Σήκωσε κανείς το πρίσμα να δει τι έχει από κάτω;

[daeman]

Κι άλλο γεωμετρικό (αλλά μεταφραστικό αυτό): Το diamond μπορεί και να είναι ρόμβος (surprise!!).
[...]

Δεν γκριζάρω (μτβ. το κείμενο, εννοώ· εγώ προ πολλού), γιατί μάλλον θα πρέπει να μεταφερθούν τα γεωμετρικά σε άλλο νήμα.

Εδώ ο άσος καρό, ace of diamonds, με μια καρικατούρα του γνωστού Shane McGowan
και το δέκα το καλό καρό με την αντίστοιχη του Prince

κι εδώ όλα τα καρά, επίσης *καρικατουρωμένα από τον Alex Hughes, μα όχι όλα χαριτωμένα.

 

[daeman]

[...]
Σιγά μη μας φοβίσει ένα γιαταγάνι

Και η παραλλαγή της σκηνής από το Ιντιάνα Τζόουνς 2:

 

[Themis†]

Εξαιρετικό νήμα, όπου μετά τις παρεμβάσεις της anef φαίνεται ότι το μόνο που λείπει θα ήταν η (περίπου ανέφικτη) ακριβής διερεύνηση του ιστορικού της χρήσης. Το μόνο που θα ήθελα να προσθέσω είναι η (αναπόδεικτη) προσωπική μου εντύπωση γι' αυτό ακριβώς το ιστορικό, μια εντύπωση που διαμορφώθηκε σε προϊντερνετική εποχή και πριν υπάρξουν τα μεγάλα και σύγχρονα λεξικά αναφοράς. Έχω λοιπόν την εντύπωση ότι το "υπό το πρίσμα" αποτελεί, στην ευρεία τρέχουσα χρήση του, έμμεσο μεταφραστικό δάνειο, υποκατάστατο του "υπό το φως" / "κάτω απ' το φως". Η τελευταία αυτή έκφραση θεωρήθηκε από πολλούς κραυγαλέο μεταφραστικό δάνειο, όχι μόνο επειδή δεν (πολυ)λεγόταν αυτοτελώς, αλλά κι επειδή δεν μπορούσε καθόλου να δικαιολογηθεί σαν επέκταση της κλασικής κυριολεκτικής χρήσης (κάτω απ' το φως του φεγγαριού...). Βοήθησε ίσως και το κάπως πιο λογιότροπο του πρίσματος, αλλά μεγαλύτερο ρόλο έπαιξε η εντύπωση ότι στα ελληνικά η έκφραση υπήρχε από παλιά. Όσο για την επέκταση της χρήσης, νομίζω ότι η μεταφραστική ευκολία έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Έχεις να μεταφράσεις ένα "υπό το φως", αφήνεις τον αυτόματο πιλότο να λειτουργήσει, δεν αγγίζεις καθόλου τον συνταγματικό άξονα και απλώς, στον παραδειγματικό άξονα, αντικαθιστάς το φως με το πρίσμα. Στοιχειώδες, Γουάτσον. Βλέπω κάμποσους συναδέλφους να το κάνουν, χωρίς να σκοτίζονται καθόλου για άλλες δυνατότητες (από τη σκοπιά, από την οπτική γωνία, λαμβάνοντας υπόψη...).

Επαναλαμβάνω: πρόκειται για προσωπική εμπειρική εντύπωση που διαμορφώθηκε σε πραγματικό χρόνο. Η αποποίηση ευθύνης (αλλά όχι υπευθυνότητας :) ) εξυπακούεται.

 

[pidyo]

Εγώ πάντως το πρίσμα το θεωρούσα σε αυτή την έκφραση φακό, οπότε βλέπεις μεν μέσα από το φακό αλλά βλέπεις αυτό που είναι κάτω από το φακό.

Μια μάλλον αδιέξοδη ιδέα: Ο Μπαρούχ Σπινόζα έβγαζε το ψωμί του ως κατασκευαστής φακών. Δεν έχω διαβάσει Σπινόζα, αν θυμάμαι καλά, αλλά ξέρω ότι η γεωμετρία και η οπτική έπαιζαν μεγάλο ρόλο στο έργο του. Το θυμήθηκα σκοντάφτοντας τυχαία σ' ένα ιρλανδικό ποίημα με τον στίχο "With Newton's prism and Spinoza's lens".

Ο Σπινόζα είναι ο εμπνευστής της νεολατινικής φράσης sub specie aeternitatis (από την άποψη, από την οπτική γωνία της αιωνιότητας) αποδίδεται στα ελληνικά κατά κανόνα «υπό το πρίσμα της αιωνιότητας». Αναρωτήθηκα λοιπόν μήπως η φράση «υπό το πρίσμα» προήλθε από κάποια ευφάνταστη απόδοση του ρητού του Σπινόζα (η οποία θα έπρεπε, σε γλώσσα του 19ου αιώνα, να είναι «υπό την έποψιν της αιωνιότητος». Δεν βρίσκω όμως τέτοιες αποδόσεις. Αντιθέτως, όλα τα πρώιμα «υπό το πρίσμα» που βρίσκω σε γκουκλοβιβλία από τον 19ο αιώνα (Ζαμπέλιος, Σάθας μεταξύ άλλων) έχουν ήδη μεταφορική σημασία: υπό το πρίσμα των προλήψεών των, υπό το πρίσμα εμπαθούς μεροληψίας, κλπ.