Πρώτα απ' όλα, περί ορέξεως... Σε τέτοια θέματα, δεν προσπαθώ να πείσω κανέναν.
Δεύτερον, είμαι προκατειλημμένος, όντας Κρητικός και μάλιστα ξενομπάτης, οπότε η νοσταλγία για κάθε τι που προέρχεται από την πατρίδα (πατρίδα μία, τόποι μου πολλοί: Κρήτη, Αθήνα, Τρίκαλα κ.α.) λειτουργεί λιγάκι σαν παραμορφωτικός φακός.
Τρίτον, όταν μιλάμε για κρητική κουζίνα, ο καθένας έχει συνήθως διαφορετική εικόνα και ορισμό γι' αυτήν. Άλλοι την έμαθαν στην Αθήνα ή αλλού, τουριστική ή μπασταρδεμένη. Άλλοι ξέρουν πώς έχει καταντήσει τώρα, σε ταβέρνες ή και σπίτια στην Κρήτη, όλο κρεατικά, λουκάνικα κ.λπ.
"... Γιατί τα μαγερέματα δεν έχουσι για βρώση,
μα μοναχάς λουκάνικο κι απάκι θε να τρώσι..." (Πανώρια Β18-19)
Ο δικός μου ορισμός για την κρητική κουζίνα περιλαμβάνει όλα αυτά που έτρωγαν στα σπίτια τους οι Κρητικοί τη δεκαετία του '50 και '60, όταν έμαθε να μαγειρεύει η μάνα μου, γιατί κυρίως από κείνη την έμαθα κι εγώ. Και από φαγητό σε σπίτια ή μικρά ρακάδικα και ταβέρνες, όπου πάλι κάποια μάνα μαγείρευε ή επιστατούσε στην κουζίνα. Μαγαζιά μικρά, σε χωριά εκτός τουριστικών περιοχών, δυσεύρετα πια, αν και - με το μπούγιο που έγινε με τη γνωστή μελέτη περί μεσογειακής διατροφής - πολλοί προσπαθούν να την αναβιώσουν, με σοβαρότητα και σεβασμό ή επιπόλαια και ευκαιριακά, για να επωφεληθούν από τη δημοφιλία της.
Επειδή η γεύση έχει για μένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον (και μαγειρεύω ερασιτεχνικά, όποτε ευκαιρήσω κι έχω όρεξη, γιατί η μαγειρική είναι δημιουργική ενασχόληση και απαιτεί μεράκι) κι έχω ζήσει ή βρεθεί σε αρκετούς τόπους, όπου πάω προσπαθώ να δοκιμάζω την τοπική κουζίνα σε όσο πιο αυθεντική, παραδοσιακή μορφή μπορώ να τη βρω. Δεν θα επιχειρήσω συγκρίσεις με τη θεσσαλική, τη βορειοελλαδίτικη, την επτανησιακή ή όποια άλλη τοπική κουζίνα στην Ελλάδα έτυχε να γευτώ, λίγο ή πολύ, και μου άρεσαν πολύ. Εξάλλου, δεν έχει νόημα τέτοια σύγκριση, τουλάχιστον όχι με τη λογική του ανταγωνισμού. Η άποψή μου είναι πως είμαστε τυχεροί που έχουμε στην Ελλάδα μεγάλη ποικιλία γεύσεων και διαφορετικές κουζίνες σε τόπους τόσο κοντινούς, αλλά και τόσο διαφορετικούς από κάποιες απόψεις.
Δυστυχώς, δεν έχω τώρα τον χρόνο να παραθέσω όπως τους αξίζει (δυστυχώς, το
παραθέτω εδώ δεν είναι κυριολεκτικό
) μερικά ενδεικτικά πιάτα, συνηθισμένα στην καθημερινή παραδοσιακή κρητική κουζίνα, αλλά κάποια στιγμή θα σας κάνω μια εκτενή παρουσίαση. Μακάρι να μπορούσα πραγματικά να παραθέσω και γεύμα στους εκλεκτούς συνδαιτυμόνες, αλλά δικτυακά δεν έχει βρεθεί (ακόμα) ο τρόπος. ;)
Κατά σύμπτωση, στη Θεσσαλονίκη, στο ρακάδικο Μυρσίνη που αναφέρω παραπάνω, είχα μια παρόμοια κουβέντα με μια Τρικαλινή φίλη (που έχει βρεθεί μόνο λίγες μέρες στην Κρήτη, και έμαθε την "κρητική" κουζίνα σε ντεμέκ κρητικά εστιατόρια της Αθήνας), η οποία είχε βαλθεί να με πείσει με το ζόρι για την υπεροχή της τρικαλινής κουζίνας (την οποία ξέρω 15 χρόνια τώρα) έναντι της κρητικής, την ώρα που απολάμβανε κρητικά πιάτα κι έγλειφε τα δάχτυλά της. Τότε, για να την πικάρω κι επειδή φούντωσε μέσα μου ο περιβόητος κρητικός τοπικισμός* παραμερίζοντας τη λογική, η απάντησή μου ήταν: Ναι, δίκιο έχεις. Άλλωστε, παγκοσμίως, τρεις κουζίνες είναι οι πιο γνωστές: η γαλλική, η ιταλική και η τρικαλινή!
*Σχετικό ανέκδοτο:
-Μάνα, ήντα θα πει τοπικιστής;
-Τοπικιστής, παιδάκι μου, είναι όποιος θαρρεί πως ο τόπος του είναι καλύτερος από την Κρήτη!
Όσο για τον ντάκο που αναφέρει ο Αμβρόσιος, κι εγώ εκνευρίζομαι όταν μου πασάρουν αυτό το παραδοσιακά ευτελές κολατσιό/πρόχειρη λύση ανάγκης ως έδεσμα περιωπής (με αντίστοιχα τσουχτερή τιμή), παρότι άμα είναι καλό το παξιμάδι (ζυμωτό και χειροποίητο), η ντομάτα (αληθινή, φρεσκοκομμένη απ' το μποστάνι) και το λάδι (αγνό, παρθένο απ' τα λιόφυτά μας) η γεύση του με στέλνει αδιάβαστο.
