Themis†
¥
Δεν σκοπεύω να ξανανοίξω το πολυσυζητημένο θέμα του σαν/ως. Παραθέτω την εντελώς σχηματική σύνοψη που είχα κάνει πριν δύο χρόνια σε μια ιδιωτική συζήτηση με αφορμή κάποια επιμέλεια:
Το ερώτημά μου είναι λοιπόν: Νομίζετε ότι για τους περισσότερους αυτών των ηλικιών το σαν ακούγεται (ή μάλλον διαβάζεται σαν κάτι το) αφύσικο; Έχει εδραιωθεί πλήρως εκεί το ως; Μήπως ήρθε η ώρα να το πάρω απόφαση;
Και δύο διευκρινιστικές σημειώσεις. Πρώτον, δεν με ενδιαφέρει η χρήση σε περίπτωση καθαρής παρομοίωσης. Εκεί δεν βάζω ως ούτε κατόπιν βασανιστηρίων, οπότε δεν προβληματίζομαι καθόλου. Δεύτερον, με προβληματίζει αντίθετα η περίπτωση που το σαν εισάγει γενική. Μολονότι δηλαδή τείνω να χρησιμοποιώ παντού το σαν (γιατί μόνο αυτό είχα γνωρίσει σε ζωντανή χρήση για κάποιες δεκαετίες και δεν ένιωθα στερητικό σύνδρομο), ομολογώ ότι σε λόγιο ύφος ή σε θεωρητικό κείμενο υπάρχουν περιπτώσεις που το πράγμα γίνεται λιγότερο ευνόητο. Όσο απορηματοποιείται (απομακρύνεται από τον προφορικό λόγο) η φράση και μακαρονεύει, τόσο φαίνεται να έλκει το ως, ή τουλάχιστον να μην το απωθεί. Παράδειγμα: Η αντιμετώπισή του σαν/ως προβλήματος που αφορά... Ακόμα χειρότερα: Η αντιμετώπιση της εμφάνισης του φαινομένου αυτού στις προηγμένες κοινωνίες σαν/ως προβλήματος που αφορά... (Φανταστικά τα παραδείγματα, κι ας μην εξετάσουμε τη δυνατότητα παραστατικότερων διατυπώσεων, γιατί τα θεωρητικά κείμενα είναι μερικές φορές άτεγκτα.)
Το πρόβλημά μου είναι ότι ορισμένοι νεότεροι (ας πούμε ηλικίας 25-40), που δεν είχαν βιώσει την επικράτηση του ως, τείνουν να παραξενεύονται πολύ από τη χρησιμοποίηση του σαν. Οπότε έχω κι εγώ πρόβλημα στη μετάφραση κάποιου άρθρου που πρόκειται κυρίως να διαβαστεί από τέτοιες ηλικίες.
Το ερώτημά μου είναι λοιπόν: Νομίζετε ότι για τους περισσότερους αυτών των ηλικιών το σαν ακούγεται (ή μάλλον διαβάζεται σαν κάτι το) αφύσικο; Έχει εδραιωθεί πλήρως εκεί το ως; Μήπως ήρθε η ώρα να το πάρω απόφαση;
Και δύο διευκρινιστικές σημειώσεις. Πρώτον, δεν με ενδιαφέρει η χρήση σε περίπτωση καθαρής παρομοίωσης. Εκεί δεν βάζω ως ούτε κατόπιν βασανιστηρίων, οπότε δεν προβληματίζομαι καθόλου. Δεύτερον, με προβληματίζει αντίθετα η περίπτωση που το σαν εισάγει γενική. Μολονότι δηλαδή τείνω να χρησιμοποιώ παντού το σαν (γιατί μόνο αυτό είχα γνωρίσει σε ζωντανή χρήση για κάποιες δεκαετίες και δεν ένιωθα στερητικό σύνδρομο), ομολογώ ότι σε λόγιο ύφος ή σε θεωρητικό κείμενο υπάρχουν περιπτώσεις που το πράγμα γίνεται λιγότερο ευνόητο. Όσο απορηματοποιείται (απομακρύνεται από τον προφορικό λόγο) η φράση και μακαρονεύει, τόσο φαίνεται να έλκει το ως, ή τουλάχιστον να μην το απωθεί. Παράδειγμα: Η αντιμετώπισή του σαν/ως προβλήματος που αφορά... Ακόμα χειρότερα: Η αντιμετώπιση της εμφάνισης του φαινομένου αυτού στις προηγμένες κοινωνίες σαν/ως προβλήματος που αφορά... (Φανταστικά τα παραδείγματα, κι ας μην εξετάσουμε τη δυνατότητα παραστατικότερων διατυπώσεων, γιατί τα θεωρητικά κείμενα είναι μερικές φορές άτεγκτα.)
