Ο φίλος Γιώργος Κλείτσας, με παγκόσμιες διακρίσεις σε πολλά πνευματικά αθλήματα, κάνει σήμερα στο ΦΒ την εξής παρατήρηση:
Καταρχήν, συμφωνώ με τη γραμματική ανάλυση του Γ.Κ. Παλιότερα, θυμάμαι ότι χρησιμοποιούσαμε εδώ τη μετοχή «παιζόμενο». Η κίνηση είναι παιζόμενη, η θέση είναι παιζόμενη. Είναι γεγονός ότι η χρήση της μετοχής μπορέι να είναι αμφιλεγόμενη, όπως π.χ. «εντάξει, ρε παιδί μου, παιζόμενο είναι, αλλά δεν είναι το καλύτερο, πού πας και μπλέκεις τώρα;»
Δυστυχώς, το παικτός (που έχει δώσει και το απολίθωμα παίζειν εν ου παικτοίς, να παίζεις με πράγματα που απαγορεύεται να παίζει κανείς) έχει ήδη νοηματοδοτηθεί διαφορετικά: είναι αυτός που (1) μπορούμε να παίξουμε μαζί του, που είναι δυνατόν να αστειευτούμε μαζί του ή (2) είναι κατάλληλος για ευθυμία και παιχνίδι.
Στο σκάκι, οι κινήσεις αξιολογούνται από πολύ καλές (μπορεί να τις δείτε να συνοδεύονται με δυό θαυμαστικά: !!) έως πολύ κακές, που ίσως καταστρέφουν τα πάντα μονομιάς (με δύο αγγλικά ερωτηματικά: ??) και με ενδιάμεση κλιμάκωση: ! είνα η καλή, !? είναι η ενδιαφέρουσα, ?! είναι η αμφίρροπη, ? η κακή κίνηση. Επομένως, τα προβλήματα είναι δύο. Πώς θα αποδώσουμε το αγγλικό playable (νομίζω ότι το παιζόμενο αρκεί) και αν θα μπορούσε η γλώσσα να προσφέρει κάτι περισσότερο.
Αφού ξεκαθαρίσω ότι κτγμ η εσωτερική σημασία των επιθέτων σε -τός και -τέος δεν συμβαδίζει με το σημερινό γλωσσικό κριτήριο, δηλαδή δεν παράγονται αυθόρμητα από φυσικούς ομιλητές, να πω ένα παράδειγμα πριν ζητήσω τις γνώμες σας. Ας δούμε έναν υποθετικό διάλογο:
-- Αυτό είναι παιζόμενο. Το λέω εγώ, ο πρωταθλητής.
-- Μα πώς να παιχτεί αυτό το πράγμα;
-- Μωρέ παίζεται και καλοπαίζεται.
Ενοχλεί κανέναν γλωσσικά το «καλοπαίζεται»; Ορίστε λοιπόν μια πιθανή επέκταση, προς καλοπαιζόμενες και κακοπαιζόμενες κινήσεις.
Καταρχήν, συμφωνώ με τη γραμματική ανάλυση του Γ.Κ. Παλιότερα, θυμάμαι ότι χρησιμοποιούσαμε εδώ τη μετοχή «παιζόμενο». Η κίνηση είναι παιζόμενη, η θέση είναι παιζόμενη. Είναι γεγονός ότι η χρήση της μετοχής μπορέι να είναι αμφιλεγόμενη, όπως π.χ. «εντάξει, ρε παιδί μου, παιζόμενο είναι, αλλά δεν είναι το καλύτερο, πού πας και μπλέκεις τώρα;»
Δυστυχώς, το παικτός (που έχει δώσει και το απολίθωμα παίζειν εν ου παικτοίς, να παίζεις με πράγματα που απαγορεύεται να παίζει κανείς) έχει ήδη νοηματοδοτηθεί διαφορετικά: είναι αυτός που (1) μπορούμε να παίξουμε μαζί του, που είναι δυνατόν να αστειευτούμε μαζί του ή (2) είναι κατάλληλος για ευθυμία και παιχνίδι.
Στο σκάκι, οι κινήσεις αξιολογούνται από πολύ καλές (μπορεί να τις δείτε να συνοδεύονται με δυό θαυμαστικά: !!) έως πολύ κακές, που ίσως καταστρέφουν τα πάντα μονομιάς (με δύο αγγλικά ερωτηματικά: ??) και με ενδιάμεση κλιμάκωση: ! είνα η καλή, !? είναι η ενδιαφέρουσα, ?! είναι η αμφίρροπη, ? η κακή κίνηση. Επομένως, τα προβλήματα είναι δύο. Πώς θα αποδώσουμε το αγγλικό playable (νομίζω ότι το παιζόμενο αρκεί) και αν θα μπορούσε η γλώσσα να προσφέρει κάτι περισσότερο.
Αφού ξεκαθαρίσω ότι κτγμ η εσωτερική σημασία των επιθέτων σε -τός και -τέος δεν συμβαδίζει με το σημερινό γλωσσικό κριτήριο, δηλαδή δεν παράγονται αυθόρμητα από φυσικούς ομιλητές, να πω ένα παράδειγμα πριν ζητήσω τις γνώμες σας. Ας δούμε έναν υποθετικό διάλογο:
-- Αυτό είναι παιζόμενο. Το λέω εγώ, ο πρωταθλητής.
-- Μα πώς να παιχτεί αυτό το πράγμα;
-- Μωρέ παίζεται και καλοπαίζεται.
Ενοχλεί κανέναν γλωσσικά το «καλοπαίζεται»; Ορίστε λοιπόν μια πιθανή επέκταση, προς καλοπαιζόμενες και κακοπαιζόμενες κινήσεις.
