αμερικανικός ή αμερικάνικος;

[Count Baltar]

Νόμιζα ότι ο τόνος στην προπαραλήγουσα μπαίνει μόνο όταν το register κατεβαίνει. Όπως πάντα, κάποιοι βαλθήκανε να μου το ξηλώσουνε και αυτό. Δηλαδή αμερικάνικος/η/ο και σε πιο επίσημα κείμενα.
Τα φώτα σας, δόκτορές μου!

 

[kabuki]

Χμμ... κι εγώ έτσι το ξέρω και το χρησιμοποιώ. Γράφω πάντα αμερικανικός και λέω αμερικάνικος. Και αρνούμαι κατηγορηματικά να χρησιμοποιώ στον προφορικό λόγο τον τονισμό στη λήγουσα. Μου φαίνεται λίγο "κάπως".

(πειράζει που απάντησα παρόλο που δεν είμαι δόκτορας; )

 

[CatherineC]

Συμφωνώ κι εγώ, προφορικά το αμερικάνικος (αν και προσπαθώ να συνηθίσω το άλλο) και γραπτά το αμερικανικός.

 

[Alexandra]

Συμφωνώ με τον Κόμη ότι εξαρτάται από το register. Αν πρόκειται για επίσημο ή τεχνικό κείμενο, "αμερικανικός". Αν πρόκειται για λογοτεχνία, για καταγραφή διαλόγου, π.χ. σε υποτίτλους κλπ., όντως ο κόσμος όταν μιλάει λέει "αμερικάνικο", όχι "αμερικανικό".
Συγγνώμη, αλλά αυτοί που επιμένουν ότι παντού γράφουμε "αμερικάνικο" και πουθενά "αμερικανικό", μάλλον σε κάποια κομματική οργάνωση εξασκούν τα Ελληνικά τους.

 

[anef]

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το register είναι πάντα χαμηλό στα προφορικά και υψηλό στα γραπτά;

 

[Alexandra]

Όχι, δεν είπα αυτό. Είναι υψηλό σε μερικά γραπτά, όχι σε όλα. Αλλά και στα προφορικά το register μπορεί να είναι υψηλό κατά περιπτώσεις.
Μίλησα για γραπτά επειδή αυτό απασχολεί τον Count Baltar.

 

[anef]

Εντωμεταξύ παρεμβλήθηκε η Alexandra, αναφερόμουν σε όσα λέχθηκαν πιο πριν:)

 

[Count Baltar]

Δεν στάθηκα τόσο στο προφορικό/γραπτό, όσο στο ανεπίσημο/επίσημο. Π.χ. σε λογοτεχνικό κείμενο όπου μιλάνε δύο σε ένα μπαρ, ε, αμερικάνικος θα πούμε. Αλλά σε πραγματεία περί πολιτικής/οικονομίας/άλλο;

 

[Alexandra]

Υπάρχει και δεύτερη διαφορά μεταξύ των δύο: όταν λέμε "αμερικανικός/ή/ό" αναφερόμαστε στο επίσημο αμερικανικό κράτος και σε όσα απορρέουν από αυτό. Όταν λέμε "αμερικάνικος/η/ο", εννοούμε απλώς ότι έχει την ιδιότητα να προέρχεται από αυτή τη χώρα.
Λέμε "μ' αρέσουν τα αμερικάνικα σπίτια", δηλαδή τα σπίτια που υπάρχουν στην Αμερική. Αλλά θα πούμε "η αμερικανική πολιτική", δηλαδή η "πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης".

 

[Count Baltar]

Αναφέρομαι στη δεύτερη περίπτωση.

 

[anef]

Και πάντως αναρωτιέμαι, σε τι μας εξυπηρετεί αυτή η διάκριση; Αν παντού στον προφορικό λέμε 'αμερικάνικος' χωρίς υποτιμητική χροιά ή άλλη συνδήλωση, γιατί στα γραπτά πρέπει να λέμε αμερικανικός; Από πού προήλθε και τι δηλώνει αυτή η διαφορά; Μαρκάρουμε το κείμενο ως προς την επισημότητά του; Απλώς αναρωτιέμαι, δεν ξέρω την ιστορία αυτής της διάκρισης (υπάρχουν κι άλλα τέτοια ζεύγη;)

 

[Alexandra]

Στη δεύτερη περίπτωση, ακόμα και προφορικά και σε χαλαρή συζήτηση, θα έλεγα "αμερικανική πολιτική" και όχι "αμερικάνικη πολιτική".

 

[Count Baltar]

Να ξεκαθαρίσω κάτι: στο δικό μου μυαλό δεν υπάρχει διάκριση. Αμερικανικός λέω και γράφω. Απλώς όταν κάνω επιμέλεια, θα δεχθώ το αμερικάνικος σε χαμηλό register.

 

[kabuki]

Να σας ακούσω όλους να φωνάζετε "φονιάδες των λαών, Αμερικανοί" κι ας αποθάνω μετά!

 

[anef]

Συγνώμη, πέφτουν post ενδιάμεσα και δεν σας προλαβαίνω, είμαι του slow thought κατά το slow food:) Alexandra, δεν θα λέγαμε επίσης και 'αμερικάνικο κράτος' και 'αμερικάνικη πολιτική' πάλι εννοώντας την πολιτική των ΗΠΑ -τι άλλο θα μπορούσαμε να εννοούμε;- χωρίς απαραίτητα να θεωρηθούμε κουκουέδες;

 

[Count Baltar]

Παρακαλώ να σταματήσουν οι αξιακές κρίσεις. Το ερώτημά μου είναι καθαρά γλωσσολογικό και η επισήμανσή μου για το τι κάνω εγώ θα έπρεπε να συνοδευτεί (και κακώς δεν συνοδεύτηκε) από την ερώτηση
"Κάνω καλά, γιατρέ μου;"

 

[Palavra]

Πάντως, τώρα που έθεσε το θέμα ο Κόμης, να πω κι εγώ την απορία μου: ο τόνος ανεβοκατεβαίνει σε διάφορες εθνικότητες (τούρκικος - τουρκικός, ρώσικος - ρωσικός, κινέζικος - κινεζικός). Συγκαταλέγονται όλα στην ίδια κατηγορία;

 

[anef]

Παρακαλώ να σταματήσουν οι αξιακές κρίσεις. Το ερώτημά μου είναι καθαρά γλωσσολογικό και η επισήμανσή μου για το τι κάνω εγώ θα έπρεπε να συνοδευτεί (και κακώς δεν συνοδεύτηκε) από την ερώτηση
"Κάνω καλά, γιατρέ μου;"

Υπάρχει όμως "καθαρή" γλωσσολογία (ή άλλη -λογία;) Αξιακή κρίση δεν υποκρύπτει και η διάκριση προφορικού/γραπτού (ο πρώτος λιγότερο σοβαρός ο δεύτερος περισσότερο;)
Αν γίνεται μια διάκριση που δεν βλέπουμε να είναι σημασιολογική (αν δεν βλέπουμε βέβαια, και στο βαθμό που οι διακρίσεις 'σημασιολογικό', 'πραγματολογικό' κλπ. είναι κι αυτές 'καθαρές'), τότε δεν πρέπει πράγματι να καταφύγουμε σε αξιακές ερμηνείες;

 

[Count Baltar]

Αν γίνεται μια διάκριση που δεν βλέπουμε να είναι σημασιολογική (αν δεν βλέπουμε βέβαια, και στο βαθμό που οι οι διακρίσεις 'σημασιολογικό', 'πραγματολογικό' κλπ. είναι κι αυτές 'καθαρές'), τότε δεν πρέπει πράγματι να καταφύγουμε σε αξιακές ερμηνείες;

Νο οφένς, αλλά αδιαφορώ. Θα ήθελα απλώς μια απάντηση για το τι πρέπει να κάνουμε.

 

[nickel]

Η διάκριση υπάρχει (με τη διατύπωση που έγινε στο πρώτο μήνυμα), υπάρχει και σε άλλα ζευγάρια και καταγράφεται στα λεξικά (επειδή υπάρχει) με το χαρακτηρισμό (καθημ.) δίπλα σε όσα έχουν σηκωμένο τόνο. Σε κάποια ζευγάρια η διάκριση είναι πιο έντονη επειδή δεν έχει τριφτεί αρκετά το επίθετο με τον ανεβασμένο τόνο (π.χ. βελγική πολιτική, βέλγικες μπίρες — μέχρι και ο ορθογράφος το βγάζει λάθος το δεύτερο και στα λεξικά του Κέντρου μπήκε πρόσφατα). Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπως το αμερικάνικος ή το τούρκικος, επειδή έχουν πια τριφτεί πολύ, μπορούμε εύκολα να δούμε τους τύπους σε πιο επίσημα κείμενα. Δεν μπορούν ωστόσο, Κόμη, να σου επιβάλουν να αλλάξεις την επιλογή σου με τον κατεβασμένο τόνο. Θα επιτρεπόταν να σου ζητήσουν να αλλάξεις ένα «αμερικανικό» που λέγεται και ίσως ακούγεται αφύσικο σε μπαρ.