίθεται στη θέση εκείνου το «επιστημονικώς ορθό» κείμενο που ανέρτησες παραπάνω). Άρα (όπως είπε ο nickel): Πες μας, λοιπόν (ΣτΖ: επιτέλους!), πώς θα το έγραφες εσύ.

Θυμάμαι κι εγώ όταν είχα πρωτομάθει τις σχετικιστικά διορθωμένες εξισώσεις που διέπουν τη Φυσική, ένοιωθα «προδομένος» που, όντας καλόπιστο παιδάκι στα χρόνια που είχαν προηγηθεί, είχα πιστέψει ότι όντως ίσχυαν οι Νόμοι της Φυσικής στην απλουστευμένη τους μορφή για τις χαμηλές ταχύτητες. Κι όλο αυτό το οικοδόμημα της Πίστης μου κατέρρευσε κάτω από το βάρος τού c... Αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μάθει ένα παιδί κι ένας έφηβος στοιχεία μιας επιστήμης, παρά μέσω της σταδιακής διδασκαλίας βασικών, στοιχειωδών στοιχείων στην αρχή, και βαθύτερων εννοιών κατόπιν.

Διότι, βλέπουμε σήμερα έναν υπεραιωνόβιο πλάτανο και είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως χρειάστηκε εκατόν ογδόντα τόνους νερό μέχρι εκείνη τη στιγμή κατά την πορεία στον κόσμο. Αλλά αν κάποιος, με την eager-beaver-ness τού καλοπροαίρετου, δει ένα δενδρύλλιο πλάτανου και —γνώστης ων της ακριβούς ποσότητας ύδατος που θα απαιτηθεί για όλη του την ανάπτυξη— του το ρίξει όλο με τη μία για να την επιταχύνει και να διασφαλίσει πως δεν θα του λείψει ούτε σταγόνα απ' όσο ποτέ θα χρειαστεί, να 'σαι βέβαιος ότι όχι μόνο ο πλάτανος δεν θα αναπτυχθεί ποτέ, αλλά κι αμέσως θα συνθλιβεί το κακόμοιρο δενδρύλλιο κάτω απ' το βάρος όλου αυτού του «ζωογόνου κι απαραίτητου» νερού.