Φίλοι μου, πάμε άλλη μία μπας και καταλάβω κι εγώ ο φτωχός πού βρίσκομαι (μια κι ακόμα αναρωτιέμαι τι ήταν αυτό που έγραψα κι άξιζε να ξεσηκωθεί τόσο
θυελλώδης αντίδραση δημιουργική αντιπαράθεση). :)
1. Περί της χρήσεως του όρου τυπογραφία
Είτε το θέλουμε είτε όχι, η λέξη
τυπογραφία χρησιμοποιείται από το 1598 (εμπλουτιζόμενη σε περιεχόμενο, καθώς η τεχνολογία μάς πρόσφερε όλο και περισσότερες εκτυπωτικές μεθόδους) για να δηλώσει «το σύνολο των μεθόδων και τεχνικών στοιχειοθεσίας και εκτύπωσης κειμένων ή εικόνων» (ΛΝΕΓ), την «τέχνη τής αναπαραγωγής γραπτού κειμένου, σχήματος ή εικόνας με τη χρησιμοποίηση πιεστηρίου και μελάνης» (ΛΚΝ), την «τέχνη τής εκτύπωσης βιβλίων, εφημερίδων, κ.ά. εντύπων» (
ΝΕΛ), την «τέχνη τής διά πιεστηρίου και από τυπογραφικών πλακών εκτυπώσεως βιβλίων κλπ» (Δημητράκος), τις «μεθόδους και τα τεχνικά μέσα της εκτύπωσης βιβλίων κλπ» (Πρωίας). [ΣτΖ: Σκόπιμα αναφέρω ελληνικά λεξικά, διότι έγραψα
τυπογραφία, όχι
typography.] Λέει λοιπόν ο/η omr ότι κακώς δεν ακολούθησα τη σύγχρονη τάση, που υπαγορεύει να προσδιορίζεται με ακρίβεια η συγκεκριμένη εκτυπωτική μέθοδος στην οποία αναφερόμαστε, κι αντί γι' αυτό εγώ χρησιμοποίησα την
τυπογραφία (που την καταλαβαίνουν όλοι, σπεύδω να σημειώσω,
και με τη σημασία «του συνόλου των μεθόδων και εκτύπωσης κειμένων κλπ»). Κι ερωτώ: Είναι τόσο μεγάλο λάθος το να χρησιμοποιηθεί η
τυπογραφία στην προαναφερθείσα χρήση, που χάνει το νόημά της η τοποθέτησή μου που ακολούθησε κάτω από τον συγκεκριμένο τίτλο; Γι' αυτό και στη συνέχεια θέλησα, με ανάλαφρη διάθεση, να επισημάνω ότι η
τυπογραφία δεν έχει χάσει (ακόμη) και αυτή την, κατά μία έννοια υπερωνυμική, σημασία της. Κατά τ' άλλα (και για τ' άλλα), ναι στον/στην omr για τη διάκριση που υπηρετεί την ακριβολογία, όπου απαιτείται.
2. Περί των cropmarks
Το ότι τα
crop/trim marks στην πιάτσα (διάβαζε: ζαργκόν των γραφικών τεχνών) λέγονται
σημεία κοπής το κατέθεσα επειδή το γνωρίζω από πρώτο χέρι (και η πρώτη ανάρτηση που τα αναφέρει σε τούτο το νήμα από μένα έγινε — ευτυχώς που συμφωνεί τουλάχιστο σ' αυτό μαζί μου ο Tsigonias :)). Επίσης, ανέφερα ότι η MS τα αποκαλεί
σημάδια ξακρίσματος, το οποίο είναι δόκιμο μετάφρασμα κατά τον/την omr. Κακώς δεν επεσήμανα από εκείνο το ποστ μου ότι η αντιστοίχιση
cropmarks =
σημάδια ξακρίσματος δεν με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο, διότι, όπως λέει στη συνέχεια ο Tsigonias, μπορεί τα cropmarks να αναφέρονται όχι σε ξάκρισμα, αλλά και σε μονοτομή. Επομένως ο όρος
σημεία κοπής είναι και επαρκής και ακριβής. Τα
σημάδια ξακρίσματος θα μπορούσαν κάλλιστα να αποδίδουν τα
trim marks μόνο, επειδή τότε μιλάμε σίγουρα για ξάκρισμα. Για τα σχετικά με την Adobe, βλ. παρακάτω.
3. Περί της περικοπής
Πρώτος ο nickel ανέφερε, εξ αρχής μάλιστα, ότι η Adobe προτιμά την απόδοση
περικοπή για το
cropping, χρησιμοποιώντας την και σε παράγωγα (βλ.
σημάδια περικοπής). Η δική μου προσθήκη ήταν να επισημάνω ότι με την
περικοπή αποδίδει και η MS το
cropping, αλλά
μόνο στις φωτογραφίες. Πάλι κακώς που δεν τοποθετήθηκα με το που αναφέρθηκα στην
περικοπή, αλλά η τοποθέτηση του/της omr στη συνέχεια μου 'δωσε τη δυνατότητα να σχολιάσω πως «το μόνο που μπορεί να πει κάποιος είναι ότι δεν χρειάζονται λόγια ισοδύναμα για εδραιωμένους όρους των επιστημών και των τεχνών». Το ζήτημα του
ευπρεπισμού διάφορων απλών εν χρήσει όρων που δεν έχουν έναν αέρα λογιοσύνης και γκλαμουριάς, το συζητάμε συχνά σ' αυτό εδώ το φόρουμ. Δεν είναι πάντοτε εύκολο ή προφανές το τι είναι καλύτερο. Κι εγώ ενοχλούμαι κάποιες φορές από τέτοιες κινήσεις, ενώ άλλες αποδέχομαι έναν εύστοχο και ακριβή τέτοιον ευπρεπισμό, ακόμη και ως παράλληλο τύπο, κι ας μην ήταν οπωσδήποτε αναγκαίος. Εδώ όμως το ερώτημα ήταν συγκεκριμένο: Να δεχθούμε την
περικοπή για το
cropping ή όχι; Ο nickel είπε απ' την πρώτη στιγμή «ωραίο», βάζοντας βέβαια κι ένα λογοπαικτικό σχόλιο. Η δική μου θέση; Ήδη διατυπώθηκε νωρίτερα: «Από σχολαστική άποψη, πάντως, η λογική επιλογής της λέξεως
περικοπή ως λόγιο ισοδύναμο του
ξακρίσματος δύσκολα μπορεί να καταπέσει.» Ειδικά δε για το
cropping στη
φωτογραφία, όπου δεν έχουμε κάτι άλλο πέρα από το
κροπάρισμα, η
περικοπή εμένα μου φαίνεται μια χαρά — στις
γραφικές τέχνες κρατάμε το
ξάκρισμα. Ο Tsigonias προτείνει να κρατήσουμε το
κροπάρισμα, ενώ ο/η omr λέει ότι η
περικοπή είναι παραπλανητική. Γιατί; Εγώ σε κάθε περίπτωση περιμένω τα επιχειρήματα που θα καταρρίπτουν την
περικοπή ως αδόκιμη, άστοχη, ανακριβή, αναντίστοιχη ή παραπλανητική. Εκεί που το
κροπάρω υπερτερεί, πάντως, είναι στο σχηματισμό παραγώγων — π.χ. έγραφα
κάπου ότι «το
σφιχτό πορτρέτο είναι μια σφιχτά κροπαρισμένη φωτογραφία ενός προσώπου». Αλλά για την ονομασία της εντολής (κατ' αντιστοιχία και με το
cut = αποκοπή), φρονώ ότι η
περικοπή είναι καλή. Επιχειρήματα, λοιπόν! :)
4. Περί της ψαλίδισης
Η
ψαλίδιση χρησιμοποιείται από την Adobe για το
trim (λάθος, κατά τη γνώμη μου — το
trim είναι
ξάκρισμα), από την ΕΛΕΤΟ για το
crop και από άλλους για το
clip. Προσωπικά την προτιμώ για απόδοση του
clip, παρά του
crop [όπου μένω στο δίδυμο
περικοπή (φωτ.) και
ξάκρισμα (γραφ.τέχν.)]. Από μόνη της η λέξη δεν έχει, κατά τη γνώμη μου πάντα, κάτι κακό — κι ούτε το έτυμόν της (το
ψαλίδι) λειτουργεί περιοριστικά.
5. Περί της σκοπιμότητας παράθεσης παράλληλων κειμένων
Τα παράλληλα κείμενα αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για τον μεταφραστή τεχνικών κειμένων. Γι' αυτόν το λόγο, άλλωστε, και τα παρέθεσα. Δεν συμβαίνει πάντα να συμφωνούμε με όλες τις αποδόσεις που περιέχονται σε αυτά. Ωστόσο, γι' αυτό είμαστε εδώ στο φόρουμ: για να προβάλλουμε τυχόν αδόκιμα, άστοχα, ανακριβή, αναντίστοιχα ή παραπλανητικά σημεία, να τα συζητούμε και να καταλήγουμε. Ακόμη κι αν δεν έχει ένα ολόκληρο φόρουμ συναδέλφων στη διάθεσή του ένας μεταφραστής, το σωστότερο είναι να προσεγγίζει
και με κριτική ματιά τα τέτοιας προέλευσης παράλληλα κείμενα, ώστε να αποκομίζει το μέγιστο όφελος και να αποφεύγει τυχόν κακοτοπιές.
6. Περί της αξιοπιστίας των ανά τους κατασκευαστές τεχνικών μεταφράσεων στα ελληνικά
Αυτό το 'χουμε πει και το επαναλαμβάνουμε διαρκώς: Δεν είναι πάντα καλές — για την ακρίβεια, αρκετά συχνά είναι από άθλιες έως τραγικές. Κατά κανόνα όμως ο τεχνικός μεταφραστής δεν μπορεί να ξεφύγει από την ντιρεκτίβα των «επίσημων» αποδόσεων, ενώ και σε όλους μας είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε αυτές τις αποδόσεις ώστε να τοποθετούμαστε ανάλογα. Κι εκεί που είμαι 10000% σύμφωνος είναι με όσα λέει ο Tsigonias: «Πιστεύω ότι οι πρόχειρες μεταφράσεις από ανθρώπους που δεν κατέχουν την τεχνική ή την τεχνολογία που προσπαθούν να περιγράψουν μπορεί για το κοινό μάτι να περνούν απαρατήρητες ή και ασήμαντες, είναι όμως δυνατό να αλλάξουν το νόημα ολόκληρων διαδικασιών και αυτό βλάπτει καθώς σε τέτοιους χώρους (Εφαρμοσμένες Τέχνες και Επιστήμες) τα τεχνικά εγχειρίδια αποτελούν και διδακτικά εγχειρίδια.» Αυτό άλλωστε διδάσκω κι εγώ. :)
7. Περί των (διαβόητων) «σημαδιών τριτομίας»
(Το μάθημα της ημέρας: Τελικά η συζήτηση με αφορμή μια ρητορική ερώτηση μπορεί να συνεχίζεται αέναα.
) Συζητώ με τον/την omr το δόκιμο του όρου
ψαλίδιση. Μου λέει ότι δεν μπορούμε να πούμε
ψαλίδιση διότι η κοπή δεν γίνεται με ψαλίδι, αλλά με ειδικό κοπτικό. Του/Της λέω ότι το κοπτικό αυτό καλείται και
μαχαίρι, αλλά «μαχαιριά» δεν θα λέγαμε ούτε με σφαίρες. Και ακριβώς για να περάσω το μήνυμά μου (ότι, δηλαδή, η προσκόλληση στο είδος τού κοπτικού με ακραία ακριβολογία, μπορεί τελικά να μας οδηγήσει σε μία διατύπωση στερούμενη ουσιαστικού νοήματος), σκαρφίστηκα τα «σημάδια τριτομίας»: Για να καταδείξω ότι δεν έχουν νόημα, κι ας παράγονται από την ακριβέστερη περιγραφή της χρησιμοποιούμενης διάταξης. Και βλέπω να μου λέτε ότι αυτό που είπα είναι
nonsensical. Ε, ευχαριστώ πολύ, χάρηκα για τη γνωριμία — αφού το 'φτιαξα
επί τούτω, να είναι
nonsensical, για να τονίσω αυτό που ήθελα. :)
8. Περί του bleed
Και ο/η omr και ο Tsigonias συμφωνούν με τον nickel όσον αφορά το
bleed. O οποίος nickel παραπέμπει
σε ποστ μου [ΣτΖ: Οι τίτλοι των νημάτων συμπληρώνονται εκ των υστέρων, όταν και αν καταλήξουμε κάπου] που λέει ότι
full bleed (print) = εκτύπωση πλήρους κάλυψης. Καλώς. Αλλά τελικά ο Tsigonias καταλήγει ότι
bleed = ξάκρισμα. Ας δούμε λοιπόν καλύτερα το
bleed, το οποίο φέρνει στην επιφάνεια ένα ζήτημα που πέρασε απαρατήρητο ως τώρα στο νήμα: Το γεγονός ότι η λέξη
ξάκρισμα έχει δύο σημασίες: (1) το κόψιμο —δηλ. η ενέργεια να κόβει κπ.— των περιττών άκρων, αγγλ.
cropping,
trimming. (2) η ίδια η επιφάνεια που προβλέπεται να ξακριστεί, αγγλ.
bleed,
crop area (όταν η επιφάνεια αυτή έχει ήδη ξακριστεί και πετιέται, τότε πρόκειται για
ξακρίδι). Η πρώτη σημασία προέρχεται από το μτβ
ξακρίζω (ξακρίζουμε το βιβλίο), η δε δεύτερη από το αμτβ
ξακρίζω (η εικόνα ξακρίζει).
RHWUD:
bleed –n.
20. Print. a. a sheet or page margin trimmed so as to mutilate the text or illustration. b. a part thus trimmed off.
OTD:
bleed n.
2. A page printed or trimmed so as to leave no margin.
http://desktoppub.about.com/od/glossary/g/bleed.htm:
When any image or element on a page touches the edge of the page, extending beyond the trim edge, leaving no margin it is said to bleed. It may bleed or extend off one or more sides. Photos, rules, clip art, and decorative text elements can bleed off the page.
Elements that bleed off the page can sometimes add to the cost of printing if the printer must use a larger size of paper to accommodate the bleed allowance. To reduce costs, if possible redesign to eliminate the bleed or reduce the page size enough to fit the work on a smaller sheet of paper.
A bleed is usually an intentional design element; however, sometimes an untentional bleed can occur when the page is trimmed too much.
