Αραβικά, αγγλικά και άλγεβρα

[drsiebenmal]

Διαβάζω για τον ένδοξο Πέρση μαθηματικό:

Al-Khwārizmī’s second book, completed around 830 was al-Kitab al-mukhtasar fi hisab al-jabr wa’l-muqabala, which translates literally as “The abridged book on calculation by restoration and confrontation”, or more colloquially “The abridged book on algebra”.

και ευφραίνομαι, επειδή μου δίνει την ευκαιρία για μια πολλαπλή ερώτηση προς τη συλλογική σοφία της Λεξιλογίας (παρεμπ: το πρώτο βιβλίο του Al-Khwārizmī, που αποδόθηκε στα λατινικά με τίτλο Algoritmi de numero Indorum, όπου Algorism το εκλατινισμένο όνομα του μαθηματικού οδήγησε στον όρο «αλγόριθμος»).

Η πολλαπλή ερώτηση, τώρα:

Πώς μεταγράφεται και τι σημαίνει ο αραβικός τίτλος του βιβλίου στα ελληνικά; Πού τονίζονται οι αραβικές λέξεις, πού έχουμε χ και πού γ και τζ και γκ; Και τι στην ευχή σημαίνει εκείνο το restoration and confrontation της αγγλικής μετάφρασης; Και ποια είναι, τελικά, η πιο σωστή απόδοση του ονόματός του;

 

[Marinos]

Πώς μεταγράφεται και τι σημαίνει ο αραβικός τίτλος του βιβλίου στα ελληνικά;
-- αλ-κιτάμπ αλ-μουχτασάρ φι χισάμπ αλ-τζαμπρ βα'λ-μουκαμπάλα (κανονικά δεν προφέρεται έτσι, πρέπει να μπουν και πτώσεις, οπότε ακριβέστερα: αλ-κιτάμπου'λ-μουχτασάρου φι χισάμπι'λ-τζαμπρι βα'λ-μουκαμπαλάτι, αλλά δεν είμαι 100% σίγουρος). "Συνοπτικό βιβλίο για τον υπολογισμό με ...". Χμ, το καλό λεξικό μου για το τζαμπρ γράφει "setting (of broken bones), force, coercion; ilm al-jabr, algebra". Μουκαμπάλα είναι η αντιπαραβολή.

Και ποια είναι, τελικά, η πιο σωστή απόδοση του ονόματός του;
-- αλ-Χαρίζμι. Ο Χωρέσμιος :)

 

[SBE]

Νομίζω ότι μπορώ να σου πω τα έυκολα: restoration και confrontation είναι η μετάθεση. Transposition μοντερνοαγγλιστί.
Που πας μια τιμή απο την άλλη πλευρά της εξίσωσης και αλλάζει προσημο και έτσι μπορείς να απλοποιήσεις μια εξίσωση σε μια από τις γνωστές μορφές. Η απάντησή μου είναι διαισθητική, με βάση τι σήμαινουν οι λέξεις. Και μάλλον με δικαιώνει η Βίκη:

The al-ğabr ("forcing", "restoring") operation is moving a deficient quantity from one side of the equation to the other side. In an al-Khwarizmi's example (in modern notation), "x2 = 40x − 4x2" is transformed by al-ğabr into "5x2 = 40x". Repeated application of this rule eliminates negative quantities from calculations.
Al-Muqabala (المقابله, "balancing" or "corresponding") means subtraction of the same positive quantity from both sides: "x2 + 5 = 40x + 4x2" is turned into "5 = 40x + 3x2". Repeated application of this rule makes quantities of each type ("square"/"root"/"number") appear in the equation at most once, which helps to see that there are only 6 basic solvable types of the problem, when restricted to positive coefficients and solutions.

 

[bernardina]

Τα έργα του Αλ-Χουαρίζμι στα μαθηματικά στην γεωγραφία στην αστρονομία και στην χαρτογραφία έθεσαν τις βάσεις για τις εξελίξεις στην άλγεβρα και την τριγωνομετρία. Η συστηματική του προσέγγιση στην επίλυση γραμμικών και δευτεροβάθμιων εξισώσεων οδήγησε στην λέξη άλγεβρα η οποία προέρχεται από τον τίτλο του βιβλίου του «Συνοπτικό Βιβλίο για τον Υπολογισμό με Μεταφορά και Απλοποίηση» (Αλ-Κιταμπ αλ μουχτασαρ φι χισαμπ αλ-τζαμπρ ουαλ-μουκα μπαλαالكتاب المختصر في حساب الجبر والمق).
​

https://www.wikiwand.com/el/Αλ-Χουα....BD.CE.B5.CE.B9.CF.83.CF.86.CE.BF.CF.81.CE.AC
​

 

[drsiebenmal]

Ευχαριστώ για τις πρώτες απαντήσεις αλλά δεν θα τελειώσουμε τόσο εύκολα. :)

Τι λέτε για εκείνο το -ζμ- και γιατί όχι -σμ- στην απόδοση του ονόματος;

Όχι ότι δεν παρατήρησα τη διαφορά της γουίκης (ουάλ μουκαμπάλα) από το βα'λ μουκαμπάλα του Μαρίνου...

 

[bernardina]

Γιατί να αποδώσουμε ως σίγμα το z;

 

[drsiebenmal]

Υπάρχει/γράφεται στα ελληνικά το σύμπλεγμα -ζμ-;

 

[Marinos]

ουα'λ είναι πιο σωστό. Η τουρκική με ηπάτησε!

 

[drsiebenmal]

ουα'λ είναι πιο σωστό. Η τουρκική με ηπάτησε!

χαχα! Κι εγώ ήμουν έτοιμος να λύσω το ζωνάρι...

 

[rogne]

Υπάρχει/γράφεται στα ελληνικά το σύμπλεγμα -ζμ-;

Για ξένες λέξεις και ονόματα, είναι συνηθισμένο (ο Κούζμιτς μού ήρθε κατά νου στα πρόχειρα).

 

[bernardina]

Υποθέτω ότι η μεταγραφή από τα αραβικά στα λατινικά έγινε σύμφωνα με το πώς ακούγεται το σμ. Το έχουμε ξανασυζητήσει (και είναι ένας από τους λόγους που για πλάκα σε δικά μας κείμενα γράφουμε κόζμος, ζμήνος) κλπ. Χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια για να ακουστεί ως σίγμα το σίγμα πριν από το μι.

 

[AoratiMelani]

Υπάρχει/γράφεται στα ελληνικά το σύμπλεγμα -ζμ-;

Μου θύμισες τον ανιψιό μου που όταν μάθαινε να γράφει είχε γράψει σε ένα χαρτί "της αδερφήζ μου" γιατί φυσικά έτσι το άκουγε. :)

Η πολύ ταπεινή γνώμη μου είναι ότι όπου ακούμε "ζμ" στα ελληνικά γράφουμε "σμ" αλλά όταν μεταγράφουμε από ξένες γλώσσες μπορούμε κατ' εξαίρεση να γράψουμε "ζμ" κυρίως επειδή θα βρεθούν πάρα πολλοί που δεν θα μπορούν να το χωνέψουν ότι δεν γράψαμε "ζμ" αλλά ακολουθήσαμε τους κανόνες προφοράς της ελληνικής.

Εγώ θα έθετα και το ερώτημα, υπάρχει περίπτωση να συναντήσουμε στα αραβικά το σύμπλεγμα "σμ", με σιν και μιμ λόγου χάρη (αντίστοιχα των σίγμα και μι, τρόπον τινά), ή όχι; Αν ναι, τότε ίσως πράγματι να θέλουμε να κρατήσουμε τον συνδυασμό "σμ" μόνο γι' αυτή την περίπτωση και να προτιμήσουμε το "ζμ" για εδώ που έχουμε ζα και μιμ (ας πούμε ζήτα και μι, τρόπον τινά). Αν όχι, αν δηλαδή στα αραβικά ο ήχος "ζμ" παριστάνεται πάντα με ζα και μιμ, τότε μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε - ίσως όμως θα ήταν σκόπιμο ή τέλος πάντων επιθυμητό να διατηρήσουμε την όποια ελάχιστη αντιστοιχία των δύο αλφαβήτων, παρά το γεγονός ότι ο σκοπός της μεταγραφής είναι η απόδοση της προφοράς και μόνον. Με πολύ ταπεινότητα όλα αυτά, οι αραβόφωνοι σίγουρα έχουν πιο έγκυρη άποψη.

Κοντολογίς, εγώ αν και προτιμώ προσωπικά το σμ τελικά θα διάλεγα το ζμ, just to be on the safe side.

Αντίστοιχη δική μου εμπειρία είναι το ισπανικό όνομα Ángel (Άγγελος) που εγώ θέλω να το μεταγράψω Άγχελ, όπως το άγχος ας πούμε, που θα ακουστεί ακριβώς όπως πρέπει, αλλά κόσμος και κοσμάκης παθαίνει κάτι όταν το βλέπει, και οι επιμελητές αλλά ακόμη και οι περισσότεροι μεταφραστές, και προκειμένου να μην δίνω μάχη και να μην κάθομαι να εξηγώ, το μεταγράφω Άνχελ.

 

[drsiebenmal]

Χουαρίζμι then it is...

 

[Earion]

Ρούσβελτ ή Ρούζβελτ;

 

[daeman]

Ρούσβελτ ή Ρούζβελτ;

...
Ο καλός στρατιώτης *Ζβέικ καθόταν σε αναμμένα κάρβουνα - κι αναρωτιόταν πώς να τα *ζβήσει. ...

Έτρεξε *εσπεβζμένα στο φυλάκιο και ανέλαβε υπηρεσία. Μ' ένα καθησυχαστικό νεύμα κι ένα πλατύ, καλόκαρδο χαμόγελο, ζήτησε από τις *Ζβετλάνες να ηρεμήσουν και να του εξηγήσουν το αίτημά τους. «Θέλουμε το όνομά μας να γράφεται όπως ακούγεται, μην μπερδευτεί κανείς και μας φωνάζουν με λάθος όνομα οι πελάτες! Εμένα με λένε *Ζμαρώ, *Ζμαράγδα ή *Ζμπυριδούλα, ό,τι προτιμάς εσύ. Εσένα;», του είπε η εκπρόσωπος των *Ζβετλάνων, μια ψηλή μελαχρινή με *ζμαραγδένια μάτια, επιδερμίδα κατάλευκη και λεία σαν το *ζμάλτο και *ζμιλεμένο κορμί. «Βρε κορίτσια, μη μου *ζμπαραλιάζετε τα νεύρα με τέτοια ανούσια ζητήματα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Εδώ το σβ το προφέρουν από τα πολύ παλιά τα χρόνια ζβ, αλλά το γράφουν πάντα σβ. Οπότε, αν γράψουμε το όνομά σας "Σβετλάνα", όλοι "Ζβετλάνα" θα διαβάζουν και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Κι εμένα *Ζβέικ με φωνάζουνε, αλλά Σβέικ με γράφουνε». ...

Άζβεστον. Τώρα που το ξανασκεφτόταν όμως, ο *εφησυχαζμός του είχε εξανεμιστεί, δεν ήταν πια *πεπειζμένος ότι θα του έβγαινε σε καλό ο *εθελοντιζμός.

 

[drsiebenmal]

:lol: :devil:

Μα έχουμε τοδόντι/τωόντι ασχοληθεί εδώ μέσα με τα πάντα; Και με τα κοάλα; Και με τα 42 τους;

Βλέπω τον Θησέα να σκίζει τα λεξικά του...

 

[Marinos]

Χουαρίζμι then it is...

Με το -ζμ- κάντε ό,τι θέλετε, αλλά το σύμπλεγμα που οι Άγγλοι αποδίδουν khwa προφέρεται χα, ή ακριβέστερα κάτι ανάμεσα σε χα και χο (στα περσικά), και μάλιστα με το δικό μας, ελληνικό τραχύ χ.

 

[drsiebenmal]

Χαρίζμι να το αφήσω;

Και για Λαρισινούς, δεν χαρίζμι τίποτα.

 

[Earion]

Κάνεις τα πάντα, Δόκτορα, για να απομακρυνθείς από το Χωράσμιος/Χωρέσμιος (#2); :devil:

 

[sarant]

Πάντως κι εγώ Χαρίζμι θα διάλεγα, αφού διάβασα τα όσα γράψατε.