Επέστρεφε συχνά και παίρνε με,
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με —
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα•
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται....
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1912)
αγαπημένη αίσθησις επέστρεφε και παίρνε με —
όταν ξυπνά του σώματος η μνήμη,
κ’ επιθυμία παληά ξαναπερνά στο αίμα•
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται,
κ’ αισθάνονται τα χέρια σαν ν’ αγγίζουν πάλι.
Επέστρεφε συχνά και παίρνε με την νύχτα,
όταν τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται....
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1912)
Σε ένα φόρουμ, στον τίτλο ενός νήματος, η αντιγραμματική παραίνεση του ποιητή θα μπορούσε, χωρίς τις ερωτικές συμπαραδηλώσεις της, να είναι παραίνεση σε μέλη, κάποτε τακτικά, που τα γυρίσματα της ζωής και οι άλλες τους προτεραιότητες τα έχουν πια απομακρύνει από το φόρουμ. Ο ενεστώτας είναι, μάλιστα, πιο ταιριαστός: όχι ένα απόλυτο και απολυταρχικό (και αντιγραμματικό) «Επέστρεψε», αλλά ένα πιο τρυφερό «Επέστρεφε», παναπεί να περνάς πότε πότε, μη χανόμαστε, μας λείπεις.
Όμως, χωρίς να ακυρώνονται τα παραπάνω, το νήμα μού το ενέπνευσε μια παραίνεση λιγότερο ποιητική, ερωτική εκ πρώτης όψεως, σπαστική στη συχνότητά της καθώς ξεπετάγεται στη μέση της οθόνης μου κάθε φορά που επισκέπτομαι κάποιες ιστοσελίδες. Προσπαθούν να με πείσουν να υποστώ το αυθεντικό Love Test και επιμένουν να διαλέξω το φύλο μου (κάτι που έκαναν, πριν από πάρα πολλά χρόνια, κάποια χρωμοσώματα σε μια περίεργη διεργασία) με την αντιγραμματική προστακτική «Επέλεξε το φύλο σου».
Ήθελα λοιπόν να γράψω κι εγώ κάτι γι’ αυτή την προστακτική, αλλά, εκτός από το pop-up με την καρδούλα που πετάγεται σαν υπηρέτης του Δαρείου και μου λέει «Μέμνησο της προστακτικής», ήρθε και η συζήτηση για τη σαχλή υπόθεση των προγραμμάτων Stage, που οι εικονολάτρες το θέλουν σταζ και οι εικονομάχοι στέιτζ, να μας υπενθυμίσει το ρόλο του λάθους στην εξέλιξη της γλώσσας.
Σαχλή η υπόθεση με τα σταζ, αλλά καθόλου σαχλή η υπόθεση με τις προστακτικές και τις εσωτερικές αυξήσεις. Οι αντιγραμματικές προστακτικές περιορίζονται σε περιπτώσεις εσωτερικών αυξήσεων. Στις εξωτερικές ανήκει το «Έμπαινε, Γιούτσο!», αλλά υπάρχει κανένας που θα ζητούσε «Έμεινε, σε παρακαλώ» αντί για «Μείνε, σε παρακαλώ»; Όμως η προστακτική «Επέμεινε» δίνει και παίρνει. Και μόνο στον ενικό. Στον πληθυντικό, φεύγει ο τόνος από εκεί, και μαζί και το δίλημμα.
Εκεί λοιπόν που έχουμε αορίστους με εσωτερική αύξηση (επέστρεψε, επέτρεψε, επέλεξε, επανέλαβε, επέμεινε, παρήγγειλε, ανέλαβε, ανέλυσε, υπέγραψε, αντέγραψε, μετέφερε κ.ο.κ.) αλλά και παρατατικούς (επέστρεφε, απέφευγε κ.ο.κ.), παρασύρουν και τις προστακτικές. (Εκεί μας έπιασε ο λογιοτατισμός — δηλαδή, δεν αποκλείω να ακούσω κάποιον να λέει: «Του ανάλυσα την όλη υπόθεση. Ανέλυσέ του τη κι εσύ». :) )
Βεβαίως η προστακτική δεν έχει αύξηση, λέμε «Γράψε εδώ» και «Υπογράψτε εδώ», οπότε, κάντε μας τη χάρη, λένε τα λαθολόγια, και φροντίστε να λέτε και «Υπόγραψε εδώ», όχι «Υπέγραψε εδώ».
Όμως το λάθος έχει την αξία του και τη δυναμική του. Και ειδικότερα σε σχέση με την προστακτική αξίζει να διαβάσει κανείς το κείμενο του Ευθ. Φοίβου Παναγιωτίδη στο μπλογκ του (κείμενο που δημοσιεύτηκε στον κυριακάτικο Πολίτη της 14ης Δεκεμβρίου 2008). Εκεί βλέπει κανείς και την άλλη πλευρά του νομίσματος.
Εσείς τι κάνετε για το θέμα; Εγώ δεν λέω «Επίλεξε» (αλλά ούτε «Επέλεξε»), λέω «Διάλεξε», λέω «Γύρνα πίσω» και όχι «Επέστρεψε» ή «Επίστρεψε», αν έγραφα διαλόγους σε μυθιστόρημα θα έβαζα διάφορα αντιγραμματικά «Επέμεινε» και «Ανέλαβε» στο στόμα των ηρώων για να ακούγονται σαν φυσιολογικοί άνθρωποι, συχνά λέω «Επίτρεψέ μου» για να προκαλέσω ή «Επιτρέψτε μου» για να μην προκαλέσω. Το βέβαιο είναι ότι δεν θα πω το αντιγραμματικό, αλλά και ότι άλλες φορές θα κάνω κάποια πονηριά για να μην πω το γραμματικά σωστό.
