Η γλώσσα μας συρρικνώνεται

[panadeli]

Αναβιώνω το νήμα επειδή είχα δύο κρούσματα σε δύο μέρες και θέλω να πω τον πόνο μου. Αυτή την εποχή μπαίνουν στα Γυμνάσια τα διαγωνίσματα του α' τριμήνου και, σε τμήματα που έχουν δυσλεξικούς μαθητές (δηλαδή σε όλα), καλούνται όσοι συνάδελφοι έχουν κενό να επιτηρήσουν την εξέταση ώστε ο συνάδελφος που έβαλε τα θέματα να εξετάσει προφορικά τους δυσλεξικούς. Έτσι, έτυχε να κάνω επιτήρηση, χθες και σήμερα, σε εξετάσεις νεοελληνικής γλώσσας της Γ΄ και της Α΄ Γυμνασίου. Δύο διαφορετικές τάξεις, δύο διαφορετικοί φιλόλογοι, αλλά το ίδιο ουσιαστικά θέμα. Ποιο άλλο; Το γκραν σουξέ των φιλολόγων. Η γλώσσα μας που συρρικνώνεται.

Το διαγώνισμα της Γ΄ Γυμνασίου ήταν κόπι πέιστ το διαγώνισμα που παρέθεσα το 2012 στο #29, από την ίδια συνάδελφο φυσικά (η οποία προφανώς έχει αδυναμία στο Λερναίο). Το έχουμε συζητήσει αναλυτικά, οπότε, με μια μικρή δόση απόγνωσης, το προσπερνάω.

Το διαγώνισμα της Α΄ Γυμνασίου το έβαλε άλλη συνάδελφος και περιείχε, μεταξύ άλλων, το ακόλουθο κείμενο:

Η τηλεόραση έχει μεγάλη ευθύνη για τη συρρίκνωση της ελληνικής γλώσσας. Κι αυτό γιατί η τηλεόραση βασίζεται στην εικόνα, που θεωρείται γρήγορη, άμεση, "εύκολη", ζωντανή και ευχάριστη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραγκωνίζεται στη συνείδηση των Ελλήνων ο λόγος και ειδικά ο γραπτός. Από την άλλη πολύ συχνά συναντάμε στην τηλεόραση δημοσιογράφους με κακή έως ανύπαρκτη γλωσσική κατάρτιση. Οι άνθρωποι αυτοί, που χειρίζονται δημόσια το λόγο, γίνονται αρνητικά γλωσσικά πρότυπα για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Τέλος, η γλώσσα της τηλεοπτικής διαφήμισης είναι κωδικοποιημένη και γεμάτη νεολογισμούς. Με αυτό τον τρόπο περιορίζει την εκφραστικότητα της γλώσσας και αλλοιώνει τα νοήματά της. Γενικότερα, λοιπόν, η τηλεόραση βλάπτει τη γλώσσα όχι μόνο όσων την παρακολουθούν, αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας.

Το θέμα ζητούσε από τους μαθητές να δώσουν έναν πλαγιότιτλο και να εντοπίσουν τη θεματική πρόταση, τις λεπτομέρειες και την κατακλείδα.

Έχω κουραστεί να αναμασώ τα ίδια και τα ίδια, αλλά δεν παύει να με εκπλήσσει η ευκολία με την οποία ορισμένοι άνθρωποι (και ιδίως φιλόλογοι) επιχειρηματολογούν παραθέτοντας αβίαστα προδήλως αντιφατικές προτάσεις. Και όχι μόνο δεν διακρίνουν καμία αντίφαση στα επιχειρήματά τους, αλλά θεωρούν ότι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν είναι πάνω-κάτω αυτονόητο —και αν τύχει να το αμφισβητήσεις, σε αντιμετωπίζουν σαν να είσαι τρελός (το έχω ζήσει ουκ ολίγες φορές).

Στην προκειμένη περίπτωση, το γεγονός ότι η γλώσσα των διαφημίσεων είναι γεμάτη νεολογισμούς χρησιμοποιείται, για κάποιον λόγο, ως αυτονόητο τεκμήριο υπέρ της άποψης ότι οι διαφημίσεις περιορίζουν την εκφραστικότητα της γλώσσας. Να δεχθώ ότι τη μεταβάλλουν, ΟΚ. Αλλά πώς γίνεται να υποστηρίζει κανείς ότι οι νεολογισμοί —δηλαδή νέες λέξεις, νέα εκφραστικά μέσα— περιορίζουν την εκφραστικότητα της γλώσσας, και να μην νιώθει καν την ανάγκη να τεκμηριώσει περαιτέρω αυτό το συμπέρασμα;

Βρίσκω επίσης εξόχως εντυπωσιακή την κατακλείδα, ότι η τηλεόραση δεν βλάπτει μόνο όσους την παρακολουθούν, αλλά και όσους δεν την παρακολουθούν! Εντάξει, δεν λέω, ωραίος μπαμπούλας είναι η τηλεόραση, αλλά τόσο παντοδύναμος πια;

 

[AoratiMelani]

Έχω κουραστεί να αναμασώ τα ίδια και τα ίδια, αλλά δεν παύει να με εκπλήσσει η ευκολία με την οποία ορισμένοι άνθρωποι (και ιδίως φιλόλογοι) επιχειρηματολογούν παραθέτοντας αβίαστα προδήλως αντιφατικές προτάσεις. Και όχι μόνο δεν διακρίνουν καμία αντίφαση στα επιχειρήματά τους, αλλά θεωρούν ότι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν είναι πάνω-κάτω αυτονόητο —και αν τύχει να το αμφισβητήσεις, σε αντιμετωπίζουν σαν να είσαι τρελός (το έχω ζήσει ουκ ολίγες φορές).

:φιλικό χτύπημα στην πλάτη:
Ξέρω τι εννοείς*... Απελπισία με πιάνει όταν συζητώ με τέτοιους ανθρώπους.
Το μόνο που με παρηγορεί είναι ότι υπάρχουν και απ' τους άλλους. :)

* I know what you mean. Τσκ, τσκ, καταστρέφεται η γλώσσα με τις ξενόφερτες επιρροές.

 

[SBE]

H τηλεόραση είναι μπαμπούλας γιατί όλοι αυτοί είναι μερικές δεκαετίες πίσω και δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει τον νεο μπαμπούλα, το διαδίκτυο.

 

[SBE]

"Η τηλεόραση έχει μεγάλη ευθύνη για τη συρρίκνωση της ελληνικής γλώσσας. Κι αυτό γιατί η τηλεόραση βασίζεται στην εικόνα..."

Δηλαδή την εποχή που ο αναλφαβητισμός ήταν δεδομένος η γλώσσα δεν εξελισσόταν;

 

[panadeli]

H τηλεόραση είναι μπαμπούλας γιατί όλοι αυτοί είναι μερικές δεκαετίες πίσω και δεν έχουν ακόμα ανακαλύψει τον νεο μπαμπούλα, το διαδίκτυο.

Το έχουν ανακαλύψει. Άλλο αγαπημένο θέμα έκθεσης είναι οι κίνδυνοι πλοήγησης στο διαδίκτυο, και γενικά οι κίνδυνοι των νέων τεχνολογιών. Παντού κίνδυνοι, φθορά, παρακμή.
Αυτό που μου τη δίνει απίστευτα είναι ότι πάρα πολλά παιδιά δεν τις πιστεύουν αυτές τις μπούρδες αλλά παρ' όλα αυτά τις γράφουν (με το επιχείρημα ότι αυτά θέλει η καθηγήτριά τους να γράψουν). Δηλαδή, στο κατεξοχήν μάθημα που θα έπρεπε να καλλιεργεί την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, την έκθεση ιδεών, τα παιδιά μαθαίνουν να παπαγαλίζουν ανοησίες.

 

[panadeli]

Τρίτο χτύπημα. Μπήκα για τρίτη φορά φέτος να επιτηρήσω διαγώνισμα έκθεσης, και το θέμα αφορούσε και πάλι τους ζοφερούς κινδύνους που διατρέχει η ελληνική γλώσσα. Τρία στα τρία. Ιδού το θέμα:

Οι Έλληνες μαθητές στις μέρες μας μαθαίνουν τουλάχιστον μία ή δύο ξένες γλώσσες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Θεωρείτε πως αυτό θα επηρεάσει σε κάποιο βαθμό την ελληνική γλώσσα και τον τρόπο με τον οποίον τη χρησιμοποιούν οι νέοι σήμερα; Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου σας, καταγράφοντας τις απόψεις σας στα παρακάτω (sic) ερωτήματα.
Να αναπτύξετε το θέμα σε ένα κείμενο 300-330 λέξεων.



Αυτή τη φορά δεν άντεξα και έγραψα κι εγώ μια δική μου έκθεση, και την έδωσα στη φιλόλογο να τη διορθώσει. Έγραψα τα εξής:

Οι Έλληνες μαθητές στις μέρες μας μαθαίνουν τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι επειδή η διδασκαλία δύο ξένων γλωσσών είναι υποχρεωτική στα αναλυτικά προγράμματα των ελληνικών σχολείων. Στο γυμνάσιο, ειδικότερα, διδάσκονται ως πρώτη ξένη γλώσσα τα αγγλικά και ως δεύτερη συνήθως τα γαλλικά ή τα γερμανικά. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι οι γονείς στέλνουν τα παιδιά τους, συχνά με το ζόρι, σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών. Έτσι τα παιδιά, θέλοντας και μη, μαθαίνουν μία ή δύο ξένες γλώσσες, γιατί, όπως και να το κάνεις, άμα παρακολουθείς μαθήματα αγγλικών, γαλλικών κλπ δύο φορές την εβδομάδα επί καμιά δεκαριά χρόνια, όλο και κάτι θα μάθεις. Μην ξεχνάτε επίσης ότι οι γονείς στέλνουν τα παιδιά τους στο φροντιστήριο από νεαρή ηλικία, οπότε παραείναι μικρά για να κάνουν κοπάνα.

Η εκμάθηση ξένων γλωσσών επηρεάζει σαφώς τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Ειδικότερα, την μπολιάζει με αρκετούς νέους όρους, παρέχοντας διαρκώς νέα εκφραστικά μέσα. Έτσι, με τη συνεχή προσθήκη νεολογισμών, η ελληνική γλώσσα εμπλουτίζεται και εξελίσσεται, αντί να παραμένει στάσιμη. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα συμβάλει στην επιβίωση της ελληνικής γλώσσας στον ανταγωνισμό της με τις άλλες γλώσσες, διότι, σε κάθε ανταγωνιστικό περιβάλλον, ό,τι παραμένει στάσιμο και δεν εξελίσσεται είναι καταδικασμένο να πεθάνει.


Βγήκε βέβαια λίγο μικρότερη απ' όσο έπρεπε (γύρω στις διακόσιες αντί για τριακόσιες λέξεις), αλλά είχα στη διάθεσή μου γύρω στα δέκα λεπτά μόνο.

 

[Alexandra]

Περιμένω να δω τι βαθμό θα σου βάλει η φιλόλογος.

 

[drsiebenmal]

Έτσι δεν πρόλαβες να αναπτύξεις το τρίτο επιχείρημα:

Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι κάτι αρνητικό επειδή μάς φέρνει σε αδιαμεσολάβητη επαφή με ξένους πολιτισμούς και την κουλτούρα τους. Το αποτέλεσμα είναι να νερώνει η βαθιά πεποίθησή μας για το αλάθητο του ελληνισμού, την απόλυτη ομορφιά που υπάρχει μόνο στην Ελλάδα από όλο τον κόσμο, την απόλυτη ευφυΐα που είναι συγκεντρωμένη σε αυτή τη γωνίτσα στους πρόποδες των Βαλκανικών Άλπεων και όλα τα άλλα απόλυτα πατριδογνωστικά που μπορούμε να καλλιεργούμε μόνο όταν δεν σπαταλάμε χρόνο με περιττές ξένες γλώσσες.

 

[SBE]

Αυτό το θέμα είναι το πιο ακραίο από τα τρία που μας έχεις μεταφέρει. Και όπως σωστά ανάφερες, έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική του υπουργείου παιδείας. Ούτε αυτό δεν αντιλαμβάνεται ο φιλόλογος;

 

[AoratiMelani]

Μα, δεν έρχεται σε αντίθεση με τίποτα. Πουθενά δεν υπονοεί ότι η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι κακή ή ότι θα επηρεάσει αρνητικά την ελληνική γλώσσα. Μπορεί να την επηρεάσει και θετικά!

Θυμάμαι το θέμα που έγραψα στις πανελλήνιες (πρέπει να το έχω ξαναπεί κάπου): να σχολιάσουμε τη φράση «Ποτέ άλλοτε οι στέγες των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μία στην άλλη, όσο είναι σήμερα. Και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μία από την άλλη, όσο είναι σήμερα». Οι περισσότεροι θεώρησαν ότι έπρεπε να συμφωνήσουν με αυτήν την δήλωση. Εγώ επιχειρηματολόγησα για το αντίθετο και πήρα 19,5, παρά τις ζοφερές προβλέψεις του φιλόλογου της τάξης μου. Η εκφώνηση δεν έλεγε να στηρίξουμε αυτήν την άποψη αλλά να σχολιάσουμε ;) .

Περιμένω κι εγώ εναγωνίως να μάθω τι βαθμό θα πάρεις.

 

[rogne]

Οι Έλληνες μαθητές στις μέρες μας μαθαίνουν τουλάχιστον μία ή δύο ξένες γλώσσες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Θεωρείτε πως αυτό θα επηρεάσει σε κάποιο βαθμό την ελληνική γλώσσα και τον τρόπο με τον οποίον τη χρησιμοποιούν οι νέοι σήμερα; Γράψτε ένα άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου σας, καταγράφοντας τις απόψεις σας στα παρακάτω (sic) ερωτήματα.
Να αναπτύξετε το θέμα σε ένα κείμενο 300-330 λέξεων.

Μα ναι, πού είναι η προκατάληψη στο θέμα; Μπορεί βέβαια να είναι στη φιλόλογο (και στις απαντήσεις που θέλει να πάρει/ξέρουν οι μαθητές ότι θέλει να πάρει), πάντως στο θέμα δεν τη βλέπω.

 

[panadeli]

Έχετε δίκιο και οι δύο. Το θέμα λέει απλά: Γράψτε τις απόψεις σας. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκα με την έκθεση που έγραψα, και αυτό ακριβώς θα υποστηρίξω αν μου αρχίσει τα "ναι, αλλά δεν σκέφτηκες το τάδε...". Όχι, δεν σκέφτηκα το τάδε, και στο κάτω κάτω δεν συμφωνώ με το τάδε. Τις απόψεις μου δεν ζήτησες; Τις δικές σου ήθελες;

Πάντως το θέμα δεν είναι αθώο. Επειδή πρόλαβα να ρίξω μια βιαστική ματιά σε αρκετές εκθέσεις των παιδιών, διαπίστωσα ότι όλοι έγραφαν πάνω κάτω τα ίδια: ότι οι ξένες επιρροές αλλοιώνουν τη γλώσσα, ότι θα σταματήσουμε να λέμε "ανελκυστήρας" αλλά "ασανσέρ" (το συγκεκριμένο παράδειγμα προφανώς το είχε πει η φιλόλογος στην τάξη, διότι το χρησιμοποιήσαν δύο διαφορετικοί μαθητές) και κάτι άλλα τέτοια. Μόνο ένας αφιέρωσε μια παράγραφο στο ότι οι ξένες λέξεις εμπλουτίζουν τη γλώσσα, αλλά ακόμα και εκείνος στην επόμενη παράγραφο άρχισε τα περί αλλοίωσης κλπ. Με μια κοπέλα που έπιασα κουβέντα στο σχόλασμα, και τη ρώτησα αν πιστεύει πραγματικά ότι κινδυνεύουν τα ελληνικά της επειδή μαθαίνει αγγλικά, μου απάντησε ότι δεν το πιστεύει αλλά ότι η καθηγήτρια αυτά ήθελε να γράψουν. Και όπως έχω πει παραπάνω, αυτό είναι που μου τη δίνει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο: ότι τα παιδιά μαθαίνουν να παπαγαλίζουν πράγματα που δεν πιστεύουν, και δεν τολμούν, γιατί δεν τους ενθαρρύνουν να το κάνουν, να γράψουν τις πραγματικές απόψεις τους.

 

[nickel]

Μήπως υπάρχει πρόβλημα στον τρόπο που βγάζουν τα πανεπιστήμια καθηγητές των ελληνικών;

 

[Earion]

Ασφαλέστατα. :angry:

 

[SBE]

Πάντως μην νομίζουμε ότι η Ελλάδα έχει αποκλειστικότητα σε τέτοια. Ο γιος κάτι φίλων εδώ στο Λονδίνο πήγαινε μέχρι πρόσφατα σε ένα πολύ κυριλέ ιδιωτικό σχολείο. Ο μικρός θεωρούνταν ταλαντούχος εκθεσογράφος και μου είχε διαβάσει μια-δυο εκθέσεις του που είχαν βραβευτεί. Το θέμα της μίας ήταν κάτι φιλειρηνικό και το άλλο κάτι οικολογικό (ίδια με αυτά που κυκλοφορούσαν όταν εγώ ήμουνα στην αντίστοιχη ηλικία, Τενεκεδούπολη, δηλώσεις σε καλλιστεία και λοιπή σχετική φιλοσοφία*). Οι εκθέσεις ήταν υπερβολικά προχωρημένες για παιδί της ηλικίας του κι αυτό οφειλόταν στο ότι πριν γράψουν την έκθεση είχαν συζητήσει το θέμα στην τάξη και τους είχε δώσει ο δάσκαλος γραμμή τι να γράψουν και πώς. Κι ο μικρός έγραψε την καλύτερη έκθεση γιατί τα έγραψε ακριβώς όπως τα ζήτησαν.
Συμπέρασμα: η έκθεση παντού ίδια είναι.

*υπάρχουν και οπαδοί της Τενεκεδούπολης που θα μου ζητήσουν τα ρέστα άμα σχολιάσω αρνητικά την αγαπημένη τους σειρά.

 

[Earion]