Αλεξάνδρα, κατόπιν εορτής όλοι είναι προφήτες. Να τι είπε ένας
σχολιαστής της κριτικής της Γκάρντιαν για το βιβλίο:
In his sweeping inventory of negative European stereotypes while perhaps not surprisingly having a positive one for his own country, the worst offender in banking practices, Lewis comes off as little better than P J O'Rourke without the laughs.
Χωρίς να συμφωνώ 100% με το πιο πάνω, εντούτοις πιστεύω ότι ναι, ένα χαρακτηριστικό της κρίσης είναι ότι βγάλαμε από το συρτάρι τα κλισέ. Το οποίο είναι επίσης κλισέ, το ίδιο έγινε και στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '30 και στη Γερμανία και αλλού και ξέρουμε που οδήγησε. Τέτοια αποσπάσματα σαν αυτό που παραθέτεις εμπεριέχουν ρατσισμό, φθόνο και περιφρόνηση. Τον ρατσισμό των βολεμένων που κι αυτοί τα ίδια έκαναν και τώρα κριτικάρουν αφ'υψηλού την πλέμπα γιατί εξαιτίας της δεν μπορούν να συνεχίσουν να κάνουν τα ίδια.
Πως τολμάει η Ισλανδή ΣΕΡΒΙΤΟΡΑ να πηγαίνει για ψώνια στο Μιλάνο ενώ ο συγγραφέας κι οι αναγνώστες μόνο το ονειρεύονται; Αν πήγαινε η Μπιορκ για ψώνια στο Μιλάνο δεν θα του φαινόταν και τόσο περίεργο, αλλά η σερβιτόρα; Α, παπαπαπα. Άλλωστε αν η σερβιτόρα ζει πιο καλά από εμένα δεν θα μου κάνει υποκλίσεις όταν της αφήνω φιλοδώρημα και δεν θα με κάνει να αισθάνομαι πλούσιος και ελεήμων. Είναι ακριβώς το ίδιο με την κυρία του φιλόπτωχου ταμείου που πιστεύει ότι μόνο αυτή είναι καλή χριστιανή. Εν Χριστω αδελφοί κι οι φτωχοί, αλλά όχι ίσια κι όμοια. Επειδή ήμουνα για λίγο καιρό σε μια επιτροπή που τα μισά μέλη ήταν κυρίες εφοπλιστών (όχι απαραιτήτως ηλικιωμένες), ξέρω πολύ καλά αυτό το στυλ. Να άκουγες πως μιλάγανε για τους "φτωχούς" καθηγητές πανεπιστημίου.
Επειδή ζω σε χώρα κατεξοχήν ταξική, είμαι πολύ πιο ευαίσθητη σε τέτοια και η άποψή μου είναι πως η κεντρική ιδέα απλώς αναπαράγει τους ίδιους μύθους. Δεν είναι πρωτότυπο, υπάρχει ολόκληρη σχολή γραφής που κάνει αυτό ακριβώς: μέμφεται και περιφρονεί τους φτωχούς. Πάω στοίχημα ότι αν δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα, είναι υπό κατασκευή διατριβές με θέμα the demonisation of the common people during the '08 depression (κι αυτό το έχω ξαναπεί νομίζω κάπου εδώ μέσα).
Η τρέχουσα οικονομική κρίση είναι πρωτίστως τραπεζική κι όχι ατομική, του καθενός. Για να θυμηθούμε πως άρχισε: αμερικανικές τράπεζες έδιναν στεγαστικά δάνεια σε αφερέγγυους που δεν μπορούσαν να τα πληρώσουν όχι γιατί έτρωγαν τα λεφτά τους στο Μιλάνο αλλά γιατί δεν είχαν το απαραίτητο εισόδημα. Πλούτιζαν οι κατασκευαστές, πλούτιζαν οι μεσίτες, πλούτιζαν οι τράπεζες πουλώντας κι αγοράζοντας μαζικά τα στεγαστικά δάνεια. Οι μόνοι που δεν πλούτιζαν ήταν οι φτωχοί που είχαν τη θηλειά του δανείου στο λαιμό και δεν μπορούσαν να πάνε για ψώνια στο Μιλάνο. Και μόλις άρχισαν να μένουν πίσω οι δόσεις, κατάρρευσαν όλα. Κι επειδή την πληρώνουν όχι μόνο οι φτωχοί (που τους άξιζε, τους αλήτες!) αλλά και οι κατασκευαστές, οι μεσίτες κλπ, ε, μας φταίνε οι φτωχοί. Οι στυλοβάτες της κοινωνίας δε φταίνε ποτέ.
Τέλος πάντων, τα έχω ξαναπεί. Θα μπορούσα να μιλάω αφ'υψηλού κι εγώ άμα ήθελα γιατί έχω μηδέν χρέος και δεν άλλαξε τίποτα με την οικονομική κρίση για μένα, αλλά επιλέγω την αλληλεγγύη γιατί αυτή θα μας βγάλει από την κρίση κι όχι το να φαγωθούμε μεταξύ μας. Το ποιός φταίει και γιατί κλπ θα το δούμε καλύτερα όταν θα περάσει η στιγμή.
ΥΓ Παρεμπιπτόντως, επειδή ένας γνωστός μου δούλευε στην Ισλανδία και έχω ακούσει διάφορα, το βιοτικό επίπεδο της Ισλανδίας ήταν (και παραμένει) εξαιρετικά υψηλό για όλους τους κατοίκους της και δεν οφειλόταν στα δανεικά μόνο. Η χρεοκοπία όπως διάβαζα έχει τελειώσει για τους Ισλανδούς. Δηλαδή σε μερικά χρόνια θα αρχίσει πάλι η Ισλανδή σερβιτόρα να πηγαίνει για ψώνια στο Μιλάνο. Τότε τι ψεγάδια θα της βρούμε;
ΥΓ2: ο γνωστός σου που πήρε στεγαστικό δάνειο για να αγοράσει σπίτια για επένδυση έκανε μια πολύ καλή επένδυση με τα δεδομένα της εποχής που έκανε την αγορά. Προφανώς οι τράπεζες που τον δάνεισαν έλαβαν υπόψη το εισόδημά του και το πιθανό εισόδημα από ενοίκια και έκριναν ότι έβγαινε. Ποιός έκανε λάθος στους υπολογισμούς;
ΥΓ3 Αυτό που με λυπεί στο παράδειγμα του γνωστού σου όμως είναι που λες
Το ότι ήταν ριψοκίνδυνο να αυξάνει την περιουσία του παίρνοντας δάνεια, ενώ δεν είναι επιχειρηματίας, ούτε το είχε καν σκεφτεί.
Καλά να πάθουν οι πληβείοι, που θέλανε να γίνουν επιχειρηματίες, αντί να καθίσουν στα αυγά τους; Ελπίζω να μην εννοείς αυτό.