manger des harengs

[AoratiMelani]

Είμαστε πάντα στον Μάη του '68, στο μεγάλο αμφιθέατρο της Σορβόννης. Μιλούν διάφοροι, καθένας λέει το μακρύ και το κοντό του, επικρατεί χάος. Κάποιος λέει: "Moi, je vous le dis, de Gaulle n’a pas souvent mangé des harengs." και ένας άλλος απαντά: "De Gaulle ne mange pas de harengs mais il est rentré, camarades. Il faut s’attendre à ce qu’il reprenne la situation en main."

Δεν βγάζω νόημα. Είπα μήπως είναι κάποια έκφραση που δεν ξέρω, αλλά δεν βρήκα κάτι. Το μόνο που βρήκα και μου φάνηκε αορίστως σχετικό, ήταν ότι η ρέγγα λέγεται επίσης και gendarme. Και πάλι όμως δεν καταλαβαίνω πού το πάει, άσε που μπορεί να μην έχει καμιά σχέση μ' αυτό. Καμιά βοήθεια;

 

[Katsik35]

Εδώ βρίσκω την φράση «De Gaulle, je vous le dis, il n’a jamais mangé des harengs avec le peuple». Μήπως θέλει να πει πως ο (αριστοκρατικός) ΝτεΓκολ δεν συγχρωτίστηκε ποτέ με τον λαουτζίκο που μόνο ρέγγες (=φτωχικό φαγητό) τρώει;

 

[nickel]

Πειστικότατο και το βρίσκω με πηγή στην Monde.

 

[AoratiMelani]

Πολύ πειστικό, πράγματι! Και μου είχε περάσει απ' το μυαλό κάτι τέτοιο, ότι δηλαδή δεν έχει φάει ποτέ του φτωχικό φαγητό (ψωμί και αλάτι, θα λέγαμε εμείς). Ευχαριστώ πολύ!

 

[nickel]

ψωμί και αλάτι, θα λέγαμε εμείς

«Ψωμί κι αλάτι» μόνο με φίλους θα έστεκε. Προτείνω να μείνουν οι ρέγκες, αλλά θα πρόσθετα και τον λαό, αφού το κάνει σαφέστερο και μάλλον έτσι είναι και ακριβέστερο (σύμφωνα με τη Monde).

 

[AoratiMelani]

Οι ρέγγες πιστεύω ότι ξενίζουν. Μου φαίνεται προτιμότερο να μπει μια επεξήγηση τύπου "δεν έσκυψε ποτέ κοντά στα προβλήματα του λαού" ή "δεν ήρθε ποτέ κοντά στον λαό" παρά να πούμε "δεν έφαγε ποτέ ρέγγες με τον λαό" ή έστω και "δεν έκατσε ποτέ στο ίδιο τραπέζι με τον λαό".

 

[Marinos]

Ψωμί κι ελιές;

 

[AoratiMelani]

Δεν είν' κακό. Σίγουρα πιο οικείο απ' τις ρέγγες.

 

[nickel]

Οι «ρέγκες» είναι θέμα μεταφραστικής ματιάς. Εγώ θα τις διάλεγα ακριβώς επειδή δεν είναι οικείες, για να αναδείξω τη συγκεκριμένη ιδιωματικότητα και θεωρώντας τις ένα στοιχείο που δεν θα ήθελα να ισοπεδώσω. Από την άλλη, αντιλαμβάνομαι ότι στο σύνολο του κειμένου ο μεταφραστής μπορεί να μη θεωρεί το συγκεκριμένο στοιχείο αρκετά αξιόλογο και να μη θέλει να τραβήξει επάνω του την προσοχή, προτιμώντας να το εξαφανίσει με κάτι που είναι εντελώς οικείο και καθημερινό στον αναγνώστη.

Εντέλει, περισσότερο ενδιαφέρον έχει η ορθογραφία της ρέγγας, όπου η σχολική ορθογραφία κρατά τα -γγ- χωρίς λόγο, ενώ ο Μπαμπινιώτης προτιμά το -γκ- αφού προέρχεται από τη βενετσιάνικη renga. Εδώ έχει δίκιο.

 

[AoratiMelani]

Να ένας ακόμη λόγος να τις εξαφανίσουμε.

 

[sarant]

Eγώ θα τις κρατούσα τις ρέγκες.

Δεν κάθισε ποτέ να φάει ρέγκες μαζί με τον εργάτη, μαζί με τους ανθρώπους του λαού, κάτι τέτοιο.

 

[daeman]

...
Οι ρέγκες είχαν τη δεκαετία του '60 και στην Ελλάδα το λαϊκό στοιχείο που θέλουμε εδώ, κάτι που οι παλιοί σίγουρα θα θυμούνται· ήταν ψάρι φτηνό, παστό (άρα και εύκολα διατηρήσιμο χωρίς ψυγείο) και πρόχειρο φαγητό του ξωμάχου, το έψηναν μάλιστα χωρίς να χρειάζεται φωτιά σε παραστιά, τυλιγμένο σε εφημερίδα που της έβαζαν φωτιά. Θυμάμαι να την ψήνουν έτσι και οι εργάτες στα λιοτρίβια, παρότι πάντα έκαιγε κάπου εκεί μια φωτιά από λιοπύρηνο.

Σήμερα βέβαια, εκεί που έχει φτάσει η τιμή της ρέγκας κι επειδή παστή δύσκολα βρίσκεις, αφού κυκλοφορούν συνήθως καπνιστές και πανάκριβες, δεν θα παραπέμψει σε λαϊκή, φτηνή τροφή. Μια τέτοια ανακολουθία όμως δικαιολογείται από την εποχή του έργου, κι αν συμπληρωθεί με κάτι που παραπέμπει στον λαό, έρχεται και δένει.

Τελευταία φορά που έφαγα παστή ρέγκα ψημένη στην εφημερίδα ήταν πριν από καμιά εικοσαετία σε ορειβατικό καταφύγιο και μου ήρθε λουκούμι την ώρα που την έτρωγα μαζί με τη ρεβιθάδα που είχε φτιάξει ο πραγματικός ορειβάτης της παρέας. Αλλά μετά μου βγήκε ξινή, γιατί στο καταφύγιο δεν είχε τρεχούμενο νερό κι όλο το βράδυ έβγαινα στους μείον κάμποσους βαθμούς, μέσα στα χιόνια, να πάω να φέρω νερό με το γκιούμι από την πηγή πιο πέρα για να καταλαγιάσω τη λύσσα απ' το παστό. Παρ' όλα αυτά, και εκεί πάνω θα ξαναπήγαινα και ρέγκα παστή θα ξανάτρωγα, μόνο που το καταφύγιο εκείνο κάηκε το καλοκαίρι μετά που πήγα, κι από τότε έταξα να μην ξαναπάω σε καταφύγιο, αφού όταν πάω εγώ, μετά καίγεται.

 

[nickel]

Δυστυχώς δεν θα απαλλαχτείτε από τη ρεγκολογία χωρίς τις (μυθικές;) ρέγκες των αθηναϊκών κινηματογράφων. Ξεσηκώνω από το βιβλίο του Δημήτρη Φύσσα: Τα σινεμά της Αθήνας 1896-2013.

Για το Ροζικλαίρ

Κουτρουμπούσης: «ΕΙΣ ΤΟΝ ΣΙΝΕΜΑΝ Εις την πολεμικήν περίοδον εζούσε ένας τίμιος ψαράς βιοπαλαιστής και καθότι δεν εκέρδιζε δικαίως πωλώντας τις ρέγγες του εις τους εμπόρους, έβαλε και έκαμεν άλλο σχέδιο, δηλαδή εκάπνιζε τις ρέγγες και κατόπι εκίναγε και επήγαινε εις τον κινηματογράφο ‘Ροζικλαίρ’ όπου έπαιζε δύο έργα και η πελατεία αγόραζε πολλές ρέγγες που τις εμαγείρευον επάνω εις τα καλοριφέρ της αιθούσης κι εκολατσούσαν κατά τας παραστάσεις.

Χειλαδάκης: «Μαζευότανε κάθε καρυδιάς καρύδι συν οι κοπανατζήδες μαθητές. Εκεί γινόντουσαν οι περίφημες ιστορίες, που ίσως τις έχετε ακούσει, για ρέγκες που ψήναμε σε κοπάνες 25 και 30 άτομα. Πάντα δύο έργα με την τιμή ενός, που συνήθως ήτανε αστυνομικά ή καλυμμένες τσόντες».

Για το Αθηναϊκόν

«Υπήρχαν τα καλά σινεμά … υπήρχαν αίθουσες δεύτερης ποιότητας, υπήρχαν και τα λαϊκά σινεμαδάκια… όπως το ‘Αθηναϊκόν’... Πήγαιναν οι μεροκαματιάρηδες (οικοδόμοι, λουστράκοι και πωλητές της οδού Αθηνάς) για να πάρουν έναν υπνάκο πριν ξαναβγούν στους δρόμους… Ήταν ανοιχτό από το πρωί ώς το βράδυ. Πήγαινε ο λαουτζίκος κι άμα έπαιζε καμιά ταινία που είχαν ξαναδεί, γινόταν χαμός: ‘Δε μας δείχνεις κάτι άλλο ρεεεε’, φώναζαν στον προβολατζή. ‘Αυτό το έχουμε δει’. Άλλοι έριχναν κάτι ύπνους στα καθίσματα … βασιλικούς. Επειδή οι περισσότεροι απ΄ αυτούς δούλευαν ώρες στο δρόμο, ήθελαν κάτι να βάλουν στο στόμα τους. Κουβαλούσαν μαζί τους φαγητά … και τα έτρωγαν τη ώρα της προβολής. Πολλοί αγόραζαν και ρέγγες –τότε ακόμα η ρέγγα ήταν πολύ φτηνή, είχε μια δραχμή– άναβαν μια εφημερίδα και κάπνιζαν τη ρέγγα από κάτω. Αυτό γινόταν για να ‘σκάσει’ το δέρμα και να την καθαρίσουν. Ακόμα και τώρα, παλιές νοικοκυρές έτσι καθαρίζουν τις ρέγγες. Μπορείς να φανταστείς τι γινόταν στο σινεμά, πανηγύρι κανονικό. Βρωμούσε ρέγγα όλος ο τόπος.

 

[sarant]

Kοινώς, να μας κλαίνε οι ρέγκες :)

 

[AoratiMelani]

Εντάξει, με πείσατε. Αν και αρχικά η προσέγγισή μου ήταν όντως αυτή που κατάλαβε ο αγαπητός συνάδελφος...

...στο σύνολο του κειμένου ο μεταφραστής μπορεί να μη θεωρεί το συγκεκριμένο στοιχείο αρκετά αξιόλογο και να μη θέλει να τραβήξει επάνω του την προσοχή, προτιμώντας να το εξαφανίσει με κάτι που είναι εντελώς οικείο και καθημερινό στον αναγνώστη...

...τελικά αποφάσισα να αφήσω τις ρέγκες. Και μάλιστα με κάπ(π)α. Να πιούμε κάνα τσιπουράκι όταν τελειώσει ο εγκλεισμός.