Το θηλυκό της λέξης πολίτης σε ενικό-πληθυντικό

[fifini]

Με ρώτησαν σήμερα και δεν ήξερα τι να απαντήσω!!
Η λέξη πολίτης πώς γράφεται στο θηλυκό;

 

[anepipsogos]

Είτε η πολίτης
Είτε (επί το λογιότερον) η πολίτις (της πολίτιδος)
Ψιλοπαίζει και η πολίτισσα

Ε, και ο πληθυντικός αντιστοίχως:
οι πολίτες
οι πολίτιδες
οι πολίτισσες

 

[Marinos]

Η πολίτισσα πρώτα και κύρια, κτγμ.

 

[anepipsogos]

Για την ώρα, πάντως, η "πολίτισσα" παραμένει εκτός λεξικογραφικής "κανονικότητας"
(ούτε το ΜΗΛΝΕΓ την "καταδέχεται", που είναι το πιο τρέχον λεξικό)

ΥΓ. Και ας πω και γω την προτίμησή μου : η πολίτις

 

[Earion]

Και ας πω και γω την προτίμησή μου : η πολίτις

Και δική μου.

 

[Marinos]

Δηλαδή συγγνώμη, αν μεταφράζατε π.χ. κάποιο μυθιστόρημα με θέμα τη Γαλλική ή τη Ρωσική Επανάσταση, θα γράφατε φράσεις όπως "Για πού το 'βαλες, πολίτις;"*

*Ανέσυρα τη φράση από κάποιο άγνωστο συρτάρι της μνήμης μου, αλλά σίγουρα θα συναντούσατε κάποια citoyenne.

 

[Earion]

«Για πού το 'βαλες, πολίτιδα;»

 

[nickel]

Η Πολίτισσα μπορεί να είναι πιο διαδεδομένη σαν συνώνυμο της Κωνσταντινουπολίτισσας, αλλά δίνει και τους πιο εύκολους τύπους σε όλες τις πτώσεις και οπωσδήποτε είναι από πολύ παλιά το θηλυκό του (Κωνσταντινου)πολίτη. Νομίζω ότι μπορούμε να την αφήνουμε να μπαίνει όσο γίνεται πιο πολύ στο λεξιλόγιό μας και σαν θηλυκό του σκέτου πολίτη.

https://el.wiktionary.org/wiki/Πολίτισσα

 

[daeman]

...
Από το νήμα Ο πλευρίτης και ο βοτρύτης:

Ρωτούσα εδώ:

Ο πολίτης, θηλυκό;

Αν διαβάσουμε τα λεξικά, θα δούμε το λόγιο η πολίτις. Στο ΛΚΝ προστίθεται το η πολίτης. Στο διαδίκτυο θα δούμε το πολίτιδα και στην ονομαστική. Η πολίτρια θα αντιμετωπίζει πάντα την αναπόφευκτη ειρωνεία από την ταύτιση με την πωλήτρια. Οπότε, ας κοιτάξουμε καλύτερα την πολίτισσα, τη συμπολίτισσα και την κοσμοπολίτισσα (όχι, Ζαζ, πάπισσα είχαμε, μητροπολίτισσα δεν είχαμε). Για την ακρίβεια, ας κοιτάξουμε το σημείωμα του συνονόματου, μια και συμπέσαμε κάπως σήμερα.

Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου. Απλώς ήθελα να θυμίσω ότι και η κατάληξη -ίτιδα δεν είναι αμελητέα, μόνο που φαίνεται να φτιάχνει κυρίως αρρώστιες. Αν η πολίτρια θυμίζει πωλήτρια, και η πολίτιδα ένα βήμα είναι από την κολίτιδα. Πόσες γνωστές λέξεις σε –ίτιδα δεν είναι αρρώστιες; Η αιγιαλίτιδα ζώνη, η πυρίτιδα και η δυναμίτιδα, άντε και η Τριπολίτιδα, άλλη δεν μου έρχεται.

Έχουμε αρσενικά ουσιαστικά σε —της και —ίτης (τοξότης, τεχνίτης, πολίτης) και τα θηλυκά τους έληγαν σε —τις και —ίτις (τοξότις, τεχνίτις, πολίτις). Σήμερα, αν δεν είναι αρρώστια, το θηλυκό συνήθως θα πάρει κατάληξη —τρια (—ίτρια) ή –ίτισσα.

...

Οπότε, ξαναλέω, ελπίζω στις επικείμενες εκλογές να είναι περισσότερες όσες δηλώνουν πολίτισσες παρά πολίτιδες -και, με την ευκαιρία, παροτρύνω τις γυναίκες που κατεβαίνουν στις περιφερειακές εκλογές να δηλώσουν ότι είναι υποψήφιες περιφερειάρχισσες, ένας τύπος που έχει όχι λίγα δόκιμα ανάλογα (ομαδάρχισσα, γυμνασιάρχισσα κτλ.) -αλλά ίσως χρειαστεί να επανέλθουμε στο θέμα.

Έτσι τελειώνει το σημερινό σημείωμα του Σαραντάκου με τίτλο «Η πολίτισσα (που δεν είναι από την Πόλη) ή η πολίτιδα;».
http://sarantakos.wordpress.com/2014/02/25/polit/

και από το Η διδάκτορας - γενική;

Ο πολίτης, θηλυκό;

Τι τραβάμε κι εμείς οι πωλήτριες!

Της Mαριαννας Tζιαντζη
Καθημερινή, 6/6/2009

«Θα ψηφίσετε στις ευρωεκλογές;» Στην ερώτηση καλείται να απαντήσει μία από τις κοπέλες που συμμετέχουν στα καλλιστεία Playmate (Star) κι εκείνη απαντάει: «Σαν Ελληνίδα πολίτρια, θα ψηφίσω!»

Τι να σου κάνουν οι κοπελίτσες που τα δίνουν όλα για μια θέση στον ήλιο του μόντελινγκ και της σόου μπιζ; Μια ολόκληρη βιομηχανία τούς παίρνει τα μυαλά και οι γονείς από κοντά. Όμως, η αλήθεια είναι ότι πολλά αρσενικά ουσιαστικά δεν μπορούν να αποκτήσουν εύκολα «θηλυκή» κατάληξη. Λέμε Πολίτισσα για την κάτοικο της Κωνσταντινούπολης, όμως η «πολίτισσα» με μικρό «π» δεν έχει περάσει στα λεξικά. Έτσι, η υποψήφια Playmate αυτοχαρακτηρίστηκε «πολίτρια» κατά το συντάκτης / συντάκτρια ή μάλλον κατά το τηλεθεατής / τηλεθεάτρια.

Η λέξη «τηλεθεάτρια» έχει καθιερωθεί στο τηλεοπτικό σύμπαν και, από τις πολλές φορές που την ακούμε, σχεδόν την έχουμε συνηθίσει. Τι να πούμε; «Μια κυρία τηλεθεατής μάς τηλεφώνησε;» Μέχρι στιγμής δεν έχω ακούσει μια γυναίκα να υποστηρίζει «τα γεγονότα εξελίσσονται ερήμην μου, είμαι θεάτρια της ζωής μου», όμως οι κυρίες τηλεθεάτριες είναι πια μια πραγματικότητα.

Τις τελευταίες εβδομάδες, βλέπαμε στην τηλεόραση υποψήφιες «κυρίες ευρωβουλευτές» και όχι ευρωβουλευτίνες. Στις καθημερινές συζητήσεις μας λέμε η «βουλευτίνα», αλλά στις δημόσιες, τις τηλεοπτικές, συνήθως λέμε η κυρία βουλευτής και όχι «βουλευτίνα».

«Να το πω χοντρά, να το πω λαϊκά», μας προειδοποιεί ένας γνωστός τηλεστάρ όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσει μια λαϊκή έκφραση, π. χ., «ξέρετε τι λέει ο λαός μας, κύριε υπουργέ; Κάτι τρέχει στα γύφτικα!». Σαν να βλέπουμε μια ταινία και στην οθόνη να εμφανίζεται το προειδοποιητικό σήμα «Χ», δηλαδή η επόμενη σκηνή είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους.

Πριν από 30 χρόνια, ένας μεγάλος δάσκαλος και αγωνιστής της δημοτικής, ο Εμμ. Κριαράς έγραφε ότι «εμείς οι μορφωμένοι» κερδίζουμε όταν προσέχουμε πώς εκφράζεται ο λαός. Ο ίδιος έχει παραθέσει μια χαριτωμένη στιχομυθία με έναν χωρικό που μπαίνει στο γραφείο των καθηγητών, σε ένα γυμνάσιο κάπου στη Βόρεια Ελλάδα και ζητάει «την κυρία γυμνασιάρχισσα». Κι εκείνη του απαντάει: «Δεν έχουμε γυμνασιάρχισσα, κύριε».

«Ε, τότε την κυρία γυμνασιαρχίνα».

Και εκείνη απαντάει: «Οχι, θα πείτε την κυρία γυμνασιάρχη».

Η γλώσσα είναι απρόβλεπτη. Άλλοτε φοράει τη σκοροφαγωμένη καπελαδούρα της Μαντάμ Σουσού με τα ψόφια πουλιά και άλλοτε μας εκπλήττει με την εκθαμβωτική της νεότητα. Κάποια λάθη βγάζουν μάτι, όμως υπάρχουν και λάθη ηθελημένα και χαριτωμένα, όπως το «εγώ δεν είμαι διακοψίας», που είπε ο Νίκος Χουντής στις «Αποδείξεις» (ΑΝΤ1) του Νίκου Ευαγγελάτου, όταν οι συνομιλητές του διέκοπταν συστηματικά ο ένας τον άλλον.

Από μια άποψη, η κοπέλα των καλλιστείων εκφράστηκε σωστά. Για πωλήτρια την προορίζουν, αφού εκπαιδεύουν να συσκευάζει σωστά και να πουλάει τα νιάτα και την ομορφιά της. Μόνο που η αγορά έχει αρχίσει να πληρώνει όλο και λιγότερα χρήματα γι' αυτά τα προϊόντα.​

Και με την ευκαιρία: Ο δικαστικός συμπαραστάτης, η δικαστική συμπαραστάτρια. Έτσι;

 

[daeman]

Η πολίτισσα πρώτα και κύρια, κτγμ.

Έτερος εγώ.

Δηλαδή συγγνώμη, αν μεταφράζατε π.χ. κάποιο μυθιστόρημα με θέμα τη Γαλλική ή τη Ρωσική Επανάσταση, θα γράφατε φράσεις όπως "Για πού το 'βαλες, πολίτις;"*
...

Όπου θέλω πάω, κύριος.

 

[Themis†]

Κατά τη γνώμη μου, το μοναδικό θηλυκό είναι η πολίτισσα. Η πολίτις/πολίτιδα μυρίζει φορμόλη σε απελπιστικά μεγάλο βαθμό. Βέβαια σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιείται το πανίσχυρο "γενικό γένος", αλλά τότε πρόκειται για γραμματικά αρσενικό και όχι θηλυκό τύπο: Η Χ είναι κοσμοπολίτισσα, ήτοι πολίτης του κόσμου (ένας πολίτης του κόσμου, όχι μία).

 

[anepipsogos]

Λοιπόν, τώρα που το ψάχνω λίγο, καθώς δεν με είχε απασχολήσει στο παρελθόν, βλέπω ότι η παλαιότερη λεξικογραφία μας [π.χ. πολύτομο αλλά και επίτομο Δημητράκου του 1970, Σταματάκος της Νέας ελληνικής, Σύγχρονον λεξικόν της ελληνικής γλώσσης, καθαρευούσης-δημοτικής (ΑΤΛΑΣ 1961), Βοσταντζόγλου Αναλυτικόν ορθογραφικόν λεξικόν της νεοελληνικής (1967)], λημματογραφούσε και το δημ. «πολίτισσα».

Η απορία λοιπόν είναι: πώς -αφού μέχρι τουλάχιστον το 1970 λημματογραφούνταν η «πολίτισσα»- η νεότερη λεξικογραφία (π.χ. ΜΕΛ, ΛΚΝ, ΛΝΕΓ, Χρηστικό Ακαδημίας, ΜΗΛΝΕΓ) παρέκαμψε τον εν λόγω τύπο και δεν τον μνημονεύει;

ΥΓ: Για τη φερόμενη «φορμόλη» της πολίτιδος, ομολογώ δεν θα συμφωνήσω, μια και είμαι οπαδός της λογιόμικτης γραφομένης και προφερομένης γλώσσας μας –και στη δική μου μύτη δεν όζει τίποτε.

Και μια και έχουμε στη «φαρέτρα» μας 3 επιλογές (ο/η πολίτης - η πολίτις/ιδα - η πολίτισσα), μπορούμε ανάλογα με το επίπεδο του λόγου και το συγκείμενο, και βεβαίως σύμφωνα με το γλωσσικό μας αίσθημα, να επιλέγουμε αναλόγως.

"Καποιανού χαρίζανε (3 επιλογές) και στραβοκαμάρωνε", έλεγε η Σμυρνιά γιαγιά μου.

 

[drsiebenmal]

Απλώς να προσθέσω για λόγους αρχής το συνένα μου για την πολίτισσα.

 

[dharvatis]

Να αναφέρω και το αρκετά διαδεδομένο δημοκράτισσα («Δημοκράτισσες και δημοκράτες», λέγανε παλιά).