Ευχαριστώ καί τους δύο.
Ζαζ, και το αργυρό καλό είναι.
Ιδού, λοιπόν, το πρώτο μου κεράκι. Επιφυλάσσομαι για τα επόμενα.
Ανάβοντας κεράκια
(μπας και φωτιστούν τα αίτια για την εκπαιδευτική κρίση στην Ελλάδα)
a. Κεράκι πρώτο (ανθρώπινο δυναμικό)
a1 Προσοσιαλιστικοί χρόνοι
Μια φορά κι έναν καιρό, για να γίνει κανείς δάσκαλος έπρεπε να τελειώσει μία από τις Παιδαγωγικές Ακαδημίες (ΠΑ), επαγγελματικές (ή παραγωγικές) σχολές ανώτερης εκπαίδευσης, πολύ χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και διεσπαρμένες ανά την χώρα, ένα είδος συνέχειας του εξατάξιου γυμνασίου και, αργότερα, του λυκείου. Η εγγραφή στις ΠΑ γινόταν κατόπιν εξετάσεων ή δίχως εξετάσεις μέσω του θεσμού των αριστούχων (σε ποσοστό 10%, επί των εισακτέων, αν δεν με απατά η μνήμη μου). Κατά κανόνα, η επιλογή της καριέρας του δασκάλου οφειλόταν είτε σε λόγους απόλυτης επαγγελματικής στοχοπροσήλωσης είτε στην σχετικά χαμηλή βάση εισαγωγής. Ο αριθμός των εισαγομένων στις ΠΑ υπολογιζόταν με τέτοιον τρόπο, που οι προσλήψεις να καλύπτουν τα κενά που άφηναν οι συνταξιοδοτήσεις. Το τζακ ποτ της επετηρίδας ποτέ δεν είχε πάνω από τρεις με τέσσερεις χιλιάδες αναμένοντες και το νόημα του όρου «αναπληρωτής» στην καθημερινή του χρήση σχεδόν συνέπιπτε με το νόημα της εννοιολογικής του κυριολεξίας.
a2 Σοσιαλιστικοί χρόνοι
a2.1 Επιχείρηση «Επαγγελματική αποκατάσταση όλων των πτυχιούχων»
Αυτά μέχρι περίπου το 1984. Δεν έχω στοιχεία για την χρονολογία κατάθεσης, ψήφισης και δημοσίευσης του σχετικού νόμου, διατάγματος ή υπουργικής απόφασης και ούτε τον χρόνο να ψάξω. Υπάρχουν άνθρωποι που πληρώνονται για αυτό, αν και δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται. Ό,τι αναφέρω είναι από μνήμης. Το 1985 (πάντοτε με την ως άνω επιφύλαξη), δόθηκε στους πτυχιούχους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ανώτερης και ανώτατης, το δικαίωμα να εγγράφονται δίχως εξετάσεις στο δεύτερο έτος των ΠΑ. Από την παραπάνω ρύθμιση (επ)ωφελήθηκαν πτυχιούχοι (νομίζω και τελειόφοιτοι) διαφόρων «ανώτατων» και ανώτερων «Σχολών», όπως ήταν η αλήστου μνήμης ΟΠΕ-‐Βιομηχανική, η Πάντειος, το Οικονομικό της Νομικής και διάφορα ποικιλώνυμα ΚΑΤΕΕ, «σχολές» στις οποίες αλώνιζε, όπως και παντού, η τότε πανίσχυρη ΠΑΣΚ. Οι νεότεροι ίσως να μην αντιλαμβάνονται τον λόγο για την ειρωνική χρήση εισαγωγικών, όμως, και αν παρήλθον οι χρόνοι εκείνοι, κάποιοι δεν θα ξεχάσουμε ποτέ ότι οι προαναφερθείσες «σχολές» αποτελούσαν το άλλοθι όσων βρίσκονταν στον πάτο της τότε εκπαιδευτικής αξιολόγησης και η είσοδος σε κάποιαν από αυτές ήταν συνώνυμο της αποτυχίας. Επιπλέον, την ίδια εποχή, ευάριθμοι μόνον επαγγελματικοί τομείς (δημοσίου και ιδιωτικού τομέα) χρειάζονταν έναν οικονομολόγο ή κοινωνιολόγο, με αποτέλεσμα χιλιάδες πτυχιούχοι να λιμνάζουν στα αζήτητα, με όλα τα παρεπόμενα προσωπικών ματαιώσεων και κοινωνικής μνησικακίας. Αν υπήρξε συντεταγμένο σχέδιο άλωσης της εκπαίδευσης που να τις αξιοποίησε, δεν το γνωρίζω και δυσκολεύομαι να το πιστέψω -‐δεν ήταν δα και τόσο μεθοδικοί οι τότε πρασινοφρουροί, μάλλον εμπειρικοί κατσαπλιάδες. Υπολογίζω ότι, μεταξύ 1986 και 1989, η επετηρίδα «εμπλουτίστηκε» με ένα «δυναμικό» πέντε έως εφτά χιλιάδων ατόμων.
a2.2 Επιχείρηση «Επαγγελματική αποκατάσταση όλων ανεξαίρετα»
Αυτή, όμως, η ρύθμιση δεν έφτανε. «Εντάξει με τους πτυχιούχους», θα σκέφτηκαν τα κομματόσκυλα, «τους τακτοποιήσαμε. Για τους άλλους τους καημένους, που δεν μπόρεσαν μήτε σε ένα ΚΑΤΕΕάκι να περάσουν (και μπορούν να συνεισφέρουν και τόσα ψηφαλάκια), τί θα μπορούσαμε να κάνουμε;» Έλα μου, ντε. Κάπου εδώ θα άναψε κανενός το λαμπάκι του Γλόμπου. «Να πάνε να πάρουν ένα πτυχίο και με ένα χρονάκι ακόμα, τσουπ, μπήκαν στα σχολεία. Και, για να μην ταλαιπωρούνται τώρα τα παιδιά με εισαγωγικές εξετάσεις και λοιπές άχρηστες και αντιπαιδαγωγικές διαδικασίες, ας εγγραφούν δίχως εξετάσεις στα πανεπιστήμια κάποιας εκ των γειτονικών χωρών κι ας πάρουν το πτυχίο τους, επί πληρωμή, από εκεί. Αν η σχολή φοίτησης είναι και τύπου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, ακόμη καλύτερα. Δύο χρονάκια (τέσσερα για τους πιο μερακλήδες ή όσους τυχόν εμπλακούν συναισθηματικά) και, αμέσως μετά, μπαίνουν στην ουρά για να πιστοποιήσουν το πτυχίο τους στις κατά τόπους ΠΑ» (1). Για να μην χάσουν δε και την δυνατότητα να διοριστούν σχετικά σύντομα, (αχνοθυμάμαι ότι) θεσμοθετήθηκε και η δυνατότητα εγγραφής στην, ήδη φρακαρισμένη, επετηρίδα άμα τη καταθέσει της αίτησης για πιστοποίηση (αυτό το τελευταίο θα μπορούσε άραγε κάποιος να το επιβεβαιώσει ή καταρρίψει τεκμηριωμένα;). Έμαθα για την περιπτώση πτυχιούχου από τα Σκόπια που, όταν τό ’φερε η συγκυρία να μιλήσει την γλώσσα των δι-‐, τρι-‐ ή τετραετών σπουδών του, αποδείχθηκε ότι δεν την ήξερε. Αν ρωτήσετε ανθρώπους που πέρασαν από αυτά τα ιδρύματα, θα μάθετε και τις τιμές ανά μάθημα (τιμές προαγωγής σε εξετάσεις, όχι παρακολούθησης). Τις άκουσα με τα αυτάκια μου. Με τα ματάκια μου είδα προ εικοσαετίας αυτοκολλητάκι σε στύλο στην Θεσσαλονίκη (Εγνατία και Αγ. Σοφίας) που έγραφε κάτι σαν «Γίνε δάσκαλος στη Βουλγαρία με δύο μόνο παρουσίες ετησίως». (Όχι, δυστυχώς δεν έχω φωτογραφία. Τότε δεν είχαμε την ευκολία των κινητών τηλεφώνων. Ούτε, άλλωστε, πιστεύω στις φωτογραφικές αποδείξεις. Αν χρειάζεται, μπορώ να φτιάξω μία. Το φωτομάγαζο νά ’ναι καλά.) Το ίδιο έγινε και με οδοντίατρους (από Ρουμανία κυρίως), με αρχαιολόγους (από Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Αγγλία), φιλόλογους και αρχιτέκτονες (από Ιταλία, αν και οι ιστορικοί όροι και προϋποθέσεις αυτής της υποπερίπτωσης καί διαφορετικοί καί πολυπλοκότεροι καί πιο πολιτικοί είναι), όπως και με πολλές άλλες κατηγορίες πτυχιούχων, αλλά αυτό αφορά τις εξελίξεις σε άλλους τομείς του ψωμίζεσθαι. Εμείς παραμένουμε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Πόσοι ήταν συνολικά; Δίχως επίσημα στοιχεία και βασιζόμενος μόνο στην προσωπική μου εμπειρία, όταν άλαλος παρακολουθούσα την εκτίναξη του αριθμού των συν-‐αναμενόντων στην επετηρίδα (2), όπως και στην εξασθενημένη μου πια μνήμη, τους υπολογίζω σε δεκαπέντε με δεκαεφτά χιλιάδες.
a2.3 Συζήτηση
Όπως είδαμε, μεταξύ περίπου 1986 και 1995, σχεδόν είκοσι χιλιάδες δάσκαλοι παρεισήλθαν στον χώρο της ΠΕ, παρακάμπτοντας τις διαδικασίες που το ίδιο το κράτος-‐εργοδότης είχε θεσπίσει, εκμεταλλευόμενοι τις σοσιαλληστρικές ανάγκες για εξαγορά ψήφων, υπερχειλίζοντας την επετηρίδα διορισμών που, μέχρι τότε, λειτουργούσε με έναν μετρημένο και δοκιμασμένο τρόπο, και ανεβάζοντας τον μέσον όρο αναμονής διορισμού από δύο ή τρία χρόνια σε δέκα και δώδεκα. Δεν υποστηρίζω ότι η κατάρτιση που πρόσφεραν οι ΠΑ βρισκόταν στο επιστημονικό επίπεδο που θα έπρεπε, ούτε ότι το σύστημα εισαγωγής σε αυτές ήταν εντελώς αδιάβλητο (3), ούτε καν ότι η επαγγελματική επάρκεια των «νόμιμων» πτυχιούχων των ως άνω ΠΑ ήταν ανώτερη της αντίστοιχης των «λαθροπτυχιούχων» (4), αν, αποφοιτώντας, είχαμε ποτέ καμιά καί οι μεν καί οι δε. Βέβαια, η συνύπαρξη στα σχολεία με εκπροσώπους ειδικά της κατηγορίας a2.2 άφησε πλειστάκις κωφούς, άλαλους και δίχως μαλλιά πολλούς από τους παλαιότερους (αλλά και νεότερους) δασκάλους. Η αγραμματοσύνη τους έβγαζε μάτια. Σαφέστατα, υπάρχουν και άλλοι που έδωσαν και δίνουν πολλά, αρκετές φορές καλύτερα και περισσότερα από όσα οι “νόμιμοι” πτυχιούχοι. Κατά την άποψή μου, το πρόβλημα είναι ηθικής τάξης και έγκειται στο ότι κάποια κοινωνικά υποκείμενα που από την θέση τους και αξιωματικά προορίζονταν να μεταδώσουν, μεταξύ άλλων, καί ηθικές αξίες, παρέκαμψαν δια της πλαγίας τις προσδιορισμένες, κατ’ επιταγήν του Συντάγματος, διαδικασίες επαγγελματικής αποκατάστασης στον δημόσιο τομέα, ανοίγοντας έτσι τους ασκούς του Αιόλου που πήραν και σήκωσαν τον δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης εκπαίδευσης, και μετά ζήτησαν καταφύγιο στην φιλόξενη και ευρύχωρη ζεστασιά της κρατικής μισθοδοσίας. Πού είναι το πρόβλημα; Στο ότι έμπρακτα έχουν ομολογήσει ότι η λογική τους ήταν: “εγώ θα την βολέψω”. Η πραγματικότητα έδειξε ότι, ανεξαρτήτως κομματικής τοποθέτησής τους, η ρήση “ο λύκος κι αν εγέρασε…” τούς ταιριάζει αλάθευτα, μια και, σχεδόν ανεξαιρέτως, τα μετέπειτα βήματά τους πορεύτηκαν στην οδό του αρχικού τους άγους. Ακόμη, καλό θα ήταν να μην λησμονούμε ότι πολλοί από αυτούς σήμερα, μετά από είκοσι ή και εικοσιπέντε χρόνια υπηρεσίας, βρίσκονται στα ψηλά σκαλοπάτια της διοικητικής πυραμίδας, ακόμα και σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Είναι αυτοί που θα εφαρμόσουν την αξιολόγηση (χα!).
(1) Οι οποίες, αν και από το 1988 έπρεπε να είχαν αναστείλει κάθε διδακτικό έργο παραδίνοντας την σκυτάλη στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης, συνέχισαν για τουλάχιστον έξι ή εφτά χρόνια ακόμη, ίσως και περισσότερο, μέχρι να τακτοποιηθούν όλα τα «παιδιά».
(2) Να μην ξεχνάμε ότι από το 1988 προστίθονταν και οι πτυχιούχοι των ΠΤΔΕ. Όχι πολύ αργότερα, καταρτίστηκαν δύο ξεχωριστές επετηρίδες.
(3) Ήταν γνωστή η αποκρουστική βιομηχανία παραγωγής «αριστούχων» στα γυμνάσια των μικρών πόλεων ή κωμοπόλεων. Έχω προσωπική γνώση από την ΠΑ Ρόδου.
(4) Και μην ακούσω τώρα: «Κανένας πτυχιούχος δεν είναι λαθραίος».__
============
Mod's note:
Συνεχίζεται εδώ
