Δηλαδή λένε ότι δεν είναι μακεδονικός τάφος με την έννοια του αρχιτεκτονικού τύπου απλώς, ή ότι δεν είναι τάφος Μακεδόνα; Ή ότι το πρώτο βάζει σε σκέψεις και για το δεύτερο; Τι ακριβώς σημαίνει εν προκειμένω "δεν είναι μακεδονικός τάφος", εάν δεχτούμε για τις ανάγκες της συζήτησης ότι είναι του 4ου-3ου αι.;
Η χρονολόγηση δηλαδή του λιονταριού που κυκλοφορούσε ως τώρα τελείως ανεξάρτητα από τον τύμβο Καστά βασιζόταν μόνο σε στιλιστική ανάλυση και σε ιστορικές εικασίες, πράγματα που εύκολα αλλάζουν αν χρονολογηθεί χαμηλότερα ο τύμβος· αυτό λες;
Εκτός από νεότερο, μπορεί να είναι και παλαιότερο το μνημείο, με βάση τα ως τώρα δεδομένα;
Πολλές ερωτήσεις μαζί.
1. Μακεδονικός τάφος δεν σημαίνει σώνει και καλά τάφος Μακεδόνα, είναι αρχιτεκτονικός τύπος. Εγώ, για παράδειγμα, που με προβληματίζουν διάφορα στοιχεία πρωτοτυπίας του μνημείου (που έχει τα βασικά κατασκευαστικά στοιχεία του μακεδονικού τάφου, αλλά και διάφορα καινοφανή στοιχεία), προτιμώ να διατηρώ σε αναστολή την κρίση μου για τον χαρακτήρα του μνημείου, μέχρι να ανακοινωθούν στοιχεία που να με πείσουν ότι πρόκειται πράγματι για «κανονικό» τάφο. Ειδικότεροι εμού μου έλεγαν σήμερα ότι οι επιφυλάξεις μου είναι υπερβολικές. Ίδωμεν. Όσο για το αν είναι Μακεδόνας ο ένοικος ή όχι, προσωπικά δεν με είχε απασχολήσει ως τώρα. Αν πάντως πρόκειται για κανονική ταφή / ταφές και ανήκει στον 4ο / 3ο αι., είναι μάλλον απίθανο να πρόκειται για κάτι άλλο. Θράκες ηγεμόνες κλπ. δεν είχαν πάτημα στην περιοχή την εποχή αυτή.
2. Ναι, η χρονολόγηση του λιονταριού στηριζόταν αποκλειστικά σε στυλιστικά στοιχεία και ποίκιλε αρκετά, όπως πάντοτε συμβαίνει με αυτού του τύπου τις χρονολογήσεις. Αν προκύψουν σοβαρά στοιχεία χρονολόγησης του μνημείου αργότερα (π.χ.), και αν η δημοσίευση πείσει ότι όντως το λιοντάρι βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου, τότε θα αναχρονολογηθεί αναπόφευκτα και το λιοντάρι.
3. Έχει μαλλιάσει το πληκτρολόγιό μου να γράφω από την πρώτη στιγμή ότι είναι μείζον πρόβλημα η παντελής έλλειψη αναφοράς σε ασφαλή στοιχεία χρονολόγησης, όπως είναι η κεραμική και τα νομίσματα, ιδίως στα στρώματα θεμελίωσης. Δεν μπορώ και δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για ασφαλή χρονολόγηση χωρίς αυτά. Από κει και πέρα, δεν έχω ακούσει ή διαβάσει κανέναν να λέει ότι είναι παλαιότερο. Όλοι, ανεξαιρέτως, οι γνώστες της γλυπτικής συμφωνούν ότι οι Καρυάτιδες έχουν κλασικιστικά στοιχεία, εξέλιξη που μας πάει το πολύ (προς τα πάνω) μέχρι την πρώιμη ελληνιστική περίοδο. Το πόσο κάτω πάει είναι πιο συζητήσιμο. Ειδικός των ψηφιδωτών μου έλεγε ότι το δάπεδο που αποκαλύφθηκε στον πρώτο θάλαμο δεν μπορεί να χρονολογηθεί μετά τον 3ο αιώνα. Ειδικοί της αρχιτεκτονικής μου έλεγαν ότι το μνημείο προδίδει επαφή και γνώση αρχιτεκτονικών στοιχείων και μνημειακής λογικής της Ασίας, κάτι που θα χρονολογούσε το μνημείο μετά την εκστρατεία του Αλεξάνδρου, ίσως μάλιστα υστερότερα από την εποχή που θέλουν οι ανασκαφείς. Αλλά όλα αυτά είναι εικασίες και εκτιμήσεις, που έχουν τη βαρύτητά τους αλλά δεν λένε τίποτε χωρίς τα μικροευρήματα, τη στρωματογραφία και λοιπά στοιχεία της ανασκαφικής αλφαβήτας για τα οποία δεν έχουμε μάθει το παραμικρό ως τώρα.
