metafrasi banner

connectome, connectomics = συνδέσμωμα, συνδεσμωματική (;)

Καλησπέρα σε όλους,

Έχω την εξής φράση: "You may have heard about the Human Connectome Project, the NIH-supported study that gathered biologists, physicians, computer scientists, and physicists for an enormous study of the human brain."
Και την έχω αποδώσει: "Ίσως έχετε ακούσει για το Ερευνητικό Σχέδιο Χαρτογράφησης της Ανθρώπινης Νευρωνικής Συνδεσμολογίας, υπό την αιγίδα των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας, ένα έργο που συγκέντρωσε βιολόγους, γιατρούς, μηχανικούς ηλεκτρονικών υπολογιστών και πληροφορικής και φυσικούς για μια τεράστια μελέτη του ανθρώπινου εγκεφάλου".

Το "Χαρτογράφησης" το πρόσθεσα πριν λίγο, πριν το είχα χωρίς. (?)

Κι έβαλα και την υποσημείωση: "To Πρότζεκτ Χαρτογράφησης της Ανθρώπινης Νευρωνικής Συνδεσμολογίας (Human Connectome Project) είναι μια μεγάλη επιστημονική έρευνα που υποστηρίζεται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (National Institutes of Health), έναν τομέα του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ, με στόχο να χαρτογραφηθούν πλήρως όλες οι συνάψεις μεταξύ των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου, δίνοντας το πλήρες διάγραμμά τους. Ο όρος «connectome» προτάθηκε το 2005 κατ’ αναλογία προς τον όρο «genome» (γονιδίωμα). Εδώ τον αποδίδουμε ως «νευρωνική συνδεσμολογία». Απ’ όσο γνωρίζουμε, στα ελληνικά δεν έχει καθιερωθεί ακόμη κάποιος επίσημος όρος για την απόδοση του «connectome». (Σ.τ.Μ.)

Ερωτήσεις:
-Ισχύει ότι δεν υπάρχει επίσημη απόδοση στα ελληνικά;
-Συμφωνείτε με την προσθήκη της λέξης "Χαρτογράφησης";
-Δίνω περιφραστικά έναν νεολογισμό αντί να δημιουργήσω έναν αντίστοιχο - π.χ. συναπτίωμα;; νευρωνικό συναπτίωμα;; Μου ακούγεται φρικαλέο. Μήπως μπορείτε να σκεφτείτε έναν συμπαθέστερο δικό μας νεολογισμό;
 

nickel

Administrator
Staff member
Καλησπέρα.

Στις ομιλίες TED υπάρχει μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του connectome με ελληνικούς υπότιτλους, όπου δοκιμάζεται η απόδοση «δικτύωμα». Ωστόσο, ο όρος, σύμφωνα με το ΛΝΕΓ τουλάχιστον, αποδίδει τον αγγλικό reticulation για μια μεταλλική κατασκευή που μοιάζει με δίχτυ.

Γιατί συναπτίωμα και όχι συνάπτωμα; Το -ι- στο γονιδίωμα είναι από το γονίδιο. Μήπως συνδέσμωμα (και όχι συνδεσμίωμα όπως αναρωτιέται κάποιος άλλος στο διαδίκτυο); Και συνδεσμωματική για το connectomics;
 
Σωστά, συνάπτωμα θα ήταν, παρασύρθηκα.
Και γκουγκλάροντάς το βρίσκω ήδη 3 αποτελέσματα.
Και από αυτό θα έβγαινε η συναπτωματική.
Ίσως αυτό, γιατί βλέπω ότι η λέξη "σύναψη" χρησιμοποιείται πολύ περισσότερο μαζί με το "νευρωνική" (105) από τον "σύνδεσμο" (3)
Το δικτύωμα δεν εκφράζει αυτό τον νεολογισμό, και γι' αυτό το είχα απορρίψει.
Κι όμως, ακόμα δε μου αρέσει η φράση "Το Πρότζεκτ Χαρτογράφησης του Ανθρώπινου Συναπτώματος" (ή και "Το Πρότζεκτ Χαρτογράφησης του Ανθρώπινου Συνδεσμώματος").
Πρότζεκτ Χαρτογράφησης του Ανθρώπινου Νευρωνικού Συναπτώματος;;
Ο λόγος που δε μου αρέσει είναι η γλωσσική αρτηριοσκλήρυνση απέναντι στους νεολογισμούς;
 

nickel

Administrator
Staff member
Δεν μπορούμε να το πούμε συνάπτωμα γιατί μετά δεν θα έχουμε όρο για το synaptome.

https://smithlab.stanford.edu/Smithlab/Synaptome.html

Άλλωστε, μια συνδεσμολογία του εγκεφάλου έχουμε, ας μείνουμε στην αντιστοιχία.

Όσο για τη φυσιολογική αντίδραση στους νεολογισμούς, μια συνταγή που έχω προτείνει λέει να πας να σταθείς μερικά λεπτά μπροστά στον καθρέφτη σου και να επαναλάβεις φωναχτά την καινούργια λέξη μέχρι να τη συνηθίσεις. Ή να αποφασίσεις τελεσίδικα ότι δεν έχει καμιά προοπτική να περάσει. :-)
 
!!
Nickel, ευχαριστώ πολύ! Δεν είχα δει το "Πρόγραμμα Χαρτογράφησης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος", ούτε το synaptome.
Προς σκέψη τα υπόλοιπα.
 
Μια ιδέα είναι να αλλάξουμε το «δικτύωμα» σε «νευρωνοδικτύωμα», ώστε να έχουμε νεολογισμό που είναι όμως διαφανής.
 

nickel

Administrator
Staff member
«νευρωνοδικτύωμα»

Εμένα μ' αρέσει. Βλέπεις όμως το κουσούρι που έχουμε (και που συζητάμε σε άλλο νήμα). Εκεί που οι Αγγλοσάξονες, χάριν συντομίας, μας δίνουν έναν σύντομο και απολύτως αδιαφανή όρο, εμείς θέλουμε έναν όρο πλήρως διαφανή και προμασημένο. Έχω και την επιφύλαξη ότι αυτό μπορεί να μπερδευτεί με το νευρωνικό δίκτυο (neural network).
 
Ωραίο είναι το συναπτοδικτύωμα. Αν θες οπωσδήποτε κάτι μονολεκτικό, κράτα αυτό, με τη σημείωση που προτείνεις.

Βέβαια στην πραγματικότητα, το connectome δεν είναι το δικτύωμα, είναι ο χάρτης του.

Σε αντίθεση με το genome-γονιδίωμα, που δεν είναι ο χάρτης του γενετικού υλικού, είναι το ίδιο το γενετικό υλικό.

Εγώ ίσως να έμενα στο περιφραστικό: connectome = Χάρτης Νευρωνικών Συνάψεων, connectome project = Πρόγραμμα Χαρτογράφησης Νευρωνικών Συνάψεων.
 

nickel

Administrator
Staff member
Καλημέρα. Εάν δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς κάποια προφανή δημιουργία αντίστοιχου όρου, τότε καλύτερα να υπάρχει μια καλή περίφραση.
 
Κι αν κρατούσαμε την περίφραση "Πρόγραμμα Χαρτογράφησης Νευρωνικών Συνάψεων" για το connectome, πώς θα αποδίδαμε το "synaptome" που εντόπισε ο Nickel;
Ή
connectome: χάρτης νευρωνικών συναπτικών συνδέσεων / (νευρωνο)συνδέσμωμα, αν τολμούσε κάποιος μονολεκτικό όρο
synaptome: χάρτης νευρωνικών συνάψεων / (νευρωνο)συνάπτωμα, για μονολεκτικό όρο
??
(όχι πως καταλαβαίνω τη διαφορά μεταξύ "συναπτικής σύνδεσης" και "σύναψης", βέβαια, και δεν προλαβαίνω τώρα να βουτήξω στη νευροβιολογία)
 
Ομολογώ ότι δεν ξέρω. Για μένα σύναψη και συναπτική σύνδεση είναι ένα και το αυτό. Έψαξα λίγο για να καταλάβω τη διάκριση, αλλά δεν βρήκα άκρη. :s

Οι προτάσεις που κάνεις στο τελευταίο σου σχόλιο, πάντως, καλές μου φαίνονται.
 
Μάλλον θα πάω με την περίφραση, δεν τολμώ κάτι μονολεκτικό.
Σας ευχαριστώ πολύ όλους για τη βοήθειά σας.
 

nickel

Administrator
Staff member
Ωραία. Οπότε μπορώ κι εγώ να πω τώρα ότι, βάσει κάποιων ορολογικών αρχών, είμαι απόλυτα βέβαιος για το σύνδέσμωμα και θα το βάλω σαν πρόταση στον τίτλο, αλλά ούτε εγώ θα τολμούσα να το βάλω με το σπαθί μου σε μετάφραση. Εδώ γράφω για δρόνους όπου σταθώ κι όπου βρεθώ, ο όρος έχει εγκριθεί από σαράντα συμβούλια και διαβούλια, και όμως στις ειδήσεις ακόμα για ντρόουνς ακούς. :-)
 
Προς σκέψη: Μόλις έπεσα πάνω σε αυτό, Ορόγραμμα αρ. 29.

«Ο καθηγητής αναφέρεται στον όρο της νευροφυσιολογίας
σύναψη (synapse). Το 1897 ο νευροφυσιολόγος Charles
Sherrington προτείνει τον όρο αυτό για τον τρόπο
σύνδεσης των νευρικών κυττάρων, που γίνεται αμέσως
αποδεκτός. Σαράντα χρόνια αργότερα ο Sherrington, σε
επιστολή του γράφει “σκεφτόμουν να ονομάσω αυτή τη
νευρική δομή σύνδεσμο (syndesm), όμως ρωτήθηκε ο
ειδικός στα αρχαία ελληνικά και ιδίως στον Ευριπίδη,
καθηγητής του Cambridge, Verral. O Verral τότε πρότεινε
τον όρο σύναψη, επειδή ο όρος σύνδεσμος υπονοεί την
ύπαρξη κάποιου εργαλείου, που δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα. Ο καθ. Κούβελας καταλήγει: “Είναι
πράγματι εντυπωσιακό το πώς αυτός ο άνθρωπος
μπορούσε να αντιλαμβάνεται τις λεπτές διαφορές στην
έννοια ελληνικών λέξεων”».
 

nickel

Administrator
Staff member
Μπα, άλλο είναι το πρόβλημα, μια και εδώ έχουμε να κάνουμε με connectome, άρα ο ορολόγος δεν ασχολήθηκε με ελληνογενή όρο. (Για την ακρίβεια, οι ορολόγοι: In 2005, Dr. Olaf Sporns at Indiana University and Dr. Patric Hagmann at Lausanne University Hospital independently and simultaneously suggested the term "connectome" to refer to a map of the neural connections within the brain.)

Το πρόβλημα είναι το γνωστό — το ότι οι Εγγλέζοι δανείζονται από πολλά ταμεία. Δηλαδή, αν πούμε συνδέσμωμα το λατινογενές connectome, τι θα κάνουμε αν διαδοθεί το ευτυχώς σπάνιο και χαμένο στα άδυτα του διαδικτύου syndesmoma; :-)

https://www.thefreedictionary.com/syndesmoma
https://books.google.gr/books?id=ea...EwDnoECE0QAQ#v=onepage&q="syndesmoma"&f=false
 
Μου έκανε εντύπωση αυτό, από τον κ. Verral: "επειδή ο όρος σύνδεσμος υπονοεί την ύπαρξη κάποιου εργαλείου, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα", γι' αυτό και το μετέφερα εδώ.
Αλλά... και "syndesmoma";; :)
Σε αυτή την περίπτωση, και σύμφωνα με τους μηχανισμούς σχηματισμού όρων που βλέπουμε στο Ορόγραμμα αρ. 103 (σε ευχαριστώ που με παρέπεμψες εκεί, Nickel), θα μπορούσαμε άραγε να πάμε στον διαγλωσσικό δανεισμό > άμεσο δανεισμό, και να πούμε "κονέκτομα", "συνάπτομα", "συνδέσμομα";
Βέβαια, έτσι θα χάναμε το -ω και θα είχαμε όλα αυτά τα -ο- σε αντίθεση με το "γονιδίωμα".
Μοιάζει λίγο με ομολογία αδυναμίας, ε;
 

nickel

Administrator
Staff member
θα μπορούσαμε άραγε να πάμε στον διαγλωσσικό δανεισμό > άμεσο δανεισμό, και να πούμε "κονέκτομα", "συνάπτομα", "συνδέσμομα";

Σε κοιτάζω έντρομα!
 
Τελικά αυτό που επέλεξα και κυκλοφορεί πλέον έντυπα εκεί έξω είναι:

Human Connectome Project = Πρόγραμμα Χαρτογράφησης των Ανθρώπινων Νευρωνικών Συναπτικών
Συνδέσεων


συνοδευόμενο από υποσημείωση.


(Το ξανασυναντώ σε άλλο βιβλίο, και πρέπει να ξαναγράψω όλο αυτό το μακρυνάρι...)
 
Top