Την ελληνική παροιμία την αντικαθιστούσε πάντα μέσα μου το αγγλικό «Penny wise and pound foolish», που είναι λακωνικό και σαφέστατο. Οπότε δεν είχα αντιληφθεί το μπέρδεμα που μπορεί να υπάρξει στην ελληνική παροιμία. Αυτήν τη διάβαζα σαν μια απλή αντίθεση, χωρίς να κάνω την ακτινογραφία της. Μέχρι που διάβασα το χτεσινό ιστογράφημα του Σαραντάκου. Το πρόβλημα βρίσκεται (νομίζω) στα επίθετα: ακριβός παλιά σήμαινε τσιγκούνης, αλλά φτηνός δεν σήμαινε σπάταλος. Έχουμε δηλαδή ένα ζευγάρι αντιθέτων (ακριβός - φτηνός) με σαφή σύγχρονη σημασία, να προσπαθούν να παίξουν το παιχνίδι μιας αντίθεσης (τσιγκούνης - σπάταλος) όπου μόνο η πρώτη λέξη έχει (μάλλον: είχε) την κατάλληλη σημασία. Το αποτέλεσμα: μηδέν διαφάνεια.
Να δούμε τη σημασία στο ΛΝΕΓ:
ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι για κάποιον που δεν δίνει χρήματα για κάτι αξιόλογο ή αναγκαίο, ενώ ξοδεύει για πράγματα λιγότερο αξιόλογα ή αναγκαία: το σκέφτεται να επισκευάσει τη στέγη τού σπιτιού του που στάζει, ενώ προχθές αγόρασε στερεοφωνικό· ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι!
Πολύ καλό. Δεν με ενθουσιάζει η σημασία στο ΛΚΝ:
αυστηρός και φειδωλός για ασήμαντα θέματα αλλά επιεικής για σοβαρότερα
Δεν με ενθουσιάζει γιατί πιστεύω ότι μετά κόπου καταφέρνουμε να χειριστούμε την παροιμία στην οικονομική της χρήση. Αλίμονο αν επεκτείνεται και σε άλλες. Έχουμε παραδείγματα;
Ευτυχώς η αγγλική με τα νομίσματα δεν έχει τέτοιο φόβο. Στο κάτω μέρος της σελίδας εδώ, η ιστορία της αγγλικής παροιμίας.
Αρκετά παλιά είναι η περίεργη διατύπωση και στα ελληνικά:
Συνεδρίασις 1863
Συλλογή παροιμιών 1860
56. Ακριβός ’ς τα πίτουρα (ή ’ς τη στάκτη) καί φτηνός ’ς τ’ αλεύρι.
— Επί των φειδωλών μεν εις τα ευτελή, δαπανηρών δε εις τα πολυτελή.
«μέτρῳ ὕδωρ πίνοντες, ἀμετρὶ δὲ μᾶζαν ἔδοντες» (Σαραντάκος: μετρημένοι στο νερό (που δεν κοστίζει), χωρίς μέτρο στον χυλό/στο ψωμί/στην κριθαρόπιτα (που κάτι κοστίζει)).
Να λοιπόν που σήμερα το Χρηστικό μπερδεύτηκε και τα ’βαλε ανάποδα:
ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι (παροιμ.): σε περιπτώσεις που κάποιος είναι σπάταλος σε ευτελή πράγματα και φειδωλός σε σημαντικά.
Να δούμε τη σημασία στο ΛΝΕΓ:
ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι για κάποιον που δεν δίνει χρήματα για κάτι αξιόλογο ή αναγκαίο, ενώ ξοδεύει για πράγματα λιγότερο αξιόλογα ή αναγκαία: το σκέφτεται να επισκευάσει τη στέγη τού σπιτιού του που στάζει, ενώ προχθές αγόρασε στερεοφωνικό· ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι!
Πολύ καλό. Δεν με ενθουσιάζει η σημασία στο ΛΚΝ:
αυστηρός και φειδωλός για ασήμαντα θέματα αλλά επιεικής για σοβαρότερα
Δεν με ενθουσιάζει γιατί πιστεύω ότι μετά κόπου καταφέρνουμε να χειριστούμε την παροιμία στην οικονομική της χρήση. Αλίμονο αν επεκτείνεται και σε άλλες. Έχουμε παραδείγματα;
Ευτυχώς η αγγλική με τα νομίσματα δεν έχει τέτοιο φόβο. Στο κάτω μέρος της σελίδας εδώ, η ιστορία της αγγλικής παροιμίας.
Αρκετά παλιά είναι η περίεργη διατύπωση και στα ελληνικά:
Συνεδρίασις 1863
Συλλογή παροιμιών 1860
56. Ακριβός ’ς τα πίτουρα (ή ’ς τη στάκτη) καί φτηνός ’ς τ’ αλεύρι.
— Επί των φειδωλών μεν εις τα ευτελή, δαπανηρών δε εις τα πολυτελή.
«μέτρῳ ὕδωρ πίνοντες, ἀμετρὶ δὲ μᾶζαν ἔδοντες» (Σαραντάκος: μετρημένοι στο νερό (που δεν κοστίζει), χωρίς μέτρο στον χυλό/στο ψωμί/στην κριθαρόπιτα (που κάτι κοστίζει)).
Να λοιπόν που σήμερα το Χρηστικό μπερδεύτηκε και τα ’βαλε ανάποδα:
ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ’ αλεύρι (παροιμ.): σε περιπτώσεις που κάποιος είναι σπάταλος σε ευτελή πράγματα και φειδωλός σε σημαντικά.
