Τα παραδείγματα βρίθουνε!

[sarant]

Βεβαίως ο Μπαμπινιώτης με το "Τα περισσότερα ρήματα τής Νέας Ελληνικής εμφανίζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και τις δύο χρήσεις [μεταβατική και αμετάβατη]" δεν δικαιώνει μόνο τον Ανεπίψογο, αλλά και όλους εκείνους που λένε "το Υπουργείο διέρρευσε την είδηση" και "Λήξ' το" και "επικοινώνησε το μήνυμα" -άρα ακυρώνει όλα όσα έχει γράψει ο ίδιος εναντίον αυτών των χρήσεων.

 

[anepipsogos]

Ως προς το συγκεκριμένο υπό συζήτηση ρήμα («βρίθω»), συνηγορούσης και της διαχρονικής του χρήσης (από δυνατές πένες) ως αμετάβατου, θεωρώ ότι, για μένα τουλάχιστον, έχει λήξει το ζήτημα.

Ως προς τις λοιπές περιπτώσεις που μπορεί να μου τύχουν και να πρέπει να αποφασίσω εάν θα τις διορθώσω ή όχι, λειτουργώ όχι σαν οδοστρωτήρας, αλλά κατά περίπτωση, κατά το εκάστοτε περιβάλλον, κατά το εκάστοτε επίπεδο ύφους, κατά το εκάστοτε συγκείμενο, κατά την τυχόν διαχρονική χρήση, και εντέλει κατά το γλωσσικό μου αισθητήριο.

Και ο Τζάρτζανος, πάντως, και ο Μπαμπινιώτης αναφέρονται σε «πλείστες» περιπτώσεις, στα «περισσότερα» ρήματα, όχι δηλαδή και σε όλα. Σε αντίθετη περίπτωση θα έκαναν λόγο για όλα ανεξαιρέτως τα ρήματα (και θα «ησυχάζαμε» όλοι επί της ευχερούς εναλλαγής μεταβατικών και αμεταβάτων -όσο και εάν κάτι προσέκρουε στου καθενός κειμενογράφου/διορθωτή/επιμελητή το γλωσσικό αισθητήριο)

Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ως προς τα τρία παραδείγματα που προαναφέρθηκαν, θα παραθέσω πώς τα αντιμετωπίζει η σύγχρονη λεξικογραφία (και όχι μόνο ο Μπαμπινιώτης…) και ακολούθως θα τοποθετηθώ προσωπικά, ως επιμελητής, εάν μου τύχαιναν:

-«Το Υπουργείο διέρρευσε την είδηση»= «καταχρηστική χρήση που επικράτησε όμως ευρύτατα» (ΜΗΛΝΕΓ)/ «Τα τελευταία χρόνια άρχισε να χρησιμοποιείται καταχρηστικώς και ως κανονικό μεταβατικό ρήμα αντί του “διοχετεύω”» (ΜΠΑΜΠ.)/ «καταχρ. μτβ.» (ΧΡΗΣΤΙΚΟ).

Eδώ λοιπόν έχουμε λεξικογραφική συναίνεση, και άρα κανένα «καπρίτσιο» Μπαμπινιώτη. Προσωπικά θα διόρθωνα τη φράση σε «Η είδηση διέρρευσε από το Υπουργείο», αβλεπί και παραχρήμα.



-«Λήξ’ το»: «προφ.» (ΧΡΗΣΤΙΚΟ)/ «μτβ.» (ΜΗΛΝΕΓ),

Αυτό θα το άφηνα αν ήμουν επιμελητής ενός μυθιστορήματος τέτοιου τύπου, που σε έναν διάλογο θα μου ερχόταν φυσική αυτή η ατάκα



-«Επικοινώνησε το μήνυμα»: «σπανιότ. μτβ.» (ΧΡΗΣΤΙΚΟ)/ «μτβ. ως νεότερη χρήση» (ΜΗΛΝΕΓ)/ «Η περίπτωσή αυτή, παρά τη διάδοσή της, αποτελεί στην πραγματικότητα αγγλισμό, που δεν προσθέτει τίποτε στην επικοινωνία ούτε καλύπτει έλλειψη ή εκφραστικό κενό της Ελληνικής. Συνεπώς, αντί της μεταβατικής χρήσης μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν ρήματα που επιτρέπουν ακριβέστερο προσδιορισμό της σημασιολογικής απόχρωσης» (ΜΠΑΜΠ.)

Εδώ το θεωρώ αγγλισμό και αδόκιμη χρήση της γλώσσας και θα αντικαθιστούσα το ρήμα.

 

[nickel]

Μια καλή ανασκόπηση της πρόσφατης κόντρας διαβάζουμε στο χτεσινό ιστολόγημα του Νίκου Σαραντάκου, ο οποίος κλείνει το κείμενό του με μια πιο προσωπική τοποθέτηση:

Όσο για την πέτρα του σκανδάλου, το ρήμα «βρίθω», θα την πω την αμαρτία μου. Το αντιπαθώ και δεν το πολυχρησιμοποιώ. Θεωρώ ότι είναι ένα «κουρελάκι» που το φοράμε για να δείξουμε ότι ανήκουμε στην ελίτ εκείνων που χρησιμοποιούν «απαιτητικές λέξεις». Πάντως, όταν το χρησιμοποιώ, προτιμώ να το συντάσσω με αιτιατική.​

​

Από την άλλη, έχω την εντύπωση ότι ακριβώς η χρήση του με γενική (που είναι και η παλιότερη, επισημότερη, πιο φανταχτερή) οδήγησε στην αμετάβατη ποικιλία του -όπως είχα γράψει σε παλιότερο μεζεδοσημείωμα, από το «βρίθει προβλημάτων η εκπαίδευση» είναι ένα βηματάκι μόνο να πεις «βρίθουν τα προβλήματα στην εκπαίδευση». Αν είναι σωστή η υπόθεσή μου, έχουμε ένα πολύ ωραίο παράδειγμα εκδίκησης ενός λόγιου ρήματος, που βρήκε έναν ανορθόδοξο τρόπο για ν’ απαλλαγεί από τη σύνταξη με γενική.​

 

[anepipsogos]

Όσο για την «πέτρα του σκανδάλου», καταδείξαμε την προϊστορία της και τη νόμιμη χρήση της με το σπαθάκι της ως αμεταβάτου. Καιρός είναι και οι τωρινοί λεξικογράφοι να ανοίξουν τα μάτια τους και να διαβάζουν Λεξιλογία!

Τα υπόλοιπα που διαβάζω, για «αντιπάθειες» και «κουρελάκια» που χρησιμοποιούν οι «ελίτες» και οι «απαιτητικοί», θα τα καταχώριζα στην δίκοπη ιμπρεσιονιστική διάσταση των γραφομένων του συντάκτη, που βέβαια καλό θα ήταν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να μη βρίσκουν εύκολα ευήκοα ώτα, σε όσους τουλάχιστον αγαπάμε όλη την ελληνική, και αντλούμε κατά το ταλέντο μας και κατά δύναμιν από όλο το διαχρονικό της μήκος, προκειμένου να διαμορφώσουμε τον γραπτό λόγο μας σήμερα.

 

[sarant]

Διαφωνούμε, και χαίρομαι γι' αυτό. Εγώ το "τα παραδείγματα βρίθουν" το επέκρινα και πριν το πει ο Μπαμπινιώτης.

Σας παρακαλώ όμως, Ανεπίψογε, αφού αναφέρεστε σε λεγόμενά μου, τουλάχιστον μη βάζετε εισαγωγικά σε πράγματα που δεν έχω γράψει και δη σε τύπους που ποτέ δεν έχω χρησιμοποιήσει. Όχι "ελίτες" λοιπόν. Ή διορθώστε το σε "ελίτ" ή βγάλτε τα εισαγωγικά, σας παρακαλώ πολύ.

 

[anepipsogos]

Πίστευα ότι φάνηκε πως το "ελίτες" είναι προδήλως εμόν (μια και μπορεί αμέσως να γίνει αντιβολή, δεν είναι ότι λείπει το κείμενό σας), ωστόσο σπεύδω εκθύμως να διορθώσω ότι εσείς βεβαίως "ελίτ" γράψατε και αυτό και μόνο σας αποδίδω

 

[Earion]

Sarant, ο Ανεπίψογος κάνει χιούμορ με αυτό:

Τώρα μου ήρθε ξαφνικά, και λέω να πω έστω κι αν πέρασε μήνας.
Δεν ήταν μόνο το «λαϊκό αισθητήριο», κάποτε και οι διανοούμενοι επιχειρούσαν, ίσως για παιχνίδι, παρόμοια: έλεγαν, ας πούμε, ελίτες τις ελίτ. Τι να απόγιναν οι ελίτες;

 

[sarant]

Ομολογώ ότι δεν είχα δει το δικό σου σχόλιο. Σε κάθε περίπτωση, ας παρέλθει από εμένα.

 

[daeman]

Η εμβριθής αυτοαναίρεση του κ. Γ. Μπαμπινιώτη​

Παντελής Μπουκάλας, 17.01.2021 • 21:12

 

[anepipsogos]

Μάλιστα.
Ευχής έργον θα ήταν να διάβαζαν οι αντιμαχόμενες πλευρές τα παραδείγματα διαχρονικής αμετάβατης χρήσης του ρήματος που συνάξαμε εδώ.
Όπως και ευχής έργον θα ήταν (μια που θεωρώ ότι ο Μπαμπινιώτης ορθώς έκανε την αμετάβατη χρήση που έκανε "ερήμην" των λεξικών του) με την αφορμή αυτή να έβαζε μια σχετική υποσημείωση στα επικαιροποιούμενα και επανεκδιδόμενα λεξικά του.