Το πιο κλασικό λάθος στην εφαρμογή του μονοτονικού

[sarant]

Μα, ιστορική ορθογραφία έχουν και τα αγγλικά και τα ελληνικά. Διατηρούν οι άγγλοι τα άφωνα gh, διατηρούμε κι εμείς τα η, ει, υ, κτλ. Η καθιέρωση του μονοτονικού δεν έγινε με βασικό γνώμονα την απλοποίηση (αλιός θα ίχε εφαρμοστί φονιτικί ορθογραφία) αλλά επειδή το πολυτονικό είναι εγγενώς παράλογο σε μια γλώσσα που δεν γνωρίζει μακρά και βραχέα.

Όσο για τις δήθεν αναπάντητες ανησυχίες, και μόνο το γεγονός ότι σχεδόν τριάντα χρόνια από την καθιέρωση του μονοτονικού δεν έχει γίνει καμιά αλλαγή της σχολικής ορθογραφίας σαν κι αυτές που αναφέρονται στο παραπάνω μήνυμα (κατάργηση διπλών συμφώνων κτλ.) δείχνει θαρρώ ότι τέτοιες απόψεις ή είναι υπερβολικές ή είναι κινδυνολογικές.

 

[nickel]

Καλά λέει η Palavra, να μην το ξεχνάμε, ότι, κάθε φορά που κάνουμε κάποια αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης της γλώσσας κ.τ.ό., να μην ξεχνάμε ότι η μεταπολίτευση δεν συνέπεσε μόνο με τη δημοτική και το μονοτονικό, αλλά και με την τηλεόραση και το διαδίκτυο (και τα κινητά).

Να ξεκαθαρίσω λίγο αυτά που είπα για τους εκδοτικούς οίκους. Δεν έχω πρόβλημα με τα άτομα που χρησιμοποιούν το πολυτονικό επειδή δεν μπορούν να το ξεσυνηθίσουν ή επειδή τους αρέσει. Κι εγώ, όταν (αντι)γράφω παλιά κείμενα, προτιμώ να τα αντιγράφω στο πολυτονικό, αλλά υποχωρώ στο μονοτονικό όταν πρέπει να τα πληκτρολογήσω ο ίδιος. Δεν έχω κατακτήσει την τέχνη της πολυτονικής πληκτρολόγησης, άσε που έχω ξεχάσει τους κανόνες για τη βαρεία και πότε τα τελικά «α» είναι βραχέα ή μακρά (όχι, τις δασείες δεν τις έχω ξεχάσει, να ’ναι καλά η σύνθεση και τα... αγγλικά).

Όμως οι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν όλα τους τα βιβλία σε πολυτονικό κάνουν πολιτική. Δεν έχουμε ένα άτομο που δεν μπορεί να ξεμάθει, αλλά ένα άτομο που επιβάλλει το πολυτονικό σε όλους τους συνεργάτες του και σε όλους τους αναγνώστες του. Αν πάω να μου εκδώσει ένα μονοτονισμένο βιβλίο μου ή κάνω τη μετάφραση που μου ζήτησαν σε μονοτονικό, στη διαδρομή μέχρι το τυπογραφείο θα παρέμβει η μαγική πολυτονίζουσα χειρ. Είτε πρόκειται για γλωσσική πολιτική είτε για απλή αισθητική, θεωρώ ότι είναι ελιτίστικη, εξωπραγματική, φιγουρατζίδικη, ρομαντική στην επιεικέστερη διατύπωση. Το ερώτημα είναι: είναι εντελώς περιθωριακή και αδιαφορούμε, ή αφήνει το αποτύπωμά της και καλό είναι να την κράζουμε πότε πότε, ενδεχομένως και να επιχειρηματολογούμε εναντίον της, πιο εμπεριστατωμένα από ό,τι επιχειρώ εγώ εδώ;

Αν η χρήση του πολυτονικού δεν είναι κέντημα για αργόσχολους (κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε όλοι, γιατί έχουμε καλύτερους τρόπους να αξιοποιούμε το χρόνο μας από το να μαθαίνουμε άχρηστους κανόνες και να στολίζουμε τις λέξεις με άχρηστα πλουμίδια), αν είναι πολιτική, π.χ. με το επιχείρημα ότι βάζουν φραγμό στις αλλεπάλληλες απλοποιήσεις, θα ξαναπώ τα προηγούμενα, ότι στη γλώσσα μπορεί να κρατούν τα φράγματα περισσότερο και από τα ολλανδικά, αλλά δεν κρατούν για πάντα. Αλλά, πώς να ανησυχήσω για άνωθεν επιβολή απλοποιήσεων όταν ακόμα και αυτοί που γράφουν Greeklish, ατονικό ή άλλο απλογραφική μέθοδο δεν κάνουν πρόταση για επίσημη εφαρμογή των συστημάτων τους (εκτός αν θέλουν να γίνουν γραφικοί). Αν ποτέ γενικευτούν τέτοιες απλοποιήσεις, άλλη συζήτηση. Φοβάστε στα σοβαρά τέτοιο πράγμα;

 

[azimuthios]

Όμως οι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν όλα τους τα βιβλία σε πολυτονικό κάνουν πολιτική. Δεν έχουμε ένα άτομο που δεν μπορεί να ξεμάθει, αλλά ένα άτομο που επιβάλλει το πολυτονικό σε όλους τους συνεργάτες του και σε όλους τους αναγνώστες του. Αν πάω να μου εκδώσει ένα μονοτονισμένο βιβλίο μου ή κάνω τη μετάφραση που μου ζήτησαν σε μονοτονικό, στη διαδρομή μέχρι το τυπογραφείο θα παρέμβει η μαγική πολυτονίζουσα χειρ.

Αντιγράφω το κείμενο του νίκελ όχι για να έρθω σε αντιπαράθεση... αλλά για να πω ότι εγώ όταν πρόκειται να διαβάσω ένα κείμενο για τη δουλειά μου ή για την ευχαρίστησή μου το κρίνω ως προς το περιεχόμενό του και το σκοπό που εξυπηρετεί σε σχέση πάντα και με το δικό μου λόγο για τον οποίο το διαβάζω. Τα άχρηστα πλουμίδια δεν μου μειώνουν τη χαρά της ανάγνωσης ή της μάθησης, αφού σημασία έχει το τι λέει και όχι το φαίνεσθαι του κειμένου. Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα και πάλι, βέβαια. Απλώς παραθέτω τη δική μου σκέψη και τα δικά μου κριτήρια επιλογής ενός βιβλίου από ένα εκδοτικό οίκο. Η αγορά ενός κειμένου γραμμένου σε πολυτονικό δεν πιστεύω ότι αποτελεί πολιτική πράξη, εκτός αν είμαι τόσο αγαθός που δεν το καταλαβαίνω ή μπορεί και να μην είμαι τόσο υποψιασμένος τελικά. Έχω πάντα την επιλογή να μην το αγοράσω υποθέτω, εκτός αν είναι κάτι που χρειάζομαι οπωσδήποτε, επομένως επανερχόμαστε στα προηγούμενα λεγόμενά μου ότι σημασία έχει τι λέει τελικά.

Τέλος πάντων, επειδή νιώθω ότι μάλλον ξεφύγαμε από το θέμα, νομίζω πως εγώ σταματάω εδώ αυτή την κουβέντα σε αυτό το νήμα τουλάχιστον. Ευχαριστώ για μια ακόμη φορά για την ωραία συζήτηση. :) Πάω να αναγκάσω τους φοιτητές να βάζουν βαρείες και πνεύματα στις μεταφράσεις τους...

 

[drsiebenmal]

Εγώ έχω μια μικρή απορία: Η αίσθηση του anything goes πιστεύετε ότι δεν συμβάλλει καθόλου στην ανορθογραφία; Εντάξει, υπάρχουν διτυπίες απόλυτα αποδεκτές, όμως η στάση «εμείς το γράφουμε έτσι γιατί έτσι και δεν μας νοιάζει/θα το επιβάλουμε» δεν ενοχλεί καθόλου;

Και δεν είμαστε, ξέρετε, μόνοι. Και στην πρόσφατη γερμανική ορθογραφική μεταρρύθμιση υπήρξαν «αντιστασιακές» εφημερίδες και «αντιστασιακοί» εκδότες. Το κράτος απλώς ξεκαθάρισε ότι στο σχολείο και στα επίσημα κείμενα, η ορθογραφία είναι αυτή που αποφασίστηκε από τους ειδικούς επιστήμονες και τα τρία γερμανόφωνα κράτη μαζί. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό (σε εξετάσεις, βιογραφικά κλπ.)

Φαντάσου να έλεγε εδώ το κράτος ότι δεν αγοράζει νέες εκδόσεις με πολυτονικό τι θα γινόταν --ή να έβγαζε μια εγκύκλιο ότι δεν είναι έγκυρη η δημοσίευση ισολογισμών σε εφημερίδες που εκδίδονται αγνοοώντας το τάδε ΠΔ περί μονοτονικού (μπορώ να βρω και άλλα παραδείγματα, αν θέλετε). Θα μας βοηθούσε να δούμε πολύ πιο καθαρά πόσο αποτιμά ο καθένας την άποψη και την αισθητική του.

Edit: Δεν είχα δει το αμέσως προηγούμενο του Αζ, αλλά νομίζω ότι δεν θα επηρέαζε όσα έγραψα πιο πάνω.

 

[Earion]

Θα αρχίσω να συζητώ περί πολυτονικού εάν (και όταν) ο συνομιλητής μου με πείσει ότι υπάρχει ένα και μόνο σύστημα (και όχι μια κουρελού αλλεπάλληλων συμβιβασμών), εφαρμόσιμο σε όλες τις μορφές/επίπεδα λόγου και τους λεκτικούς τύπους της σημερινής ομιλούμενης Κοινής Νεοελληνικής.

 

[psifio]

Εγώ το πολυτονικό το διδάχτηκα στα Αρχαία, και το διέγραψα έτσι όπως ήταν από τον σκληρό με το που έφυγα από το σχολείο. Έχω διαβάσει άπειρα βιβλία σε πολυτονικό, και ουδεμία εντύπωση μου έχει κάνει -- το προσπερνώ όπως προσπερνάω και την επιλογή της γραμματοσειράς, πχ.
Από τη θέση του μεταφραστή, μου έχει τύχει να μου πολυτονίσουν κείμενα, και διόλου δεν με νοιάζει, όπως δεν σκάω επίσης για το αν θα μου βάλουνε το τρένο με έψιλον ή με άλφα γιώτα ή με πόσες λέξεις γράφεται το καταρχάς. (Φυσικά έχω κι εγώ το ρεπερτόριό μου μ' αυτά που προτιμώ και έχω άποψη γιατί το κάνω, αλλά στην τελική το θεωρώ εντελώς επουσιώδες.) Όπως έχω πει κι άλλου, και το αλφάβητο να μας αλλάξουνε, ποσώς μ' ενδιαφέρει. Αυτό που με καίει είναι πώς διαβάζεται, τι ακούει μέσα στο κεφάλι του ο αναγνώστης ή τι θα άκουγε κάποιος που το διαβάζει δυνατά. Τα άλλα χάρισμά τους. :)

 

[Costas]

Όπως είπε ο Θέμης, άλλο μονοτονικό κι άλλο ατονικό. Εγώ καταλαβαίνω να θες να βάλεις τόνο στο τι, όπως βάζω τόνο στο ή. Και οι Ιταλοί βάζουν τόνο σε διάφορα μονοσύλλαβα που μπορεί να μπερδευτούν με άλλα ομόηχά τους. Ειδικά το τι, ακόμα κι αν δεχτούμε ότι δεν μπορείς να το μπερδέψεις με το άλλο τι, πάλι θες να το τονίσεις βρ' αδερφέ! Μεταφορικά και άρα και κυριολεκτικά. Επίσης, η απόφαση να μείνουν άτονες οι προκλιτικές αντωνυμίες (μου, με, σου, σε, του-της, τον-την-το, μας, σας, τους, τις, τα) και τα άρθρα (του, της, του, τον, την, το, των, τους, τις, τα), ενώ υποτίθεται ήταν η πιο απλή, οικονομική και "συνεπής" λύση, κατά τη γνώμη μου μόνο σπαζοκεφαλιές και προβλήματα δημιούργησε. Ήταν άστοχη. Καλά κάνει ο Μπαμπινιώτης και τους βάζει τόνο. Η ανάγνωση δεν είναι άσκηση μαθηματικών. Θέλει ροή αβίαστη, όχι λογικούς υπολογισμούς. Βέβαια πάλι λάθη θα κάνανε πάμπολλα ο κόσμος (σιγά τα λάχανα), αλλά τουλάχιστον στα σωστά τυπωμένα βιβλία δεν θα υπήρχε δισταγμός κανένας απ' τη μεριά του αναγνώστη. Όχι σαν και τώρα!

 

[sarant]

Δεν μπορώ να διαφωνήσω σ' αυτά.

 

[anef]

Για την επίκληση του αισθητικού κριτηρίου στην επιλογή του πολυτονικού:

Αν το βασικό κριτήριο για τη χρήση του πολυτονικού ήταν αισθητικό και όχι ιδεολογικό, τότε θα μέναμε όλοι ευχαριστημένοι με την απλή διαπίστωση ότι άλλοι προτιμούν αισθητικά το πολυτονικό, άλλοι (οι περισσότεροι) το μονοτονικό και κάποιοι άλλοι το ατονικό. Ενδεχομένως επίσης να διαπιστώναμε πως οι αισθητικές προτιμήσεις των νεοελλήνων ως προς τη γραφή είναι εξαιρετικά περιορισμένες και αφορούν αποκλειστικά τους τόνους (πώς δεν έτυχε να αρέσει σε κανέναν η κεφαλαιογράμματη, για παράδειγμα; )

Όταν όμως η μία επιλογή κρίνεται αισθητικά και η άλλη ιδεολογικά («το πολυτονικό είναι ωραίο αισθητικά, αλλά με το μονοτονικό κινδυνεύει η γλώσσα»), τότε είναι ολοφάνερο πως και η πρώτη θέση είναι σαφώς ιδεολογική. Συνάγεται, δηλαδή, αν δεν δηλώνεται ρητά, πως με το πολυτονικό η γλώσσα δεν κινδυνεύει.

Εδώ, όσοι υποστηρίζουν αυτή την άποψη καλό θα είναι πρώτον να αποδείξουν (με στοιχεία, έρευνες κλπ.) ότι η γλώσσα κινδυνεύει (αφού πρώτα ορίσουν και το περιεχόμενο αυτού του κινδύνου: θα εξαφανιστεί η γλώσσα, δεν θα μπορούμε να επικοινωνούμε, ή τι άλλο), και δεύτερον να αποδείξουν πως κινδυνεύει από το μονοτονικό. Και τα δύο αυτά επιχειρήματα έχουν αντικρουστεί από επιφανείς γλωσσολόγους και φιλόλογους επανειλημμένα (ενδεικτικά από τον Α. Χρηστίδη, τον Εμμ. Κριαρά, ή τον D. Crystal και την J. Aitchison, που δεν γράφουν βέβαια για το μονοτονικό αλλά για αντίστοιχες περιπτώσεις).

Τέλος, επειδή έγινε παραπάνω αναφορά, απλοποιήσεις έχουν γίνει πολλές φορές στην αγγλική γλώσσα στο παρελθόν χωρίς να έχει κινδυνεύσει στο παραμικρό η γλώσσα απ' ό,τι φαίνεται (κάποιες αλλαγές και απλοποιήσεις φαίνονται και από το απόσπασμα που παραθέτω παρακάτω). Επίσης, παρόλο που τελευταία στην αγγλική δεν είχαμε κάποια μεγάλη μεταρρύθμιση, ωστόσο κι εκεί οι γλωσσοανησυχούντες θεωρούν ότι η γλώσσα κινδυνεύει από τις συντμήσεις που κάνουν οι 15χρονοι όταν γράφουν SMS (και από δεκάδες άλλα πράγματα, φυσικά).

Κι ένας παραλληλισμός με αντίστοιχες συζητήσεις του 18ου αι. στην Αγγλία (από D. Crystal, The Fight for English):
To 1712 o Jonathan Swift γράφει ένα έργο με τίτλο 'Proposal for Correcting, Improving and Ascertaining the English Tongue'. Εκεί αναφέρει, μεταξύ άλλων, και τους υπεύθυνους για την κατάντια της αγγλικής γλώσσας:

- the playwrights, who fill their works 'with a Succession of affected Phrases and new, conceited Words'; (ουσιαστικά τους κατηγορεί για τις συντμήσεις στις λέξεις π.χ. disturb'd)
- the poets, who 'have contributed very much to the spoiling of the English tongue';
- the reformers, who think 'we ought to spell exactly as we speak';
- the young academics, who 'come up to Town, reckon all their Errors for Accomplishments, borrow the newest Sett of Phrases, and if they take Pen into their Hands, all the odd words they have picked up in a Coffee-House or a Gaming Ordinary [gambling-house], are produced as Flowers of Style'.

 

[Palavra]

Πάει και ο αξάν σερκονφλέξ: Réforme de l'orthographe : le nénufar, l'ognon et l'accent circonflexe

 

[drsiebenmal]

Όχι παντού όμως, αν κατάλαβα σωστά. (Les accents circonflexes ne seront plus obligatoires sur les u et les i.)

 

[Earion]

Το πλήρες κείμενο στη γαλλική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως

 

[SBE]

Παρατηρούμε ότι οι Γάλλοι είναι φυσιολογικοί άνθρωποι, αναγνωρίζουν ότι κάποιοι θα συνεχίσουν να γράφουν με τον καθιερωμένο τρόπο και εισάγουν τις αλλαγές ως εναλλακτικές ορθογραφίες (on pourra ainsi désormais écrire... κλπ κλπ). Όχι σαν κάτι άλλους που βγάζουν ανορθόγραφους όσους γράφουν αυγό και αυτί, ονόματα δε λέμε, οικογένειες δεν θίγουμε.

 

[Themis†]

Μια που θίχτηκε το ζήτημα, ας μείνει εδώ μια κατατοπιστική συνόψιση από το επίσημο έγγραφο:

Présentées par le Conseil supérieur de la langue française, ces rectifications ont reçu un avis favorable de
l’Académie française à l’unanimité, ainsi que l’accord du Conseil de la langue française du Québec et celui du
Conseil de la langue de la Communauté française de Belgique.

Ces rectifications sont modérées dans leur teneur et dans leur étendue.

En résumé :

- le trait d’union : un certain nombre de mots remplaceront le trait d’union par la soudure (exemple :
portemonnaie comme portefeuille) ;
- le pluriel des mots composés : les mots composés du type pèse-lettre suivront au pluriel la règle des mots
simples (des pèse-lettres) ;
- l’accent circonflexe : il ne sera plus obligatoire sur les lettres i et u, sauf dans les terminaisons verbales et
dans quelques mots (exemples : qu’il fût, mûr) ;
- le participe passé : il sera invariable dans le cas de laisser suivi d’un infinitif (exemple : elle s’est laissé
mourir) ;
- les anomalies :
- mots empruntés : pour l’accentuation et le pluriel, les mots empruntés suivront les règles des mots français
(exemple : un imprésario, des imprésarios) ;
- séries désaccordées : des graphies seront rendues conformes aux règles de l’écriture du français (exemple :
douçâtre), ou à la cohérence d’une série précise (exemples : boursouffler comme souffler, charriot comme
charrette).

Ces propositions sont présentées sous forme, d’une part, de règles d’application générale et de modifications
de graphies particulières, destinées aux usagers et à l’enseignement, et, d’autre part, sous forme de
recommandations à l’usage des lexicographes et des créateurs de néologismes.

Όχι να με κοψοχολιάζει η Παλάβρα ότι καταργήσανε το αξάν σιρκονφλέξ, και τότε πώς θα ξεχώριζα από την πλέμπα;