συνιστώ, συστήνω, συνίσταται, συνιστάται

[Elsa]

Επειδή τα παιδιά μου μπερδεύουν αυτά τα ρήματα και τα διορθώνω συνέχεια, έψαξα λίγο στο δίκτυο και είδα οτι κι άλλοι τα μπερδεύουν.
Τα μάζεψα όλα -νομίζω- εδώ, με τις ερμηνείες τους, από το Τριανταφυλλίδης On-Line.

συνιστώ 1 [sinistó] P10.1α -ώμαι P11 αόρ. σύστησα και συνέστησα, απαρέμφ. συστήσει, παθ. αόρ. συστάθηκα και συστήθηκα, απαρέμφ. συσταθεί και συστηθεί : συγκροτώ, ιδρύω• συστήνω 2: Θα συσταθεί επιτροπή. Συστήθηκε εταιρεία. [λόγ. < συνιστώ 2 σημδ. γαλλ. constituer]

συνιστώ 2, -ώμαι P μππ. συστημένος* : 1.συστήνω12. α. συμβουλεύω κπ. ή του υποδεικνύω τι πρέπει να κάνει: Σου ~ να συμβουλευτείς ένα δικηγόρο. Συνιστάται στους πολίτες να περιορίσουν την κατανάλωση του νερού. O γιατρός μού συνέστησε αυστηρή δίαιτα. β1. (για πργ.) συμβουλεύω κπ. να χρησιμοποιήσει κτ.: Θα σου συστήσω μερικά καλά βιβλία. β2. (για πρόσ.) θεωρώ κπ. κατάλληλο να αναλάβει κάποιο έργο και συμβουλεύω να τον χρησιμοποιήσουν: Θα σου συστήσω έναν πολύ καλό δικηγόρο / τεχνίτη. || (έκφρ.) κτ. συνιστά κπ., δημιουργεί θετικές εντυπώσεις για κπ.: Δε σε συνιστά καθόλου αυτό που έκανες / που είπες. 2. συστήνω11. [λόγ. < αρχ. συνιστῶ, συνίστημι]

συνιστώ 3 παθ. συνίσταμαι [sinístame] P (μόνο στο ενεστ. θ., κυρ. στο γ' πρόσ.) : (λόγ.) 1. είναι, αποτελεί: H πλαστογραφία συνιστά ποινικό αδίκημα. 2. (παθ.) α. αποτελείται: Tο νερό συνίσταται από υδρογόνο και οξυγόνο. β. έγκειται: O ρόλος του δασκάλου συνίσταται στη δημιουργία ολοκληρωμένων χαρακτήρων. Σε τι συνίστανται οι αντιρρήσεις σου; [λόγ. < συνιστώ 2 σημδ. γαλλ. constituer, consister]

συστήνω 1 [sistíno] -ομαι & (σπάν.) συσταίνω [sisténo] -ομαι P αόρ. σύστησα, απαρέμφ. συστήσει, παθ. αόρ. συστήθηκα, απαρέμφ. συστηθεί, μππ. συστημένος* : 1.γνωρίζω δύο ή περισσότερα άτομα μεταξύ τους αναφέροντας τα ονόματά τους, την ιδιότητά τους κτλ., παρουσιάζω τον ένα στον άλλο: Nα σου / σας συστήσω τον αδελφό μου / την κυρία (τάδε). || (πληθ.) για αλληλοπάθεια: Mε τον κύριο Iωάννου έχουμε συστηθεί παλαιότερα. 2. συμβουλεύω, υποδεικνύω• συνιστώ 2: Δε σου ~ να κάνεις αυτή την ενέργεια. [αρχ. συνιστῶ μεταπλ. με βάση το συνοπτ. θ. συστησ-• συστ(ήνω) μεταπλ. -αίνω]

συστήνω 2, -ομαι P αόρ. σύστησα, απαρέμφ. συστήσει, παθ. αόρ. συστήθηκα και συστάθηκα, απαρέμφ. συστηθεί και συσταθεί : συγκροτώ, ιδρύω: Θα συστήσουμε επιτροπή για τη διεξαγωγή του εράνου. Συστάθηκε ο οργανισμός για την τοπική αυτοδιοίκηση. [λόγ. προσαρμ. στη δημοτ. του συνιστώ 1 με βάση το συνοπτ. θ. συστησ-]

Άσχετο, αυτό το «σύσταση και συμμορία» του νομικού λεξιλογίου, ξέρει κανείς πώς προέκυψε; Θέλω να πω, τι σόι αδίκημα είναι η σύσταση; Γιατί όχι σύσταση συμμορίας;

 

[nickel]

Για να το κάνουμε λίγο λιανά το παραπάνω, οι σημασίες 1 και 2 είναι κοινές. Το συνιστώ (3) περιέχει τις περιπτώσεις που δεν μπορούμε να τις πούμε και με το συστήνω (χοντρικά: συνιστώ = constitute, συνίσταται από = consists of, συνίσταται σε = consists in). Στις περιπτώσεις 1 και 2, όταν κάποιος λέει «μου σύστησαν ένα καλό βιβλίο» και «η εταιρεία συστάθηκε», ο ενικός μπορεί να είναι είτε συνιστώ είτε συστήνω.

Για τη «σύσταση και συμμορία» έχω κι εγώ τις απορίες μου. Είναι νομικές διατυπώσεις που τις έχουν οι νομικοί στην καθημερινότητά τους, αλλά όχι εμείς. Προέρχονται από τη σύμβαση για την καταστολή της τρομοκρατίας και την έκδοση μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:51997XG0623:EL:HTML
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:51997XG0623:EN:HTML
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:51997XG0623:FR:HTML

Σύσταση και συμμορία
Conspiracy and association to commit offences
Conspiration et association de malfaiteurs

 

[Alexandra]

Conspiracy and association to commit offences
Conspiration et association de malfaiteurs

Αυτό φαίνεται απόλυτα λογικά, σημαίνει "συνωμοσία και σύμπραξη για την διάπραξη αδικημάτων" ή "συνωμοσία και σύσταση συμμορίας".
Το ελληνικό "σύσταση και συμμορία" είναι πέρα από κάθε λογική.

 

[nickel]

Επανέρχομαι στα ρήματα μια και δεν βρέθηκε ακόμα νομικός να μας εξηγήσει τι έγινε με τη «σύσταση».

Θυμήθηκα σήμερα το recommended, συχνή λέξη σε κείμενα πληροφορικής. Σύμφωνα με τη Microsoft, συνιστάται ή προτείνεται ή προτεινόμενος ή συνιστώμενος. Θα μπορούσαμε ίσως να προσθέσουμε και το ενδείκνυται.

Έχουμε δηλαδή το συνιστώ (2), παθητική συνιστώμαι, 3ο πρόσωπο συνιστάται και μετοχή συνιστώμενος. Και πρέπει να διακρίνεται από το συνίσταται του συνιστώ (3), π.χ. (ΛΚΝ) O ρόλος του δασκάλου συνίσταται στη δημιουργία ολοκληρωμένων χαρακτήρων.

Αυτό το συνιστώ (3), συνίσταμαι φτιάχνει και τις μετοχές συνισταμένη και συνιστώσα:

συνισταμένη, η O30 γεν. πληθ. συνισταμένων : 1α. (μαθημ.) το άθροισμα δύο ή περισσότερων ευθύγραμμων τμημάτων. β. (μηχ.) δύναμη που μπορεί να αντικαταστήσει άλλες δυνάμεις, τις συνιστώσες, χωρίς να μεταβληθεί το αποτέλεσμα. 2. (μτφ.) το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη σύνθεση δύο ή περισσότερων συντελεστών, των συνιστωσών: Το πρόβλημα της πείνας στις υπανάπτυκτες χώρες είναι συνισταμένη πολλών επί μέρους προβλημάτων. H τελική απόφαση του συμβουλίου αποτελεί συνισταμένη πολλών απόψεων.

συνιστώσα, η O25 : 1. (μηχ.) καθεμιά από τις δύο ή περισσότερες δυνάμεις που μπορούν να αντικατασταθούν από μία μόνη, τη συνισταμένη. 2. (μτφ.) καθένας από τους συντελεστές που συνθέτουν ένα σύνθετο φαινόμενο: Η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού είναι μία από τις συνιστώσες της καθυστέρησης στον κλάδο της βιομηχανίας.

Στα μαθηματικά, έχουμε στα αγγλικά resultant force (ή net force) για τη «συνισταμένη» και component forces ή components για τις «συνιστώσες».

Στις μεταφορικές σημασίες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επίσης το combined result για τη «συνισταμένη» και το constituents για τις «συνιστώσες».

Ένα συνηθισμένο λάθος στα ελληνικά είναι να λέμε συνισταμένες αντί για συνιστώσες, π.χ. οι *συνισταμένες του προβλήματος.

 

[NatCat]

Λοιπόν, μερικές διευκρινίσεις για τη "σύσταση και συμμορία".

Στην προϊσχύσασα μορφή του, το άρθρο 187 ΠΚ είχε ως εξής:

"Άρθρο 187.
Σύσταση και συμμορία

1. Όποιος συμφωνεί με άλλον να διαπράξουν ορισμένο κακούργημα ή ενώνεται με άλλον για τη διάπραξη περισσότερων κακουργημάτων που δεν καθορίστηκαν ακόμη ειδικά, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών.

2. Όποιος συμφωνεί ή ενώνεται με άλλον για να διαπράξουν ένα ή περισσότερα πλημμελήματα για τα οποία απειλείται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον ενός έτους τιμωρείται με φυλάκιση.

3. Ο υπαίτιος απαλλάσσεται από την ποινή των προηγούμενων παραγράφων αν με αναγγελία στην αρχή καταστήσει δυνατή την πρόληψη της διάπραξης των κακουργημάτων ή πλημμελημάτων."

Με βάση το παραπάνω άρθρο, τυποποιούνταν δύο αυτοτελή εγκλήματα: Η σύσταση ("συμφωνεί... να διαπράξουν ορισμένο") και η συμμορία ("ενώνεται...για τη διάπραξη περισσότερων"). Αλλά επειδή οι ημιμαθείς (δημοσιογράφοι και όχι μόνο) δυσκολεύονταν να τα διακρίνουν, επικράτησε να μιλούν και να γράφουν για το έγκλημα "σύστασης και συμμορίας" ή (ακόμα καλύτερα) "σύστασης συμμορίας".

Από το 2001, το άρθρο 187 έχει τροποποιηθεί και τιτλοφορείται "Εγκληματική οργάνωση" ("Με κάθειρξη μέχρι 10 ετών τιμωρείται όποιος συγκροτεί ή εντάσσεται ως μέλος σε δομημένη και με διαρκή δράση από τρία ή περισσότερα πρόσωπα (οργάνωση) και επιδιώκει τη διάπραξη περισσότερων κακουργημάτων που προβλέπονται από τα άρθρα [ακολουθεί η παράθεση των μισών άρθρων του ΠΚ]").

Ας ελπίσουμε και οι δημοσιογράφοι να εγκαταλείψουν κάποια στιγμή την ορολογία περί σύστασης και συμμορίας.

[Και αυτό ήταν το πρώτο μου μήνυμα στο forum. Καλώς σας βρήκα! ]

 

[nickel]

Πολύ ωραία και διαφωτιστικά και ευχαριστούμε! Βλέπω ότι η αγορά εξακολουθεί να έχει κάποια προβληματάκια. Π.χ. δίπλα στη «σύσταση εγκληματική οργάνωσης» βρίσκει κανείς και «συγκρότηση» και «ίδρυση» — «σύμπηξη» νομίζω δεν είδα...

Και το γνωστό πρόβλημα: «σύσταση και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση», που εμένα πάντα με ενοχλεί, σαν σύνταξη, σαν να είναι ξεκρέμαστη η «σύσταση».


(Καλή αρχή, NatCat!)

 

[NatCat]

"σύμπηξη" LOL! ου μην και "σύντηξη" εγκληματικής οργάνωσης...

Η αγορά πράγματι έχει "προβληματάκια". Το δράμα είναι ότι η ενλόγω αγορά περιλαμβάνει και τους δικηγόρους. Οπότε κακώς τα βάζω με τους έρμους τους δημοσιογράφους.

[nickel: Ακόμα μου χρωστάς το θέμα περί εισαγωγικών. Περιμένω...]

 

[Zazula]

Επειδή κατά το παρελθόν μου 'χε κάτσει κι εμένα στραβά εκείνο το «σύσταση και συμμορία», η τότε έρευνά μου είχε καταλήξει στα ακόλουθα:

Πρώτα, από ένα λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής (Αθαν. Φραγκούλης, εκδ. Πατάκης 2001) — μιλάμε για πάρα πολλές σημασίες:
σύστασις, -εως (η), ουσ., [συνίστημι και συνίσταμαι] συνένωση / συνάθροιση / εταιρεία / συντεχνία / φατριασμός, συνωμοσία / συναρμογή / κατασκευή, σύνθεση / γένεση, προέλευση, καταγωγή / διάθεση, κατάσταση / σύγκρουση, συμπλοκή / σύσταση / στενοχώρια / συνάντηση / αρχή, ύπαρξη / ουσία

Και κατόπιν το Λεξικό της Πρωίας (1933):
σύστασις, -εως (η) και σύσταση || (νομ.) ένωσις δύο ή περισσοτέρων προσώπων προς εκτέλεσιν εγκληματικής τινος πράξεως || (στρατ.) εσπευσμένη συγκέντρωσις των ανδρών στρατιωτικού τινος τμήματος, ευρισκομένου εν αραιά τάξει, περί τον ηγήτορα

Ο Δημητράκος, πέραν των δύο εννοιών που παρέθεσα από το Πρωίας, συμπληρώνει επίσης:
συνάντησις, συγκέντρωσις (κ. μτφ.) || συνδυασμός || όμιλος ανθρώπων, ομάς || πολιτική ένωσις || φιλία, συμμαχία || συνωμοσία || μάχη εκ του συστάδην

Οπότε εγώ τότε συμπέρανα ότι σύστασις στ' αρχαία σήμαινε τη συγκέντρωση, την ομάδα, το να βρίσκονται άνθρωποι μαζί, το να συσπειρώνονται σε κάτι, και κατόπιν η λέξη πήρε και αρνητική χροιά δηλώνοντας τέτοιου είδους ενώσεις — οπότε κι εγώ (θεώρησα ότι) κατανόησα το πώς προέκυψε η νομική χρήση του όρου.

 

[bernardina]

Μια μικρή ντρίμπλα θα μπορούσε να είναι η χρήση του οπωσδήποτε (ίσως με ελαφριά μετατόπιση μέσα στην πρόταση).

Και γιατί συνίσταται, Περικλή; Συνιστώ-συνιστώμαι είναι το ρήμα.

Βλέπω πολύ συχνά αυτό το μπέρδεμα ανάμεσα στο συνιστώ (ειδικότερα το συνιστώμαι) και το συνίσταμαι. Και ο τρόπος που είναι γραμμένο το 3 δεν βοηθάει καθόλου στο ξεμπέρδεμα:

άλλο

συνιστώμαι
συνιστάσαι
συνιστάται

και άλλο

συνίσταμαι
συνίστασαι
συνίσταται


mod's note: τα μηνύματα από το παρόν #9 έως το #15 μεταφέρθηκαν εδώ από εκείνο το νήμα.

 

[Pericles]

Και γιατί συνίσταται, Περικλή; Συνιστώ-συνιστώμαι είναι το ρήμα.

Κατ' αρχήν, ελπίζω να είναι σαφές ότι δεν πρότεινα καμιά διόρθωση. Έγραψα ότι εγώ λέω συνίσταται εκθύμως, όχι ότι μόνο έτσι λέγεται.

Είδα τα σχετικά λινκ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συνιστάται σημαίνει μόνο "προτείνεται", δηλ. αυτό το recommended που συζητάμε, και δεν σημαίνει "αποτελείται".
Έχω ωστόσο την αίσθηση ότι η αντίστροφη διάκριση δεν είναι τόσο απόλυτη: ότι δηλαδή με το συνίσταται μπορούμε να πούμε και τα δύο.

Να προσπαθήσω να το εξηγήσω; Δοκιμάζω, αλλά είναι πρώτη φορά που αναρωτιέμαι. Τόσον καιρό απλώς το έλεγα γιατί το έχω συνηθίσει.

Απ' όλες τις έννοιες που έχει το ρήμα, η έννοια "προτείνω" είναι μάλλον η πλησιέστερη προς την απλή καθημερινότητα, η λιγότερο θεωρητική και "υψηλή". Άρα, και εκείνη που έχει περισσότερο τριφτεί στη γλώσσα μας, και έχει προσαρμοστεί στη γραμματική μας. (Π.χ. αυστηρές συστάσεις μπορεί να δεχτεί ο καθένας, ενώ η χημική σύσταση ενός προϊόντος, όπως και η σύσταση συμμορίας, αφορά μόνο τους ειδικούς.) Το συστήνω ("γνωρίζω κάποιον σε κάποιον άλλο") είναι ακόμη συνηθέστερο ως έννοια, και συνεπώς ακόμη πιο προσαρμοσμένο ως τύπος.
Ωστόσο το συνίσταμαι είναι ένας τύπος που, όσο κι αν αρχαΐζει, δεν έχει χαθεί από τη ζωντανή χρήση: αφενός είναι σαφώς το παθητικό του «συνιστώ 3 - αποτελώ», αφετέρου υποστηρίζεται από τα διάφορα καθίσταμαι, παρίσταμαι κλπ.. Άρα το λέμε, αυτό είναι βέβαιον. Το λέμε όμως και με την έννοια "προτείνεται"; Ή μόνο με την έννοια "αποτελείται";
Εδώ η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι αν με μια συγκεκριμένη έννοια το ρήμα λέγεται και στον πιο εκσυγχρονισμένο τύπο, αυτό δεν είναι λόγος να μη λέγεται και στον πιο αρχαΐζοντα, αφ' ης στιγμής υπάρχει και αυτός. Αν ο αρχαΐζων είχε πέσει σε πλήρη αχρησία, φυσικά θα ήταν αλλιώς τα πράγματα (εννοείται, π.χ., ότι δε λέω συνίστημι!!). Και ότι η διάκριση του 30φ, ότι με τη μία έννοια κλίνεται έτσι και με την άλλη αλλιώς, πιο πολύ εξυπηρετεί ταξινομικές ανάγκες παρά αντικατοπτρίζει τη γλωσσική πραγματικότητα.
Επιπροσθέτως, μια αρχαΐζουσα επιλογή (άπαξ και δεχτούμε ότι υπάρχει αυτή η επιλογή, έτσι; ) μου φαίνεται πιο ταιριαστή δίπλα στο εξίσου αρχαΐζον εκθύμως. Συνιστάται εκθύμως, όπως και συνίσταται θερμά, μου κάνει κάπως αναποφάσιστο, ασυνεπές. Οι αντίστροφοι συνδυασμοί μού φαίνονται ΟΚ.
Τώρα βέβαια, αν όλους εσάς σας ξενίζει το συνίσταται μ' αυτή την έννοια, ίσως να κάτσω να σκεφτώ γιατί εμένα δε με ξενίζει.

Ήταν μια εκ του προχείρου προσπάθεια ανάλυσης της αυθόρμητης επιλογής μου.

 

[Alexandra]

Καλημέρα, Περικλή. Εμένα με ξενίζει το "συνίσταται" επειδή είναι λάθος μ' αυτή την έννοια. Συνίσταται, όπως είπες κι εσύ, σημαίνει "αποτελείται από", τι σχέση έχει με το "συνιστάται" που σημαίνει "προτείνεται"; Ο ατμοσφαιρικός αέρας συνίσταται από οξυγόνο και άζωτο, δεν συνιστάται.

Δεν συμφωνώ ότι η μία είναι πιο καθημερινή λέξη και η άλλη αφορά μόνο τους ειδικούς. Και η σύσταση ενός τροφίμου ή ενός απορρυπαντικού μπορεί να χρησιμοποιείται από όλους, και πιο συχνά από τις "αυστηρές συστάσεις" που ανέφερες πιο πάνω. Ούτως ή άλλως υπάρχουν λέξεις στο λεξιλόγιό μας που τις χρησιμοποιούμε πιο συχνά από άλλες, αλλά τι σημασία έχει; Δεν θα πούμε το "συνίσταται" με την έννοια "προτείνεται", παρά μόνο ως λάθος. Κατά τη γνώμη μου.

 

[nickel]

Συμφωνώ με την Αλεξάνδρα ότι, για να μην έχουμε προβλήματα με επιμελητές, διατηρούμε τη διαφορά στον τονισμό. Από την άλλη, αφού το ρήμα της ενεργητικής είναι το ίδιο, το μυαλό πρέπει να «τα βγάλει», να κάνει ένα α-μπε-μπα-μπλόμ για να αποφασίσει πού να βάλει τον τόνο σε κάθε περίπτωση της παθητικής. Γι' αυτό άλλωστε κυκλοφορούν πολλά λάθη: κάποιοι δεν έκαναν το α-μπε-μπα-μπλόμ τους ή δεν κατέληξαν σωστά. Γι' αυτό και καταφεύγουμε συχνά και στις λύσεις που αναφέρει η staval. Όσοι λοιπόν έχουν να κάνουν με επιμελητές, ας έχουν πρόχειρο το καμπανάκι και τις λύσεις όταν πρέπει να πουν συνίσταται ή συνιστάται.

 

[Pericles]

Εμένα με ξενίζει το "συνίσταται" επειδή είναι λάθος μ' αυτή την έννοια.

Μπορεί να είναι καθαρά θέμα δικής μου άγνοιας, αλλά γιατί είναι λάθος; Το λέτε σαν να λέγατε κάτι αυτονόητο, π.χ. «η λέξη μαύρο δε σημαίνει άσπρο». Σας διαβεβαιώ ότι για μένα είναι μια ολοκαίνουργια και παράξενη πληροφορία!

Ούτως ή άλλως υπάρχουν λέξεις στο λεξιλόγιό μας που τις χρησιμοποιούμε πιο συχνά από άλλες, αλλά τι σημασία έχει;

Ορισμένες φορές έχει: Όσο συχνότερα λέγεται, και σε όσο λιγότερο εξειδικευμένες περιστάσεις, μια λέξη είναι απλούστερη στη μορφή της. (Απλό είναι το συνηθισμένο, το οικείο, αυτό που προφέρεται ή κλίνεται χωρίς δυσκολία γιατί ξέρουμε χιλιάδες όμοια παραδείγματα.) Όσο πιο σπάνια και πιο εξειδικευμένη είναι, έχει την τάση να διατηρεί τυχόν αρχαΐζοντα στοιχεία της. Π.χ. συγνώμη / συγγνωστός . (Βέβαια εγώ με τις εμμονές μου συγγνώμη γράφω και λέω, αλλά οπωσδήποτε το συγνώμη είναι αποδεκτό.)

 

[nickel]

Pericles, για να σε βοηθήσω ως προς την ορολογία του φόρουμ, που είναι πρωτίστως φόρουμ μεταφραστών και επιμελητών: Λέμε ότι κάτι είναι λάθος ή «λάθος» όταν η πρότασή μας προς τους συναδέλφους είναι να μην το χρησιμοποιούν γιατί είναι πολύ πιθανό να βρεθεί επιμελητής που θα τους το διορθώσει.

 

[Pericles]

Α, ωραία. Έτσι το καταλαβαίνω καλύτερα. Ευχαριστώ Nickel.

Μεταφραστής δεν είμαι, ούτε επιμελητής. Βέβαια κάνω κατά καιρούς μικρομεταφρασούλες για ανάγκες που προκύπτουν, καθώς και φιλικές επιμέλειες, αλλά οπωσδήποτε δεν είμαι του σιναφιού. Στο φόρουμ μπήκα ως απλός γλωσσόφιλος (:twit:). Επειδή όμως τόσο στις μικρομεταφρασούλες και τις φιλικές επιμέλειες όσο και στον καθημερινό προφορικό και γραπτό λόγο είμαι ψείρας, αυτό με το «συνίσταται» είναι στ' αλήθεια λάθος; Άμα δε βαριέστε και δεν είναι πολύ εκτός θεματολογίας, θα ήθελα να τη λύσω αυτή την απορία.

 

[nickel]

Επειδή όμως τόσο στις μικρομεταφρασούλες και τις φιλικές επιμέλειες όσο και στον καθημερινό προφορικό και γραπτό λόγο είμαι ψείρας, αυτό με το «συνίσταται» είναι στ' αλήθεια λάθος; Άμα δε βαριέστε και δεν είναι πολύ εκτός θεματολογίας, θα ήθελα να τη λύσω αυτή την απορία.

Αν εννοείς αυτό:

Η ακριβής λέξη είναι εκθύμως, αλλά δεν ξέρω μήπως πέφτει κάπως καθαρευουσιάνικη για το συμφραζόμενό σου. Το λέω συχνά (και μάλιστα συνίσταται εκθύμως), αλλά δεν είμαι σίγουρος αν και πού θα το έγραφα.

ναι, είναι λάθος (σύμφωνα με όλα τα παραπάνω αυτού του νήματος). Ο επιμελητής δεν θα δίσταζε: θα το έκανε αμέσως συνιστάται εκθύμως.

 

[nickel]

Κάθισα κι έκανα μια λίστα με τα παράγωγα των αρχαίων ίστημι και ίσταμαι, για να βγάλω μια άκρη.

Τα ομαδοποιώ και βγάζω χοντρικά τα εξής συμπεράσματα:

Το αρχαίο ίστημι έχει γίνει –ιστώ στα σύνθετα της ενεργητικής, που κλίνεται όπως τα ρήματα σε (–άω) –ώ. Το ΛΚΝ δίνει για τα ρήματα εγκαθιστώ ή εφιστώ κλιτικό πρότυπο το Ρ10.1α, όπου κλίνεται το ρήμα αγαπώ. Βέβαια, δεν λέμε *εγκαθιστάω ή *εφιστάω όπως λέμε αγαπάω. Και οπωσδήποτε δεν υπάρχει ίδια παθητική (Ρ10.1β, αγαπιέμαι).

Στην παθητική βλέπουμε ότι τα περισσότερα ρήματα διατηρούν την ανάμνηση τού ίσταμαι, ιδίως η παρέα τού καθίσταμαι:

καθιστώ, καθίσταμαι, καθίσταται, κατέστη
αντικαθιστώ, αντικαθίσταμαι, αντικαθίσταται, αντικαταστάθηκε (λόγιο, εδώ και παρακάτω: αντικατεστάθη)
αποκαθιστώ, αποκαθίσταμαι, αποκαθίσταται, αποκαταστάθηκε
εγκαθιστώ, εγκαθίσταμαι, εγκαθίσταται, εγκαταστάθηκε
υποκαθιστώ, υποκαθίσταμαι, υποκαθίσταται, υποκαταστάθηκε

Στην παθητική, χωρίς τύπο της ενεργητικής, βρίσκουμε και τα παρακάτω ρήματα, πάλι με προπαροξύτονο –ίσταμαι:

ανθίσταμαι, ανθίσταται (αλλά και αντιστέκομαι, αντιστάθηκε)
αφίσταμαι, αφίσταται
διίσταμαι, διίσταται
ενίσταμαι, ενίσταται
εξανίσταμαι, εξανίσταται, εξανέστη
εξίσταμαι, εξίσταται (απορώ και εξίσταμαι)
προΐσταμαι, προΐσταται
υφίσταμαι, υφίσταται, υπέστη

Πιο μπερδεμένο είναι το παριστώ (τα ενεργητικά παριστάνω, παριστώ και παρασταίνω αξίζουν ένα νήμα από μόνα τους) που δεν έχει σημασιολογική σχέση με το παρίσταμαι.

παρίσταμαι, παρίσταται, παρέστη (και εντελώς διαφορετικό: παραστέκομαι, παραστάθηκε)
αλλά:
συμπαρίσταμαι, συμπαρίσταται, συμπαραστάθηκε

Ως εδώ είχαμε την ανάμνηση του ίσταμαι, την οποία βρίσκουμε και στο συνίσταμαι, που είναι όμως η μία από τις δύο παθητικές του συνιστώ. Το ΛΚΝ (βλ. #1) κάνει το καλύτερο μοίρασμα των λημμάτων. Το συνιστώ στις σημασίες 1 και 2 δίνει παθητική σε –ώμαι, που κλίνεται σαν το εγγυώμαι (του κλιτικού προτύπου Ρ11). Προσοχή: συνιστάται δεν είναι μόνο η σημασία «προτείνεται», αλλά και η σημασία «συγκροτείται, ιδρύεται». Θα βρούμε τον κατεβασμένο τόνο και στο ανασυνιστάται.

Μόνο αυτές οι σημασίες του συνιστώ ξεχνάνε το αρχαίο ίσταμαι. Και μια ακόμα παθητική που την έχουν ξεχάσει όλα τα λεξικά: η παθητική του εφιστώ. Τα λεξικά θεωρούν ότι το ρήμα έχει μόνο ενεργητική φωνή, αλλά οι άνθρωποι άλλα αποφασίζουν: στο διαδίκτυο θα βρούμε χιλιάδες περιπτώσεις όπου εφιστάται η προσοχή (και, αναπόφευκτα, ορισμένες φορές *εφίσταται).

Συμπέρασμα:
Σε όλες τις περιπτώσεις λέμε –ίσταμαι, ίσταται κτλ., με εξαίρεση τα:
συνιστάται (προτείνεται, ιδρύεται)
ανασυνιστάται
εφιστάται

 

[Pericles]

Πολύ συστηματική δουλειά, εύγε Nickel. Ευχαριστούμε.

Το ανθίσταμαι πρέπει να πω ότι κατά τη γνώμη μου κακώς [θεωρούμε ότι] υπάρχει: δεν έχει καμία σημασιολογική διαφορά από το αντιστέκομαι, και επιπλέον αναγκάζεται να δανειστεί και τους υπόλοιπους χρόνους του εκτός από εκείνους του ενεσωτικού θέματος (ενστ., μελλ. εξ., και υποτίθεται και παρατατικό, αλλά ποιος λέει ανθιστάμην, ανθίστατο, κλπ.; ).

Το συνίσταμαι/συνιστώμαι, από το οποίο ξεκινήσαμε, αποδεικνύεται όντως το πιο παράξενο. Αν το ΛΚΝ ή άλλη πηγή κάνει αυτή την παράξενη μοιρασιά μεταξύ σημασιών και κλίσεων, ας τη δεχτούμε. Αλλά καθαρά για χάρη του ΛΚΝ και των άλλων πηγών. Δεν έχει καμία λογική, και δεν ανταποκρίνεται στη δική μου τουλάχιστον γλωσσική εμπειρία. That said, πάω πάσο.

Το παριστώ φαίνεται κι αυτό παράξενο (έναν ξένο θα τον τρέλαινε), αλλά τουλάχιστον αναγνωρίζω ότι πράγματι έτσι το λέμε.

Άλλο κουλό με αυτή την ομάδα είναι το ρήμα στέκω, που στην ενεργητική και την παθητική φωνή σημαίνει το ίδιο!

 

[Zazula]

Nickel, το ΝΕΛ έχει λήμματα συνίσταμαι "απαρτίζομαι, αποτελούμαι" και συνιστώ (όπου υπάρχει και ειδική εγγραφή για το τριτοπρόσωπο συνιστάται να...).

Το συνίσταμαι/συνιστώμαι, από το οποίο ξεκινήσαμε, αποδεικνύεται όντως το πιο παράξενο. Αν το ΛΚΝ ή άλλη πηγή κάνει αυτή την παράξενη μοιρασιά μεταξύ σημασιών και κλίσεων, ας τη δεχτούμε. Αλλά καθαρά για χάρη του ΛΚΝ και των άλλων πηγών. Δεν έχει καμία λογική, και δεν ανταποκρίνεται στη δική μου τουλάχιστον γλωσσική εμπειρία. That said, πάω πάσο.

Δεν είναι απλώς «το ΛΚΝ ή άλλη πηγή» — είναι ΟΛΕΣ οι πηγές. Αν έτυχε και μέχρι τώρα δεν το 'ξερες, Pericles, δεν χάθηκε δα κι ο κόσμος να το μάθεις έστω και με καθυστέρηση.

 

[nickel]

Nickel, το ΝΕΛ έχει λήμμα συνίσταμαι "απαρτίζομαι, αποτελούμαι"

Καλημέρα. Αυτό αντιστοιχεί στο συνιστώ (3) σημ. 2 του ΛΚΝ, υποθέτω. Και το ΛΝΕΓ έχει χωριστό λήμμα συνίσταμαι (και, βέβαια, κάνει και την επισήμανση του λάθους σε πλαίσιο συνίσταται – συνιστάται).

Θέλει δουλειά να βρει κανείς ποια θα ήταν η τέλεια παρουσίαση των σημασιών και των χρήσεων. Ίσως θα ήταν ωραία άσκηση για τα λήμματα ελληνοαγγλικού λεξικού. Μμμ...