Υποσημειώσεις σε λογοτεχνικές μεταφράσεις

nickel

Administrator
Staff member
Στο Γεράκι της Μάλτας τι θα κάνατε με το Baumes rush; Τι θα κάνατε με το Romeville;

Spade licked his cigarette and smiled amiably at the boy. “New York, aren’t you?”
The boy stared at Spade’s tie and did not speak. Spade nodded as if the boy had said yes and asked: “Baumes rush?”

[...]

Then he chuckled and said: “That would go over big back on Seventh Avenue. But you’re not in Romeville now. You’re in my burg.”


Θα δίνατε κάποια βολική και κατανοητή απόδοση; Π.χ.
Στράβωσε το κλίμα; (ας πούμε ότι είναι λογοπαίγνιο, παιχνίδι ανάμεσα στο «ήταν στραβό το κλήμα» και το «δεν με σηκώνει το κλίμα»)
Δεν είσαι πια στο Ιταλοχώρι.
(Τα παραπάνω είναι δυο σκέψεις που πέρασαν βιαστικά από το μυαλό μου...)

Ή θα φτιάχνατε υποσημείωση, όπως έκανε ο Σαραντάκος;

Έχουμε ασχοληθεί και άλλες φορές με τις υποσημειώσεις σε λογοτεχνικές μεταφράσεις. Ποιες είναι οι επιλογές που έχει ο μεταφραστής; Ο Σαραντάκος τις συνοψίζει ως εξής:

α) Να μεταφράσει τις επίμαχες εκφράσεις και να μη βάλει υποσημείωση
β) Να τις μεταφράσει και να βάλει υποσημείωση (όπως έκανα εγώ)
γ) Να δώσει το νόημα αποφεύγοντας τους επίμαχους όρους, άρα και την ανάγκη για υποσημείωση
δ) Να παραλείψει εντελώς την επίμαχη αναφορά.


Διαβάστε το άρθρο του Σαραντάκου και φέρτε μας τις δικές σας εμπειρίες και απόψεις.

Δυο υποσημειώσεις στο Γεράκι της Μάλτας


Δείτε και το Τέλος στις σημειώσεις τέλους εδώ.
 

SBE

¥
Με τη διαφορά ότι δεν χαρακτηρίζει τη Νέα Υόρκη ιταλοχώρι ο συγγραφέας αλλά μεγαλούπολη.
Όπως μας πληροφορεί το Routledge Dictionary of Slang and Unconventional English του Eric Partridge, η λέξη Romeville, Rome Ville ή Rumville δήλωνε στην αγγλική αργκό τη μεγαλούπολη και πιο συγκεκριμένα το Λονδίνο. Χρησιμοποιήθηκε από το 16ο ως τον 19ο αιώνα. Η αμερικανική αργκό του υποκόσμου έχει πολλές ομοιότητες με την αντίστοιχη της Αγγλίας (διεθνές έγκλημα, διεθνής υπόκοσμος κι έτσι).
Οπότε εγώ θα το έκανα "δεν είσαι πια στο Μανχάταν" ή επί το ελληνικότερον, "δεν είσαι στο Μπρούκλιν".
 

nickel

Administrator
Staff member
Τα διάβασα κι εγώ αυτά στου Σαραντάκου και αποφάσισα να διαφοροποιηθώ προκλητικά, για την πρόκληση και όχι επειδή αυτή θα ήταν η τελική μου απόφαση. Θεώρησα λοιπόν ότι ο Σπέιντ δεν ξέρει αγγλική αργκό ούτε έχει διαβάσει Τζόις. Δεν ξέρει καν ότι το Romeville είναι κανονικά Rumville, μεγαλούπολη. Η έμφασή του είναι στους Ιταλούς που νέμονται κομμάτι της. Δεν μου καθόταν ωστόσο καλά κάτι σαν Ιταλούπολη, και είπα να την απαξιώσω ακόμα περισσότερο και την έκανα... ιταλοχώρι. Έχω ωστόσο μια τάση ασέβειας προς τα πρωτότυπα. :-)
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Ποιες είναι οι επιλογές που έχει ο μεταφραστής; Ο Σαραντάκος τις συνοψίζει ως εξής:

α) Να μεταφράσει τις επίμαχες εκφράσεις και να μη βάλει υποσημείωση
β) Να τις μεταφράσει και να βάλει υποσημείωση (όπως έκανα εγώ)
γ) Να δώσει το νόημα αποφεύγοντας τους επίμαχους όρους, άρα και την ανάγκη για υποσημείωση
δ) Να παραλείψει εντελώς την επίμαχη αναφορά.


Διαβάστε το άρθρο του Σαραντάκου και φέρτε μας τις δικές σας εμπειρίες και απόψεις.

Η απάντησή μου είναι: Θα χρησιμοποιήσω όλα τα όπλα μου, ανάλογα με την περίπτωση. Γιατί να στερηθώ οτιδήποτε; :)

Σε λογοτεχνικό βιβλίο (έχω μεταφράσει μόνο από τα γερμανικά) έχω χρησιμοποιήσει υποσημειώσεις, και μάλιστα όχι λίγες. Τα βιβλία ήταν σύγχρονα, με πολλές αναφορές στη σημερινή γερμανική κοινωνία και έχω διαπιστώσει ότι πολλά πράγματα είναι απολύτως άγνωστα στον Έλληνα αναγνώστη. Εντελώς και απολύτως.

Σε κλασικό, λογοτεχνίζον μεν, αλλά μάλλον εκλαϊκευτικό-συμβουλευτικό (για να το πω έτσι) αμερικάνικο βιβλίο, με πολλές αναφορές σε πρόσωπα και πολιτικά πράγματα της εποχής (πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα) κατέληξα να χρησιμοποιήσω και υποσημειώσεις (ορισμένες εκτενείς, μάλιστα) και σημειώσεις τέλους με τη μορφή εγκυκλοπαιδικού βιογραφικού λεξικού (τέτοια πράγματα θα ήταν πρακτικά ανέφικτα π.Δ. - προ διαδικτύου).

Οίκοθεν ;) νοείται ότι όπου μπορώ να δώσω το νόημα αποφεύγοντας τους όρους ή παραλληλίζοντας διαφανώς τις αναφορές, δεν θα διστάσω. Πολύ σπάνια, τέλος, θα κόψω κάτι. Αλλά αν χρειάζεται (και οι άλλες λύσεις οδηγούν σε τερατάκια), ε, οι γόρδιοι δεσμοί είναι για να κόβονται.
 

SBE

¥
Το ζήτημα είναι αν ξέρουν αγγλική αργκό οι Αμερικανοί του υποκόσμου. Και γιατί να μην ξέρουν; Δεν μετανάστευαν κι αυτοί στην Αμερική και δεν έπαιρναν τη γλώσσα τους μαζί τους; Το ιδιόλεκτο του αγγλόφωνου υποκόσμου λέει η Βίκι ότι χρησιμοποιήθηκε σε κάποιο βαθμό σε όλες στις αγγλόφωνες χώρες.
To γεράκι της Mάλτας γράφτηκε το 1929. Η ιταλοαμερικανική μαφία άρχισε να γίνεται αισθητή γύρω στη δεκαετία του '20, αλλά έχω την εντύπωση ότι στη λογοτεχνία, το σινεμά κλπ δεν συναντάμε ακόμα πολλές αναφορές στους Ιταλούς μετανάστες στις ΗΠΑ.
 

nickel

Administrator
Staff member
Πιο πειστικό επιχείρημα θα ήταν το ότι προηγείται η αναφορά στην Έβδομη Λεωφόρο. Η οποία, σύμφωνα με τη Wikipedia:

Running through the Garment District (which stretches from 12th Avenue to 5th Avenue and 34th Street to 39th Street), it is referred to as Fashion Avenue due to its role as a center of the garment and fashion industry and the famed fashion designers who established New York as a world fashion capital.
http://en.wikipedia.org/wiki/Seventh_Avenue_(Manhattan)

Σε λίγο θα φτάσουμε στους τζιτζιφιόγκους (και σε σημείωση για τη Λεωφόρο :-) ).
 
Η δική μου σειρά προτίμησης: γ - α - β - δ

Η επιλογή εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε κειμένου.

Στη συλλογή "Οι αρχηγοί / Τα αντράκια" η ροή του κειμένου έκρινα ότι ήταν πολύ πιο σημαντική από την κατανόηση οποιουδήποτε λογοπαιγνίου, ιδιωματισμού κ.τ.ό. Ιδίως στη νουβέλα "Τα αντράκια" που ο ίδιος ο συγγραφέας λέει ότι την έγραψε έχοντας κατά νου περισσότερο για να ακούγεται παρά για να διαβάζεται.

Στον "Άνθρωπο που έλεγε ιστορίες" έβαλα ένα σωρό υποσημειώσεις γιατί θεώρησα ότι ο Έλληνας αναγνώστης ίσως να ένιωθε την ανάγκη να καταλάβει τι είναι όλα αυτά τα εξωτικά - παρόλο που δεν ήταν απαραίτητα για την κατανόηση της ουσίας του κειμένου (π.χ. όταν λέει ξερωγώ ότι κυνηγάει ένα ρονσόκο ή ένα μαχάς, καταλαβαίνεις ότι είναι κάποιο ζώο - αλλά δεν ξέρεις ούτε καν στο περίπου τι λογής ζώο, πόσο μεγάλο κλπ.). Μόνο που εγώ τις είχα βάλει στο τέλος μαζεμένες, ώστε όποιος θέλει τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις να πάει να τις βρει αφού διαβάσει το μυθιστόρημα, ενώ όποιος δεν σκοτίζεται γι' αυτές να μην ενοχλείται στη ροή του κειμένου από τους αστερίσκους, και στον Καστανιώτη επέλεξαν να τις βάλουν στο υποσέλιδο, υποθέτω με τη λογική να μην γυρνά σελίδα συνέχεια όποιος θέλει να διαβάζει τις σημειώσεις παράλληλα με το κείμενο. Άλλη άποψη κι αυτή, σεβαστή βεβαίως.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Πρώτη φορά μου έτυχε κάτι που με έκανε να σκεφτώ πόσο σωστή είναι η (ειρωνική) γερμανική φράση "Warum einfach, wenn es auch kompliziert geht?" («γιατί το απλό όταν υπάρχει το περίπλοκο;»).

Διαβάζω ένα λογοτεχνικό βιβλίο και σε κάποιο σημείο, ας πούμε στη σελ. 516, έχει μια φράση στα λατινικά. Τη φράση την έχει αναφέρει και ερμηνεύσει ξανά με υποσημείωση ο συγγραφέας, πριν από μισό κιλό σελίδες, οπότε, σωστά κτγμ, την ερμηνεύει ξανά με υποσημείωση. Αλλά με ποια υποσημείωση; Με την «Βλ. υποσ. 16 σελ. 326»...
 
Top