Ο συλλαβισμός των λέξεων

[sarant]

Αν σε ένα κείμενο έχω τη λέξη "προϋποθέσεις" και τυπωθεί σε βιβλίο και τα φέρει ο διάολος να τελειώνει η σειρά στο προ-, το "υποθέσεις" στην από κάτω αράδα θα έχει διαλυτικά πάνω στο υ;

 

[Earion]

Δυστυχώς ναι. Είναι θέμα λογισμικού. Αν του αφαιρέσεις με το χέρι τα διαλυτικά, θα αλλάξει το συλλαβισμό και θα το κάνει *πρου-ποθέσεις.

 

[drsiebenmal]

Και καλά θα κάνει το λογισμικό, αφού το -ου- είναι ενιαίο φώνημα, όχι; Τα διαλυτικά είναι η σύμβαση που μας δείχνει ότι εδώ έχουμε δύο ξεχωριστά φωνήματα, -ο-ι-. Επομένως, εγώ θα άφηνα τα διαλυτικά. Όπως κάνουμε π.χ. και στη γραφή με κεφαλαία.

 

[sarant]

Μερσί, με πείσατε. Βασικά δεν με ενοχλεί, αλλά δεν ήθελα να βγει το βιβλίο και μετά να κυκλοφορώ στο δρόμο και να με δείχνουν και να λένε: αυτός άφησε τα διαλυτικά στο ξέμπαρκο υ!

 

[drsiebenmal]

Και τώρα, η επόμενη ερώτηση. Συλλαβίστε τη λέξη προϊόν.

 

[Themis†]

προ-
ϊ-
όν
Μα καλά, δεν ξέρετε την παροιμία;

 

[Earion]

... δεν ήθελα να βγει το βιβλίο και μετά να κυκλοφορώ στο δρόμο και να με δείχνουν και να λένε: αυτός άφησε τα διαλυτικά στο ξέμπαρκο υ!

Σιγά, κάθε μέρα το συναντώ.

 

[dharvatis]

Μισό λεπτό - αν γράφουμε στο χέρι (δηλαδή στο Word) και θέλουμε οπωσδήποτε να χωρίσουμε τη λέξη στο προ-, δεν αφήνουμε τα διαλυτικά στο -ϋ-, έτσι δεν είναι;

 

[Themis†]

Υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Η πρώτη είναι μια κανονική λέξη που χωρίζεται επειδή δεν χωράει στη γραμμή. Εκεί δεν τίθεται θέμα, τα διαλυτικά παραμένουν ως έχουν, είτε η λέξη βρίσκεται ενωμένη στην ίδια γραμμή είτε χωριστεί. Η δεύτερη είναι δύο λέξεις που θέλουμε να δείξουμε τη στενή σύνδεσή τους αλλά χωρίς να τις κάνουμε μία λέξη, οπότε βάζουμε ούτως ή άλλως ένα ενωτικό. Εκεί βέβαια δεν θα βάζαμε διαλυτικά. Και πάλι δεν αλλάζει τίποτε, είτε η λέξη χωριστεί λόγω τέλους γραμμής είτε όχι. Για παράδειγμα, "αμερικανοϊσπανικός" ή "αμερικανο-ισπανικός" πόλεμος, "προϊουράσιο" ή "προ-ιουράσιο" πέτρωμα.

 

[drsiebenmal]

Όταν οι πρωινοί κάνουν βραδυνές ερωτήσεις, τις κάνουν με χαρακτηριστικά κακή διατύπωση. Ρωτώντας για το προϊόν, εννοούσα πώς πρέπει να χωριστεί στο τέλος της γραμμής και η απάντηση είναι, όπως έδειξε με την ανάλυσή του ο Θέμης, είτε προ-ϊόν είτε προϊ-όν. Και τα δύο είναι σωστά, και θα ήταν αστείο να μπαινοβγαίνουν τα διαλυτικά στο ι. (Αυτό ήταν το αρχικό point του παραδείγματος, αλλά τρέχα γύρευε πώς υλοποιήθηκε).

Και όπως λέει ένας μηχανικός, εδώ: «Η άδεια είναι προ-υπόθεση για να χτιστεί ένα κτίριο, όχι μετα-υπόθεση.»

 

[nickel]

Επίσης, όπως θα χώριζες προϊ-όν, θα χώριζες και προϋ-πόθεση.

Άσχετο: Είμαι βέβαιος ότι κάθε λάτρης της ετυμολογικής ορθογραφίας, της ιστορίας των λέξεων κτλ κτλ θα βγάζει σπυράκια όταν διαβάζει στη γραμματική ότι τώρα χωρίζουμε έ-ντομο, έ-μπορος, ε-γκαλώ και όχι έν-τομο, έμ-πορος ή εγ-καλώ.

 

[dharvatis]

Υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Η πρώτη είναι μια κανονική λέξη που χωρίζεται επειδή δεν χωράει στη γραμμή. Εκεί δεν τίθεται θέμα, τα διαλυτικά παραμένουν ως έχουν, είτε η λέξη βρίσκεται ενωμένη στην ίδια γραμμή είτε χωριστεί. Η δεύτερη είναι δύο λέξεις που θέλουμε να δείξουμε τη στενή σύνδεσή τους αλλά χωρίς να τις κάνουμε μία λέξη, οπότε βάζουμε ούτως ή άλλως ένα ενωτικό. Εκεί βέβαια δεν θα βάζαμε διαλυτικά. Και πάλι δεν αλλάζει τίποτε, είτε η λέξη χωριστεί λόγω τέλους γραμμής είτε όχι. Για παράδειγμα, "αμερικανοϊσπανικός" ή "αμερικανο-ισπανικός" πόλεμος, "προϊουράσιο" ή "προ-ιουράσιο" πέτρωμα.

Ας πούμε για την πρώτη περίπτωση: αν πρέπει να χωρίσουμε μια λέξη με -ου-, π.χ. τουρίστας, προφανώς δεν μπορούμε να γράψουμε το-υρίστας. Αν όμως γράψουμε προ-υπόθεση (με το υπόθεση σε άλλη γραμμή), δείχνουμε ότι το -ου- δεν είναι δίφθογγος και άρα περιττεύουν τα διαλυτικά. Δεν τα θυμάμαι σωστά;

 

[Hellegennes]

Επίσης, όπως θα χώριζες προϊ-όν, θα χώριζες και προϋ-πόθεση.

Άσχετο: Είμαι βέβαιος ότι κάθε λάτρης της ετυμολογικής ορθογραφίας, της ιστορίας των λέξεων κτλ κτλ θα βγάζει σπυράκια όταν διαβάζει στη γραμματική ότι τώρα χωρίζουμε έ-ντομο, έ-μπορος, ε-γκαλώ και όχι έν-τομο, έμ-πορος ή εγ-καλώ.

Συγγνώμη, έτσι λέει η σχολική γραμματική τώρα; Με ποια αιτιολογία;

 

[nickel]

Επειδή υπάρχουν λέξεις που αρχίζουν από μπ-, γκ-, ντ-.

Συλλαβισμός ονομάζεται η διαδικασία χωρισμού των λέξεων σε συλλαβές. Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται στη γραφή για να χωρίσουμε μια λέξη, όταν δε χωράει στη μια σειρά και πρέπει ένα κομμάτι της να μεταφερθεί και στην επόμενη. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί τους εξής κανόνες:
α) Όταν ένα σύμφωνο βρίσκεται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν, π.χ. ε-πό-με-νος, α-νά-με-σα.
β) Όταν δύο σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, αν από αυτά τα σύμφωνα αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει ελληνική λέξη, το πρώτο από τα δύο σύμφωνα πάει με την προηγούμενη συλλαβή και το δεύτερο με την επόμενη, π.χ. έ-κτι-ζε (κτίριο), βι-βλί-ο (βλάβη), αλλά σύμ-φω-να, αρ-χί-ζει.
γ) Όταν τρία ή περισσότερα σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, αν από τα δύο πρώτα από αυτά αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει ελληνική λέξη, το πρώτο από τα σύμφωνα πάει με το πρώτο φωνήεν και τα υπόλοιπα με το δεύτερο, π.χ. κά-στρο (στρώμα), ε-χθρι-κός (χθες), αλλά αν-θρω-πιά.
δ) Τα δίψηφα γράμματα, οι δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ και ευ θεωρούνται κατά τον συλλαβισμό ως ένας φθόγγος και γι' αυτό δε χωρίζονται, π.χ. έ-μπο-ρος, έ-ντο-μο, πεί-ρα, κο-ρόι-δο, παι-διά.
ε) Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται, π.χ. συλ-λα-βή, εν-νιά.
στ) Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν όλους τους παραπάνω κανόνες, π.χ. κα-τα-γρά-φω, πα-ρα-μι-λά-ει.

 

[Hellegennes]

Α, οκέι. Μεταφυσική. Θεωρούνται ένας φθόγγος.

 

[Themis†]

Ας πούμε για την πρώτη περίπτωση: αν πρέπει να χωρίσουμε μια λέξη με -ου-, π.χ. τουρίστας, προφανώς δεν μπορούμε να γράψουμε το-υρίστας. Αν όμως γράψουμε προ-υπόθεση (με το υπόθεση σε άλλη γραμμή), δείχνουμε ότι το -ου- δεν είναι δίφθογγος και άρα περιττεύουν τα διαλυτικά. Δεν τα θυμάμαι σωστά;

Φαίνεται να αναφέρεσαι σε κάποιον κανόνα που εγώ δεν γνωρίζω - αλλά, και να τον γνώριζα, θα τον αγνοούσα. Μου θυμίζει την καταστροφική έμπνευση του ατονικού των μονοσύλλαβων (εντάξει, αν μπορεί να γίνει μπέρδεμα, βάλτε κι έναν τόνο). Το πρακτικό αποτέλεσμα ήταν προδικασμένο: γενικό ατονικό των μονοσύλλαβων, άπειρες συγχύσεις και κάποιοι λίγοι τόνοι κατά το δοκούν.

Η γραφή είναι σύμβαση. Η λέξη "προϋπόθεση" γράφεται έτσι, τελεία και παύλα. Το ίδιο ισχύει και για την "προ-υπόθεση", όπως στο παράδειγμα του Δόκτορα. Ο χωρισμός λέξης επειδή δεν χωράει στη γραμμή δεν αλλάζει τη γραφή της λέξης. Αλίμονο αν άρχιζε ο καθένας τα δικά του. Οι δύο λέξεις του παραδείγματός μας δεν θα ξεχώριζαν, αν τύχαινε να χωριστούν μετά το "προ". Ας μην ξεχνάμε κιόλας ότι ο χωρισμός αυτός γίνεται εν πολλοίς αυτόματα, με προγράμματα συλλαβισμού. Δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να μετατραπεί η σύμβαση της γραφής σε χαοτικό σύστημα. Αντί να κατατριβόμαστε με βυζαντινισμούς, ας αφήνουμε καλύτερα λίγο χώρο και για την ουσία.

 

[pidyo]

Επειδή υπάρχουν λέξεις που αρχίζουν από μπ-, γκ-, ντ-.

Συλλαβισμός ονομάζεται η διαδικασία χωρισμού των λέξεων σε συλλαβές. Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται στη γραφή για να χωρίσουμε μια λέξη, όταν δε χωράει στη μια σειρά και πρέπει ένα κομμάτι της να μεταφερθεί και στην επόμενη. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί τους εξής κανόνες:
α) Όταν ένα σύμφωνο βρίσκεται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν, π.χ. ε-πό-με-νος, α-νά-με-σα.
β) Όταν δύο σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, αν από αυτά τα σύμφωνα αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει ελληνική λέξη, το πρώτο από τα δύο σύμφωνα πάει με την προηγούμενη συλλαβή και το δεύτερο με την επόμενη, π.χ. έ-κτι-ζε (κτίριο), βι-βλί-ο (βλάβη), αλλά σύμ-φω-να, αρ-χί-ζει.
γ) Όταν τρία ή περισσότερα σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, αν από τα δύο πρώτα από αυτά αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει ελληνική λέξη, το πρώτο από τα σύμφωνα πάει με το πρώτο φωνήεν και τα υπόλοιπα με το δεύτερο, π.χ. κά-στρο (στρώμα), ε-χθρι-κός (χθες), αλλά αν-θρω-πιά.
δ) Τα δίψηφα γράμματα, οι δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ και ευ θεωρούνται κατά τον συλλαβισμό ως ένας φθόγγος και γι' αυτό δε χωρίζονται, π.χ. έ-μπο-ρος, έ-ντο-μο, πεί-ρα, κο-ρόι-δο, παι-διά.
ε) Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται, π.χ. συλ-λα-βή, εν-νιά.
στ) Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν όλους τους παραπάνω κανόνες, π.χ. κα-τα-γρά-φω, πα-ρα-μι-λά-ει.

Τα έ-μπο-ρος και δεν συμμαζεύεται είναι ένα καλό παράδειγμα αντικατάστασης της ουσίας από τον εμπειρικό κανόνα. Αρχικά, ο γραπτός συλλαβισμός αντικατόπτριζε τον προφορικό συλλαβισμό. Συλλαβίζουμε περ-νώ επειδή λέμε per-no και όχι pe-rno. Δεν λέμε όμως e-bo-ros, λέμε em-bo-ros. Και το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τα μπ, ντ, γκ, φθόγγους δηλαδή από τους οποίους αρχίζουν μόνο λέξεις που μας έχουν έρθει στα ελληνικά από αλλού, αφορά ακόμη και συμπλέγματα από τα οποία άρχιζαν ανέκαθεν λέξεις: αρχίζουν λέξεις από σθ- (σθένος), αλλά ο συλλαβισμός Ε-σθο-νός δεν ανταποκρίνεται με τίποτε στην προφορά.

Δεν το λέω για να αλλάξω τη σχολική γραμματική. Καταλαβαίνω ότι, επειδή πρόκειται για μια γραπτή σύμβαση, η ομοιομορφία είναι χρήσιμη. Αλλά έχει αυτονομηθεί πλήρως ο εμπειρικός κανόνας.

 

[drsiebenmal]

Συλλαβισμός ονομάζεται η διαδικασία χωρισμού των λέξεων σε συλλαβές. Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται στη γραφή για να χωρίσουμε μια λέξη, όταν δε χωράει στη μια σειρά και πρέπει ένα κομμάτι της να μεταφερθεί και στην επόμενη. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί τους εξής κανόνες: [...]
δ) Τα δίψηφα γράμματα, οι δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ και ευ θεωρούνται κατά τον συλλαβισμό ως ένας φθόγγος και γι' αυτό δε χωρίζονται, π.χ. έ-μπο-ρος, έ-ντο-μο, πεί-ρα, κο-ρόι-δο, παι-διά.

Άρα, η προϋπόθεση δεν συλλαβίζεται ποτέ μετά το προ- και το προϊόν συλλαβίζεται μόνο ως προϊ-όν ή λάθος καταλαβαίνω τον παραπάνω κανόνα;

 

[Themis†]

Άρα, η προϋπόθεση δεν συλλαβίζεται ποτέ μετά το προ- και το προϊόν συλλαβίζεται μόνο ως προϊ-όν ή λάθος καταλαβαίνω τον παραπάνω κανόνα;

Το "οϊ" στο προϊόν δεν θεωρείται δίφθογγος, άρα μπορεί να χωριστεί. Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις στο ΛΚΝ, αν κοιτάξεις πώς δίνει την προφορά στο "προϊόν" και πώς στο "κορόιδο". Εμπειρικά, θα έλεγα ότι, αν το [oi] είναι δίφθογγος και βρίσκεται μπροστά από φωνήεν, τείνει να αναπτυχθεί ο φθόγγος [γ], π.χ. το σόι, του σο[γ]ιού-σογιού.

 

[Costas]

Τα έ-μπο-ρος και δεν συμμαζεύεται είναι ένα καλό παράδειγμα αντικατάστασης της ουσίας από τον εμπειρικό κανόνα. Αρχικά, ο γραπτός συλλαβισμός αντικατόπτριζε τον προφορικό συλλαβισμό. Συλλαβίζουμε περ-νώ επειδή λέμε per-no και όχι pe-rno. Δεν λέμε όμως e-bo-ros, λέμε em-bo-ros. Και το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τα μπ, ντ, γκ, φθόγγους δηλαδή από τους οποίους αρχίζουν μόνο λέξεις που μας έχουν έρθει στα ελληνικά από αλλού, αφορά ακόμη και συμπλέγματα από τα οποία άρχιζαν ανέκαθεν λέξεις: αρχίζουν λέξεις από σθ- (σθένος), αλλά ο συλλαβισμός Ε-σθο-νός δεν ανταποκρίνεται με τίποτε στην προφορά.

Δεν το λέω για να αλλάξω τη σχολική γραμματική. Καταλαβαίνω ότι, επειδή πρόκειται για μια γραπτή σύμβαση, η ομοιομορφία είναι χρήσιμη. Αλλά έχει αυτονομηθεί πλήρως ο εμπειρικός κανόνας.

Λέμε και παραλέμε e-bo-ros και όχι em-bo-ros. Η προφορά διαφέρει από ομιλητή σε ομιλητή και συχνά, για τον ίδιο ομιλητή, από περίσταση σε περίσταση. Τέλος, διαφέρει από περιοχή σε περιοχή της Ελλάδας. Γι' αυτό και μια φωνητική γραφή αυτών των λέξεων (π.χ. τα b,d του Μυριβήλη) θα περιέπλεκε απελπιστικά και αδιέξοδα τα πράγματα. Πρόκειται δηλ. για (αν το λέω σωστά) αλλόφωνα.
Επίσης, δεν ισχύει ότι όσες λέξεις αρχίζουν από μπ, ντ, γκ μας έχουν έρθει από αλλού: μπαίνω, ντύνω, γκαστρώνω.

Το "οϊ" στο προϊόν δεν θεωρείται δίφθογγος, άρα μπορεί να χωριστεί. Αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις στο ΛΚΝ, αν κοιτάξεις πώς δίνει την προφορά στο "προϊόν" και πώς στο "κορόιδο". Εμπειρικά, θα έλεγα ότι, αν το [oi] είναι δίφθογγος και βρίσκεται μπροστά από φωνήεν, τείνει να αναπτυχθεί ο φθόγγος [γ], π.χ. το σόι, του σο[γ]ιού-σογιού.

Το κορόιδο άλλοτε είναι δίφθογγος και άλλοτε όχι. Εξαρτάται με τι ταχύτητα το εκφέρεις. Εγώ πάντως το προφέρω σαν δύο διαφορετικές συλλαβές, ενώ στο "σκάσε, βρε βόιδι!" συνήθως προφέρω δίφθογγο. Και πάλι, η διαφορά είναι μικρή και διαπραγματεύσιμη ανάλογα με τον ομιλητή, τις περιστάσεις και το κέφι του (πβ. και τα περίφημα πιέζω, ποιότητα).