Αγόρασα το βιβλίο της Δέσποινας Σμυρνιάδου Γλώσσα μού έδωσαν ζωντανή…, που κυκλοφόρησαν πρόσφατα οι Εκδόσεις Πατάκη. (Στοιχεία του βιβλίου) Η συγγραφέας επιδιώκει να δείξει τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας παραθέτοντας (σε θεματικές κατηγορίες) λέξεις και φράσεις που υπάρχουν από τα αρχαία χρόνια, με σύντομους συνήθως ορισμούς ή κάπως πιο πλούσια σχόλια. Δεν θέλω να πω ακόμα τη γνώμη μου για τον τρόπο που παρουσιάζεται η ύλη και το τι ακριβώς διδάσκει. Έπεσα, δυστυχώς, στην εισαγωγή σε σημεία τα οποία αποτελούν κακό αναμάσημα γνωστών γλωσσικών μύθων (σχετική μνεία έγινε σε άλλο νήμα). Μπορείτε να σχολιάσετε όποτε θέλετε (αλλά κόσμια). Αργότερα θα αναφερθώ και σε κάποια άλλα σημεία που προξενούν σύγχυση.
Στον Πρόλογο βλέπουμε (όπως και στα Στοιχεία στα οποία παρέπεμψα πιο πάνω) τα γνωστά ανυπόστατα περί νοηματικής γλώσσας (αν και δεν υπάρχει εδώ ο όρος). Στην εισαγωγή με τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» διάβασα ότι η Μακντόναλντ μέτρησε τις ελληνικές λέξεις και τις έβγαλε 6.000.000 («ενώ για την αγγλική αναφέρει 100.000 λέξεις»). Επίσης οφείλω να διορθώσω αυτό που γράφει η κ. Σμυρνιάδου για μια γνωστή αγγλική έκφραση. Αυτά για τώρα, από τις πρώτες σελίδες.
(σελίδα 13)
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έδιναν τυχαία ονόματα στις λέξεις. Κάθε λέξη σήμαινε κάτι, υπάρχει λογική σχέση μεταξύ της λέξης και της έννοιας την οποία εκφράζει, δηλαδή μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου. Το να αναζητώ τι σημαίνει η κάθε λέξη είναι μια μορφή άσκησης, μια πνευματική διεργασία που ενεργοποιεί τη σκέψη, μια ανακαλυπτική, «ανευρετική», αποκαλυπτική και, κυρίως, ελκυστική για το παιδί (και για το δάσκαλο) διαδικασία. Και αυτός είναι και ο σκοπός του βιβλίου, η απόδειξη πως η νέα ελληνική δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχεια της αρχαίας, η μετεξέλιξή της, προσαρμοσμένη στις σύγχρονες συνθήκες και εμπλουτισμένη από τις ανάγκες της καθημερινότητας. Στις σελίδες που ακολουθούν θα προσπαθήσουμε να αναγάγουμε τη νέα ελληνική στις ρίζες της και μέσα από επιλεγμένες και κατηγοριοποιημένες λέξεις της αρχαίας ελληνικής να δείξουμε τη διαχρονικότητα και τη συνέχειά της στη ζωή μας, γι' αυτό και επελέγησαν, κυρίως, τα ουσιαστικά, η ουσία της γλώσσας. Να προβληματιστούμε με την ακρίβεια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και την πολυσημία της, τη σημασιολογική διαφορά των λέξεων μέσα από παραδείγματα όπως άγω και φέρω (π.χ. Η μητέρα φέρει στην αγκαλιά το παιδί της, δεν το άγει. Ο στρατηγός άγει το στρατό, δεν τον φέρει), ακούω - ακροώμαι, δούλος - ανδράποδο, λίθος - πέτρα, κλέφτης - λωποδύτης, ορκίζομαι - ομνύω, ενσταλάζω - διοχετεύω, συντρίβω - συνθλίβω, γεννώ - τίκτω και τόσες άλλες. Να κατανοήσουμε μέσα από τη διαδικασία αυτή πως τίποτα στην αρχαία ελληνική δεν ειπώθηκε ή γράφτηκε τυχαία και κάθε λέξη από μόνη της είναι ένα δείγμα φιλοσοφίας εκφρασμένης με γράμματα.
(σελίδα 15)
Σύμφωνα με έγκυρες πηγές και μελέτες, η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη του κόσμου. Συγκεκριμένα, η Marianne-Irene McDonald, από το Σάντα Φε της Καλιφόρνιας, η οποία ασχολείται με την ελληνική γλώσσα, καταμέτρησε 6.000.000 λέξεις, ενώ για την αγγλική αναφέρει 100.000 λέξεις. Η διαφορά αυτή φαντάζει υπερβολική, όμως θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς ότι μόνο στα δύο έργα του Ομήρου, τα οποία γράφτηκαν στα πρώτα στάδια της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας, μετρήθηκαν 8.102 διαφορετικές λέξεις.
(σελίδα 16)
Δεν είναι τυχαίο αυτό που λένε οι Αμερικανοί όταν αντιμετωπίζουν πρόβλημα κυριολεξίας: «Οι Έλληνες έχουν την κατάλληλη λέξη» (the Greeks have word for it)· φράση την οποία πρώτος είχε γράψει ο καθηγητής Όλιβερ Τάπλιν στο βιβλίο του Ελληνικό πυρ. Η λέξη, για παράδειγμα, «λακωνικός» δεν είναι μια λέξη που απλώς σημαίνει «σύντομος». Προήλθε από τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των Σπαρτιατών και στην έννοιά της περικλείονται η απλότητα, η λιτότητα, η μεστότητα.
Ο Τάπλιν έγραψε το Greek Fire το 1990. Η έκφραση είναι «The Greeks had a word for it» και προέρχεται από τον τίτλο θεατρικού έργου του 1930. Περισσότερα εδώ.
Κάτι που με εντυπωσίασε είναι ότι στη βιβλιογραφία βρήκα να αναφέρεται το βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου Γλώσσα μετ' εμποδίων, αλλά και δύο βιβλία της κ. Τζιροπούλου (Μαθήματα αρχαίας ελληνικής γλώσσας και Πώς η ελληνική γονιμοποίησε τον ευρωπαϊκό λόγο). Πόσο προσεκτικά διάβασε η συγγραφέας το πρώτο;
Στον Πρόλογο βλέπουμε (όπως και στα Στοιχεία στα οποία παρέπεμψα πιο πάνω) τα γνωστά ανυπόστατα περί νοηματικής γλώσσας (αν και δεν υπάρχει εδώ ο όρος). Στην εισαγωγή με τίτλο «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» διάβασα ότι η Μακντόναλντ μέτρησε τις ελληνικές λέξεις και τις έβγαλε 6.000.000 («ενώ για την αγγλική αναφέρει 100.000 λέξεις»). Επίσης οφείλω να διορθώσω αυτό που γράφει η κ. Σμυρνιάδου για μια γνωστή αγγλική έκφραση. Αυτά για τώρα, από τις πρώτες σελίδες.
(σελίδα 13)
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έδιναν τυχαία ονόματα στις λέξεις. Κάθε λέξη σήμαινε κάτι, υπάρχει λογική σχέση μεταξύ της λέξης και της έννοιας την οποία εκφράζει, δηλαδή μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου. Το να αναζητώ τι σημαίνει η κάθε λέξη είναι μια μορφή άσκησης, μια πνευματική διεργασία που ενεργοποιεί τη σκέψη, μια ανακαλυπτική, «ανευρετική», αποκαλυπτική και, κυρίως, ελκυστική για το παιδί (και για το δάσκαλο) διαδικασία. Και αυτός είναι και ο σκοπός του βιβλίου, η απόδειξη πως η νέα ελληνική δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχεια της αρχαίας, η μετεξέλιξή της, προσαρμοσμένη στις σύγχρονες συνθήκες και εμπλουτισμένη από τις ανάγκες της καθημερινότητας. Στις σελίδες που ακολουθούν θα προσπαθήσουμε να αναγάγουμε τη νέα ελληνική στις ρίζες της και μέσα από επιλεγμένες και κατηγοριοποιημένες λέξεις της αρχαίας ελληνικής να δείξουμε τη διαχρονικότητα και τη συνέχειά της στη ζωή μας, γι' αυτό και επελέγησαν, κυρίως, τα ουσιαστικά, η ουσία της γλώσσας. Να προβληματιστούμε με την ακρίβεια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και την πολυσημία της, τη σημασιολογική διαφορά των λέξεων μέσα από παραδείγματα όπως άγω και φέρω (π.χ. Η μητέρα φέρει στην αγκαλιά το παιδί της, δεν το άγει. Ο στρατηγός άγει το στρατό, δεν τον φέρει), ακούω - ακροώμαι, δούλος - ανδράποδο, λίθος - πέτρα, κλέφτης - λωποδύτης, ορκίζομαι - ομνύω, ενσταλάζω - διοχετεύω, συντρίβω - συνθλίβω, γεννώ - τίκτω και τόσες άλλες. Να κατανοήσουμε μέσα από τη διαδικασία αυτή πως τίποτα στην αρχαία ελληνική δεν ειπώθηκε ή γράφτηκε τυχαία και κάθε λέξη από μόνη της είναι ένα δείγμα φιλοσοφίας εκφρασμένης με γράμματα.
(σελίδα 15)
Σύμφωνα με έγκυρες πηγές και μελέτες, η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη του κόσμου. Συγκεκριμένα, η Marianne-Irene McDonald, από το Σάντα Φε της Καλιφόρνιας, η οποία ασχολείται με την ελληνική γλώσσα, καταμέτρησε 6.000.000 λέξεις, ενώ για την αγγλική αναφέρει 100.000 λέξεις. Η διαφορά αυτή φαντάζει υπερβολική, όμως θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς ότι μόνο στα δύο έργα του Ομήρου, τα οποία γράφτηκαν στα πρώτα στάδια της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας, μετρήθηκαν 8.102 διαφορετικές λέξεις.
(σελίδα 16)
Δεν είναι τυχαίο αυτό που λένε οι Αμερικανοί όταν αντιμετωπίζουν πρόβλημα κυριολεξίας: «Οι Έλληνες έχουν την κατάλληλη λέξη» (the Greeks have word for it)· φράση την οποία πρώτος είχε γράψει ο καθηγητής Όλιβερ Τάπλιν στο βιβλίο του Ελληνικό πυρ. Η λέξη, για παράδειγμα, «λακωνικός» δεν είναι μια λέξη που απλώς σημαίνει «σύντομος». Προήλθε από τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των Σπαρτιατών και στην έννοιά της περικλείονται η απλότητα, η λιτότητα, η μεστότητα.
Ο Τάπλιν έγραψε το Greek Fire το 1990. Η έκφραση είναι «The Greeks had a word for it» και προέρχεται από τον τίτλο θεατρικού έργου του 1930. Περισσότερα εδώ.
Κάτι που με εντυπωσίασε είναι ότι στη βιβλιογραφία βρήκα να αναφέρεται το βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου Γλώσσα μετ' εμποδίων, αλλά και δύο βιβλία της κ. Τζιροπούλου (Μαθήματα αρχαίας ελληνικής γλώσσας και Πώς η ελληνική γονιμοποίησε τον ευρωπαϊκό λόγο). Πόσο προσεκτικά διάβασε η συγγραφέας το πρώτο;
