Xois = Ξόις (στην Αίγυπτο)

[eva27]

Xois in the Delta: πώς να κάνω τη μεταγραφή σε αυτή την πόλη; Χοΐδα;

&

John of Beith-Aphthonia... Τον βρήκα σε βιβλίο αγγλικό για το μονοφυσιτισμό, στο οποίο λέει ότι Beith-Aphthonia (η μία εκδοχή) ήταν η κατοικία κάποιου πλούσιου κοντά στην Έδεσσα... αλλά και ένα μοναστήρι λεγόταν έτσι... Πώς να το μεταγράψω αυτό; Ο Ιωάννης του Beith-Apthonia;

 

[nickel]

Ξόις

http://en.wikipedia.org/wiki/Xois


Ξόϊς, πόλις καὶ νῆσος Αἰγυπτία ἐν τῇ μεσογείῳ τῇ ὑπὲρ τοῦ Σεβεννυτικοῦ καὶ Φατνιτικοῦ στόματος. ὁ πολίτης Ξοΐτης ὡς Σαΐτης.

 

[eva27]

Ξόις

http://en.wikipedia.org/wiki/Xois


Ξόϊς, πόλις καὶ νῆσος Αἰγυπτία ἐν τῇ μεσογείῳ τῇ ὑπὲρ τοῦ Σεβεννυτικοῦ καὶ Φατνιτικοῦ στόματος. ὁ πολίτης Ξοΐτης ὡς Σαΐτης.

Ναι, το βρήκα εκεί αλλά οκ...η wikipedia δεν είναι και τόσο αξιόπιστη... γι΄αυτό ρώτησα. Οπότε στην Ξοΐδα...
με τον άλλο το... Γιάννη, καμιά ιδέα;

 

[Themis†]

Οπότε στην Ξοΐδα...

Πρόσεξε τον τόνο. Η Ξόις, της Ξόιδος, την Ξόιδα.

 

[nickel]

John of Beith-Aphthonia... Τον βρήκα σε βιβλίο αγγλικό για το μονοφυσιτισμό, στο οποίο λέει ότι Beith-Aphthonia (η μία εκδοχή) ήταν η κατοικία κάποιου πλούσιου κοντά στην Έδεσσα... αλλά και ένα μοναστήρι λεγόταν έτσι... Πώς να το μεταγράψω αυτό; Ο Ιωάννης του Beith-Apthonia;

Αυτό το Beith πρέπει να είναι το εβραϊκό / φοινικικό / συριακό, που σημαίνει «σπίτι» και μας έδωσε το γράμμα βήτα. Αυτός ο Ιωάννης είναι γνωστός επειδή έγραψε, λέει, βιογραφία του Σεβήρου στη συριακή. Το δεύτερο είναι Aphthonia (Αφθονία) ή Apthonia (μάλλον κάνουν ορθογραφικό όπου το γράφουν έτσι). Θα ήταν παρακινδυνευμένο να σου πω να το μεταγράψεις σε Μπέιθ-Αφθονία. Προτείνω να περιμένεις (κάποιον με καλή πηγή).

 

[Rogerios]

Το καλό αυτό παλικάρι, που αναφέρεται συχνά και ως Ιωάννης bar Aphthonia (http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_bar_Aphthonia) ήταν Σύρος από την Έδεσσα της Οσροηνής (την μάθαμε για τα καλά αυτήν :) ). Η μητέρα του λεγόταν Αφθονία (tiens, tiens) κι ήταν αυτή που μόνη της τον ανέθρεψε, μια κι ο εκλεκτός μετέπειτα μονοφυσίτης έμεινε νωρίς ορφανός από πατέρα. Όπως διαπιστώνουμε, ίδρυσε αργότερα μονή κοντά στη Δούρα του Ευφράτη, στην οποία και έδωσε το όνομα της Αφθονίας (η μονή είναι μάλλον πιο γνωστή ως Κεννεσρίν, δηλ. αετοφωλιά: http://fr.wikipedia.org/wiki/Monastère_de_Kennesrin). Για περισσότερα (κι εφόσον το στομάχι αντέχει τα πολλά τυπογραφικά λάθη): http://www.archive.org/stream/bibliothquehag00clug/bibliothquehag00clug_djvu.txt.

Επομένως: "Ιωάννης (υιός) της Αφθονίας" (bar Aphthonia)
ή
"Ιωάννης (ηγούμενος της μονής) της Αφθονίας" (Beith-Apthonia).

Αυτά προς το παρόν (δηλ. μέχρι να φτάσει ο Earion με τον βαρύ βιβλιογραφικό οπλισμό του;)).

 

[eva27]

Πρόσεξε τον τόνο. Η Ξόις, της Ξόιδος, την Ξόιδα.

Ποπό! Τι ντροπή! Πώς μου ξέφυγε! Απαγορεύεται η πολύωρη έκθεση στο λάπτοπ!

 

[Earion]

Φαίνεται λογικό η Ξόις (στα κλασικά αιγυπτικά Khasut ή Khaset, στα κοπτικά Skhoou), που τα ίχνη της στις πηγές δεν είναι πολλά, να ακολουθεί ως πρότυπο το τοπωνύμιο Σάις.

Αν είναι έτσι, ο Ηρόδοτος έχει: εις Σάιν (3.16), εν Σάι πόλι (2.28, 2.130, 2.170, 2.176), ες Σάιν πόλιν (2.59, 2.62, 2.169), από Σάιος (2.175). Άρα η Ξόις , της Ξόιος, τη Ξόι, την Ξόιν.

Ειδικά για τη γενική, επειδή βρήκα σε σημερινό κείμενο και τον τύπο Σάιτος, έκανα μια υποτυπώδη έρευνα σε αιγυπτιακά ονόματα να επιβεβαιώσω μήπως ισχύει και αυτό. Και όντως ισχύει· έχουμε Απολλώνιος Σάιτος (Friedrich Preisigke, Sammelbuch griechischer Urkunden aus Ägypten, σ. 156). Ισχύει επίσης και για ανθρωπωνύμια. Βρήκα σε πάπυρο (O.Heid.304) τον τύπο Πεμσάιτος (ονομαστική Πεμσάις;), σε άλλον (P.Col. 2 1 R 1 a) τον τύπο Ψονσάιτος (Ψονσάις;), και αλλού (P.Louvre.1.85) τα πιο αβέβαια (καθότι αποκαταστημένα) Σισόιτος (Σισόης; Στο αγιολόγιο της ορθοδόξου εκκλησίας υπάρχει άγιος που γράφεται Σισώης) και Τεφορσάιτος.

Δεν αποκλείεται λοιπόν να μεσολάβησαν αλλαγές στο πώς απέδιδαν οι Έλληνες αυτό το ξενικό όνομα, αλλιώς την εποχή του Ηρόδοτου και αλλιώς στα ελληνιστικά χρόνια, όχι όμως η Ξόις, της Ξόιδος, την Ξόιδα, αυτή είναι κλίση κατά το ελληνικό πρότυπο.

Δεν νομίζω στην ιστορία της πόλης να συνέβη τίποτε αξιομνημόνευτο εκτός από το θάνατο του εξόριστου εκεί μονοφυσίτη πατριάρχη Σεβήρου στις 8 Φεβρουαρίου του 538. Διαδικτυακή μνεία του τόπου εδώ, με έναν ωραίο επισκοπικό κατάλογο:

Ανουβίων (347 μ.Χ.)
Θεόδωρος και Ισίδωρος (347)
Μακεδόνιος (431)
Αθανάσιος (458, 459)
Ιωάννης, κόπτης (δηλ. μονοφυσίτης) (689)
Ζαχαρίας, κόπτης (693/70)
Παχώμιος, κόπτης (849/51)
Χαήλ (Chail), κόπτης (1002)
Ιακώβ, κόπτης (1047/77)
Ιωάννης / Anba Yuhanna ibn al-Dhalim, κόπτης (1078, 1092)​

 

[Earion]

Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Ρογήρο, συμβουλεύτηκα την εισαγωγή του François Nau στην Bibliothèque hagiographique orientale. Αυτός ο Ιωάννης bar Aphthonia συνέγραψε τον δεύτερο Βίο του μονοφυσίτη πατριάρχη Σεβήρου (είναι ο Σεβήρος που πέθανε καταδιωγμένος στην Ξόι).

Ο Ιωάννης ίδρυσε τη μονή του Κεννεσρέ στις όχθες του Ευφράτη (sur le bord de l’ Euphrate), απέναντι από τη γνωστή πόλη (ερειπωμένη τότε) Δούρα-Ευρωπό. Σημειώνω τις λεπτομέρειες γιατί ο François Nau προειδοποιεί (σ. 12, σημ. 3): Να μη συγχέεται η Μονή Κεννεσρέ (Qnšre) με την πόλη Κιν(ν)ασρίν (Qnsrn, ελληνιστική Χαλκίδα), που βρίσκεται μιας μέρας πορεία νότια του Χαλεπιού, bien que les deux localités soient souvent désignées par le même mot Qnšrn. Αυτήν ακριβώς τη σύγχυση έπαθα από τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι συνδέσεις των άρθρων στη γαλλική Βικιπαίδεια.

Έχουμε λοιπόν τη μονή Qnšrn ή Qnšre ή Qnnšre (le nid de l’ aigle), τουρκικά Kın Nesr, και ψάχνουμε την απόδοση του ονόματος του αρχιμανδρίτη της John bar Aphthonia ή Iohannes bar āphtonja. Αυτό το Bar (γιος του) το βρίσκω γραμμένο κατά διαφόρους τρόπους, με κεφαλαίο ή πεζό το B, με ενωτικό ή χωρίς. Εν πάση περιπτώσει βρίσκει κανείς ουκ ολίγες μορφές με όνομα που αρχίζει από Bar στον ευρύτερο χώρο που μιλούσε αραμαϊκά (ή την εξέλιξή τους, τα συριακά), αρκετές μάλιστα και στην Καινή Διαθήκη, στη δε ελληνική τους απόδοση φαίνεται έντονη η τάση να ενσωματωθούν Bar και πατρώνυμο σε μία λέξη. Π.χ. Βαρσαββάς, Βαρτίμαιος, Βαρθολομαίος, Βαρνάβας (όλοι αυτοί από την Κ.Δ.), Βαρχωχεβάς (ο γνωστός Εβραίος επαναστάστης), Βαρδασάνης (αιρεσιάρχης), Βαρσανούφριος, Barbasymas (ή Barbasemin, πέθ. 346).

Από την άλλη, ανοίγω τη Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια (Αθήνα, 1962-1968) αναζητώντας απόδοση κατά το πνεύμα της και βρίσκω:

Barsauma > Μονή Βαρσαουμά, αλλά και Μονή Bar-Saumâ
Λάζαρος Βαρ Σαμπτά, Μωυσής Βαρ Κηφάς (813-903), Ιησούς Βαρ Σουσάν (περ. 1060), Διονύσιος Βαρ Σαλίμπι (πέθ. 1171), Γρηγόριος Βαρεβραίος (όλοι αυτοί μορφές της συρο-ιακωβιτικής εκκλησίας).​

Ο έτερος Ιωάννης, ο επίσκοπος Tella, ονομάζεται και Jean bar Cursus (κατά ΘΗΕ: Βαρ Κουρσός, Bar Qursos).

Έπειτα από όλα αυτά θεωρώ νόμιμο το Ιωάννης Βαρ Αφθονίας.

Εντελώς άσχετη παρέκβαση: Τον βαθύπλουτο Αιγύπτιο επιχειρηματία που αγόρασε την Τελεστέτ και την έκανε Γουίντ τον θυμάστε πώς λέγεται; Σαουίρις. Δηλαδή Sawiris. Δηλαδή Σεβήρος. Και βεβαίως είναι κόπτης. Ομόθρησκος του Μπούντρος Μπούντρος Γκάλι, δηλαδή του Πέτρου Πέτρου Γκάλη. Τι απίθανοι συνδυασμοί, Θεέ μου!

 

[Themis†]

Εάριον, υποκλίνομαι. Εκπληκτική η τεκμηρίωση που προσκομίζεις. Είναι ωστόσο γεγονός ότι την Σάι, που την είχα σε μετάφρασή μου, την είχα βρει σε σύγχρονα κείμενα να κλίνεται κατά το ελληνικό πρότυπο. Ίσως πρόκειται για μια μάλλον αναμενόμενη εξομάλυνση.

 

[nickel]

...απέναντι από τη γνωστή πόλη (ερειπωμένη τότε)...

Έπειτα από όλα αυτά θεωρώ νόμιμο το Ιωάννης Βαρ Αφθονίας.

Νόμιμο, απολύτως. Εδώ όμως, με το «Βαρ» ανάμεσα σε δύο ονόματα τόσο... ελληνικά πια, μου γνέφει πιο πειστικά το «υιός της».

Περισσότερο όμως θα ήθελα να αναφερθώ στο «γνωστή», μια και συχνά, όταν χρησιμοποιώ τη λέξη, πιστεύω ότι παίζω με τα όρια της σχετικότητας. «Γνωστή» σε ποιους εννοούμε όταν γράφουμε τη λέξη; Στους μελετητές της εποχής ή της ειδικότητας; Γνωστή ήδη σε μένα που γράφω; (Δηλ. δεν την έμαθα σήμερα για πρώτη φορά.) Γνωστή σε όλους εσάς που διαβάζετε (και, αν δεν είναι γνωστή, κακώς).

Καμιά φορά επιλέγω τη λέξη εννοώντας «που φαίνεται από τη βιβλιογραφία ότι είναι γνωστή σε όσους ασχολούνται με αυτά τα πράγματα — ακόμα κι αν εγώ τη συνάντησα τώρα για πρώτη φορά επειδή για πρώτη φορά ασχολούμαι με αυτά τα πράγματα». :)

 

[Earion]

Ή μπορεί να σημαίνει "Έχει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα αυτή η ιστορία, που θα μπορούσα να ευχαρίστως σας τα διηγηθώ στη βεράντα ένα καλοκαιρινό δειλινό μετά το απογευματινό μπάνιο, έχοντας μπροστά μας ένα πιάτο γεμιστά και μπύρα, αλλά αν αρχίσω να τα λέω εδώ θα με πάρετε για επιδειξία γνώσεων, οπότε αυτοσυγκρατούμαι και το προσπερνώ"! +