βακτηριακός, βακτηριδιακός, βακτηριολογικός

[Zazula]

Το επίθετο βακτηριακός προέρχεται από το βακτήριο, και το βακτηριδιακός από το βακτηρίδιο. Είναι ταυτόσημα, και αποδίδουν αμφότερα το αγγλ. επίθ. bacterial. Το βακτηριδιακός λημματογραφείται στο ΛΚΝ, αλλά όχι στο ΛΝΕΓ. Βρίσκονται και τα δύο σε επίσημη χρήση (βλ. ΙΑΤΕ), με το βακτηριακός να χρησιμοποιείται πολύ συχνότερα.

Ερώτηση 1η: Χρειαζόμαστε όντως αυτήν τη διτυπία; Δεν θα ήταν πολύ καλύτερα να είχαμε μόνο το βακτηριακός; Ή μήπως υπάρχει κάποια εννοιολογική διαφοροποίηση την οποία εγώ αγνοώ;

Το επίθετο βακτηριολογικός αναφέρεται στη βακτηριολογία, και αποδίδει το αγγλ. επίθ. bacteriologic(al). Η χρήση τού βακτηριολογικός στη θέση τού βακτηριακός, ή εν γένει όταν αναφερόμαστε σε βακτήρια κι όχι στον κλάδο τής βακτηριολογίας, είναι φρονώ λανθασμένη.

Ερώτηση 2η: Είναι ορθός ο σχηματισμός bacteriological pollution (βακτηριολογική ρύπανση); Αφού σημαίνει "contamination of water, soil and air with pathogen bacteria", δεν θα έπρεπε να είναι βακτηριακή; Ή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το bacterial pollution (με τα δεκαπλάσια ευρήματα);

ΥΓ Συγχωρήστε με αν ρωτάω προφανή πράγματα, αλλά δεν είμαι και ο πλέον ειδικός, και επιθυμώ να μάθω. :)

 

[tsioutsiou†]

http://www.asteiakia.gr/anekdota/ase_to_paidi_na_mathainei

 

[sunshine]

Στον Πάπυρο βλέπω ότι το βακτηρίδιο (bacteridium) είναι παλιά ονομασία συγκεκριμένου γένους βακτηρίων της οικογένειας Bacillaceae.
Κατά τη σύγχρονη ταξινόμηση του Μπέρτζυ, τα είδη αυτά περιλαμβάνονται στο γένος "βάκιλλος".
Μάλλον καταχρηστικά χρησιμοποιείται το βακτηρίδιο στη θέση του βακτηρίου.

 

[Zazula]

Ναι, αλλά ο ίδιος ο Πάπυρος (μαζί με όλους τους άλλους) αναφέρει επίσης ότι το βακτηρίδιο είναι συνώνυμο του βακτηρίου (βλ.λ.). Και τη βακτηριδιακή δυσεντερία (την οποία επίσης λημματογραφεί), θα τη συναντήσεις 15πλάσιες φορές στο διαδίκτυο ως βακτηριακή δυσεντερία (γεγονός που ίσως σημαίνει ότι δεν προέκυψε από την παλαιά χρήση του όρου βακτηρίδιο για συγκεκριμένο γένος). Καμία από τις πηγές στις οποίες ανέτρεξα δεν σημειώνει κάτι για καταχρηστική χρήση, αλλά θα πρέπει να βρεθεί και κάποιος με πρόσβαση σε παλαιότερη βιβλιογραφία.

 

[drsiebenmal]

Δεν γνωρίζω το «βαθμό εγκυρότητας» στο συγκεκριμένο θέμα της 28τομης «Νέας Παγκόσμιας Εγκυκλοπαίδειας» του 1953 που έχω πρόχειρη, αλλά:
Στο λήμμα βακτηρίδιο παραπέμπει απλώς (βλ.λ.) στα βακτήρια
Το λήμμα βακτήρια ξεκινάει με τη διατύπωση «Οι σαφώς καθωρισμένοι τύποι μικροβίων» και το άρθρο έχει διαγραφεί και έχει αντικατασταθεί χειρόγραφα με τη λέξη «Μη» (Μη σαφώς καθορισμένοι...) προφανώς κατά τη διάρκεια κάποιας διαδικασίας διόρθωσης τυπογραφικών παροραμάτων —όταν κοιτάζεις τέτοιο κείμενο, νάτες και οι πέντε διαδοχικές γενικές μαζί :).
Από εκεί και πέρα, το λήμμα προσπαθεί να ξεκαθαρίσει τους όρους (βακτήρια, μικρόβια, βακτηρίδια) χωρίς να τα καταφέρνει εξαιρετικά, όμως αναφέρει τα βακτηρίδια ως υποκατηγορία σε μια από τις κατηγορίες ταξινόμησης των μικροβίων (κατά το σχήμα): Είναι «κυλινδρικού ή ραβδοειδούς σχήματος» με μήκος πολύ μεγαλύτερο του πλάτους, ενώ «τα βακτήρια έχουν μήκος διπλάσιο του πλάτους».
Σε πίνακα που συνοδεύει το άρθρο παρουσιάζεται η κατανομή των φυτικών μικροβίων σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο αναφέρονται οι βακτηρίες, στο δεύτερο (μεταξύ άλλων) οι βακτηριοειδείς («μικρόβιοι?!») και στο τρίτο οι βακτηριοειδείς υποδιαιρούνται σε διάφορες μορφές βακτηριδίων.
Το (εκτενές) άρθρο υπογράφεται από τον Δρ. Νικ. Ι. Ζακόπουλο.

 

[nickel]

Η διτυπία ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, τότε που μεταφράστηκαν πολλοί ξένοι όροι, χωρίς να υπάρχει ένας Μήτσος ή ένας ορολογικός φορέας που να διασφαλίζει ότι δεν θα λέει ο καθένας ότι του κατεβαίνει στην κούτρα (ευτυχώς, σήμερα το έχουμε ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα :) ). Όχι μόνο βακτηρίδια και βακτήρια, αλλά και βακτηρίες και βακκύλους (σήμερα βάκιλους) είχαμε για τα ραβδόμορφα μικρόβια. Στον Ραμπαγά, για την πλάκα, τα ονόμασαν και μαγκουρίδια!

Όσο μεγαλώνουν τα σύνθετα, προτιμούμε τη συντομότερη μορφή, π.χ. βακτηριολογία αντί για βακτηριδιολογία. Προφανώς, το βακτηριακός είναι πιο εξυπηρετικό, και αυτό χρησιμοποιεί ο Κωνσταντινίδης (λεξικό Elsevier). Συχνά έχουμε και, υπερωνυμικά, το μικροβιακός σαν μετάφρασμα για το bacterial.

Σε όλες τις περιπτώσεις, η χρήση του «–λογικός» της επιστήμης ή του τομέα γνώσης πρέπει να γίνεται με προσοχή, αλλά πολλά λάθη οφείλονται στη χαλαρή χρήση που έχει γίνει στο ξένο πρωτότυπο. Βλέπουμε bacteriological αντί για bacterial, οπότε γράφουμε κι εμείς βακτηριολογικός.

 

[AoratiMelani]

Το Ιατρικό Λεξικό των εκδόσεων Πασχαλίδη (1997) στο λήμμα bacterium δίνει και τους όρους βακτήριο και βακτηρίδιο ως συνώνυμους, παραθέτει όμως πρώτο το βακτήριο (αντιστοίχως δίνει βακτηριακός και βακτηριδιακός).

Το Ερμηνευτικό Λεξικό Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας των ίδιων εκδόσεων (2002) δίνει μόνο βακτήριο και βακτηριακός.

Έχω σπουδάσει βιολογία κι έχω κάποια επαφή με το θέμα, αν και δεν είμαι βιολόγος εν ενεργεία. Θυμάμαι τους καθηγητές και αργότερα τους συναδέλφους να χρησιμοποιούν πάντα βακτήριο και βακτηριακός. Και στα βιβλία σπάνια συναντούσα άλλο όρο.

Νομίζω ότι το βακτηρίδιο και βακτηριδιακός τείνουν να εκλείψουν (ας τους δώσουμε κι εμείς μια σπρωξιά να απαλλαγούμε, θα έλεγα).