"Ενδεικτικός" ως "επουσιώδης"

[Αλπατσίνος]

Χαίρετε, φίλοι της Λεξιλογίας!

Εδώ και μερικά χρόνια εργάζομαι στο εξωτερικό ως "ειδήμων της Ελληνικής γλώσσας" σε έναν αρκετά ιδιαίτερο τομέα. Εφόσον ο τομέας αυτός δεν έχει πολλούς Έλληνες, με προσέλαβαν κυρίως ως ειδήμων του τομέα, χωρίς να είμαι όντως ειδήμων της γλώσσας. Με τα χρόνια όμως έμαθα πολλά, και μία από τις κύριες πηγές μου για τα πιο ιδιαίτερα και σπάνια προβλήματα της Ελληνικής γλώσσας ήταν πάντα αυτός ο ιστότοπος. Σας ευχαριστώ για όλα!

Έκανα εγγραφή τώρα όμως, επειδή έψαξα το εξής και δεν βρήκα τίποτα σε ολόκληρο το διαδίκτυο:

Η λέξη "ενδεικτικός", σύμφωνα με τα λεξικά, σημαίνει:

που παρέχει ενδείξεις, υποδεικνύει, υποδηλώνει ή φανερώνει

Υπάρχει και η έννοια του "ενδεικτικό" ως ουσιαστικό:

επίσημο έγγραφο σχολικών βαθμίδων που αναφέρει ότι ο μαθητής προάγεται στην επόμενη τάξη

Εγώ όμως πάντοτε είχα την εντύπωση πως η πρώτη σημασία της λέξης έχει παραπάνω από την φανερή έννοια του "αυτός που υποδεικνύει".
Σχεδόν κάθε φορά που έχω ακούσει αυτήν τη λέξη σε συζήτηση είχε υποδήλωση του "ασήμαντος", "επουσιώδης", "περιττός", "μη άξιος σκέψης ή προσοχής".
Να μερικά αληθινά παραδείγματα που έχω ακούσει:

Δεν χρειάζεται να το κάνεις ακριβώς όπως λένε οι οδηγίες, είναι ενδεικτικές.

'Ντάξει, δεν χρειάζεται να φτάσουμε ακριβώς στις 7, ενδεικτική είναι η ώρα.

Α, αυτά τα ωράρια δεν ισχύουν, είναι ενδεικτικά!

Δεν το είχα συνειδητοποιήσει μέχρι που ήθελα να μεταφράσω μια τέτοια φράση σε έναν ξένο φίλο. Έπρεπε να του εξηγήσω πως είναι η κουλτούρα του Έλληνα να μην πράττει όπως λέει...

Βάση δικής σας εμπειρίας ισχύει αυτή η "κρυφή" έννοια αυτής της λέξης;

 

[nickel]

Καλώς τον κι ας άργησες.

Λοιπόν, με έκανες να κοιτάξω αν και ήμουν σίγουρος ότι τα σοβαρά λεξικά θα περιλαμβάνουν τη σημασία, τόσο διαδεδομένη είναι.
Στο ΜΗΛΝΕΓ:
2. Για κτ που προτείνεται ή επιβάλλεται ως κατάλληλο, ενδεικνυόμενο, ή που χρησιμεύει ως παράδειγμα, υπόδειγμα
Χρήσεις
ενδεικτική τιμή ενός προϊόντος | ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών | ενδεικτική βιβλιογραφία | ενδεικτικός προϋπολογισμός | ενδεικτικό πελατολόγιο | ενδεικτική λίστα πελατών| [...]
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται ενδεικτικοί τίτλοι εργασιών και διαλέξεων που αφορούν το θέμα
Ενδεικτικές δραστηριότητες που αφορούν το πρόγραμμα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αναφέρονται στο φυλλάδιο που διανέμεται στα σχολεία
Πληροφορίες για την εταιρεία καθώς και ενδεικτική παρουσίαση των προϊόντων της θα βρείτε στην ιστοσελίδα της

Θα ακολουθήσουν κι άλλα.

 

[Palavra]

Η έννοια της λέξης στα παραδείγματά σου είναι η «Για κτ που προτείνεται ή επιβάλλεται ως κατάλληλο, ενδεικνυόμενο, ή που χρησιμεύει ως παράδειγμα, υπόδειγμα» (από το Λεξικό Πατάκη). Ως συνώνυμο, θα μπορούσαμε να δώσουμε τον όρο «παράδειγμα»: οι οδηγίες είναι απλώς ένα παράδειγμα, η ώρα είναι απλώς ένα παράδειγμα, κ.λπ. Δεν νομίζω ότι προκύπτει από κάπου πως η κουλτούρα του Έλληνα είναι να μην πράττει όπως λέει με βάση τη συγκεκριμένη λέξη. Αν θέλεις όμως, μπορείς να μας πεις και τη γλώσσα του ξένου φίλου, μήπως σου προτείνουμε τη μετάφραση απευθείας στη γλώσσα αυτή για να του δώσεις ένα καλύτερο παράδειγμα :)

(Πιάσε κόκκινο, ο από πάνω!)

 

[nickel]

Λοιπόν, σαν να έχεις δίκιο, Αλπατσίνε, δεν την έχουν καταγράψει τη σημασία όλα τα λεξικά. Βρήκα στο ΛΚΝ για το επίρρημα:
ενδεικτικά & (λόγ.) ενδεικτικώς ΕΠIΡΡ ως χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ενδεικτικώς θα αναφέρω μία μόνο περίπτωση.

Η νεότερη σημασία του επιθέτου δεν υπάρχει σε ΛΝΕΓ ή Χρηστικό!

 

[nickel]

Ίδιο πρόσθετο ορισμό περίμενα να βρω και για το indicative στα αγγλικά λεξικά, αλλά εκεί δεν πέτυχα ούτε ένα. Και όμως όλοι γνωρίζουμε τη διατύπωση:

The information below is not exhaustive, it is purely indicative ....

 

[anepipsogos]

Πολύ φοβάμαι ότι δεν αντιλαμβάνομαι την κρυφιότητα της εν λόγω έννοιας της λέξης «ενδεικτικός» στα 3 αλπατσινικά παραδείγματα.

Για παράδειγμα, από πολλά χρόνια στο Διοικητικό Δίκαιο αναφέρεται ότι οι προθεσμίες είναι είτε «ενδεικτικές» είτε «αποτρεπτικές/αποκλειστικές/περιοριστικές». Εάν δηλ. μία προθεσμία είναι «ενδεικτική», σημαίνει ότι από την ενδεχόμενη υπέρβαση του χρονικού προσδιορισμού που αυτή δηλώνει δεν συνεπάγεται κάποια ακυρότητα κλπ κλπ

Όταν λέμε ότι κάτι είναι ενδεικτικό, εννοούμε ότι δεν είναι περιοριστικό/δεσμευτικό, αλλά παρέχει μια ένδειξη, έναν πρώτο και μη δεσμευτικό προσανατολισμό.

Αλλά και εκτός Διοικητικού Δικαίου η σημασία είναι διαδεδομένη, όπως γράφει ο nickel, κάνοντας ωστόσο λόγο για «νέα σημασία» που δεν την περιλαμβάνει ο babis ή το Χρηστικό.

Ποια όμως είναι η «νέα σημασία» έχω δυσκολία να το αντιληφθώ… Π.χ. δεν αισθάνομαι να μου λείπει κάτι στο λήμμα «ενδεικτικός» του Χρηστικού (ή κάτι δεν έχω εννοήσει από τον όλο προβληματισμό του νήματος…)

ΥΓ. Οι συνδηλώσεις "ασήμαντος", "επουσιώδης", "περιττός", "μη άξιος σκέψης ή προσοχής", δεν μου φαίνονται εύστοχες
Όπως βέβαια άστοχη βρίσκω τη φράση "είναι η κουλτούρα του Έλληνα να μην πράττει όπως λέει" που υποτίθεται ότι συνάγεται από τα εν λόγω παραδείγματα

 

[cougr]

Πάντως, υπάρχουν φορές που όταν ακούω ή βλέπω τον όρο "ενδεικτικός/η", τον συνδέω άμεσα με συνδηλώσεις συναφείς με αυτές που παραθέτει ο αλπατσίνος στο #1.
Προπαντός σε περιπτώσεις όπως τις παρακάτω, όπου οι προγραμματισμένες ώρες, σχεδόν πάντα, δεν ισχύουν:
- η ώρα του ραντεβού σας είναι~
- οι ώρες του δρομολογίου είναι~
- η ώρα της αναχώρησης της πτήσης σας είναι~
κτλ.

 

[nickel]

Αλλά και εκτός Διοικητικού Δικαίου η σημασία είναι διαδεδομένη, όπως γράφει ο nickel, κάνοντας ωστόσο λόγο για «νέα σημασία» που δεν την περιλαμβάνει ο babis ή το Χρηστικό.

Ποια όμως είναι η «νέα σημασία» έχω δυσκολία να το αντιληφθώ… Π.χ. δεν αισθάνομαι να μου λείπει κάτι στο λήμμα «ενδεικτικός» του Χρηστικού (ή κάτι δεν έχω εννοήσει από τον όλο προβληματισμό του νήματος…)

Ίσως αναζητούσα τη λέξη «παράδειγμα» στον ορισμό και γι’ αυτό δεν με ικανοποίησε ο ορισμός του Χρηστικού. Έχουμε μάθει να θέλουμε κάτι μετά την «ένδειξη», όπως στα παραδείγματα του ΜΗΛΝΕΓ:

Οι βαθμοί του στα μαθηματικά είναι ενδεικτικοί της προσπάθειας που κατέβαλε κατά το δεύτερο τρίμηνο​

Ενδεικτική της αύξησης της εγκληματικότητας είναι η μεγάλη αύξηση των ιδιωτικών εταιρειών αστυνόμευσης​

Ενδεικτικό της οικονομικής κρίσης είναι το γεγονός της πτώσης της αγοραστικής κίνησης​

Ο τάφος που βρέθηκε στην περιοχή είναι ενδεικτικός για την ύπαρξη αρχαίου οικισμού​

ή του Χρηστικού:

…ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι…​

Έτσι και στα αγγλικά, βλέπω μια διαφορά ανάμεσα στο

‘having recurrent dreams is not necessarily indicative of any psychological problem’​

(Όλα σχεδόν τα παραδείγματα στο ODE είναι με «indicative of»)
και το

The above rentals are only indicative and subject to review quarterly. (παραδείγματα, ενδεικτικά του εύρους των ενοικίων;)​

Έτσι, ένα σκέτο «ενδεικτικός» (ή «indicative») που δεν εξηγεί τι ακριβώς φανερώνει μπορεί να ΜΗ σημαίνει «ασήμαντος», «επουσιώδης», «περιττός», «μη άξιος σκέψης ή προσοχής» (όπως νομίζει ο Αλπατσίνος), αλλά νομίζω ότι σημαίνει περισσότερο το γενικό παράδειγμα κάποιου πράγματος που πρέπει να καταλάβουμε τι είναι από τα συμφραζόμενα παρά ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Γι’ αυτό μάλιστα έχουμε και την προειδοποίηση ότι κάποιες πληροφορίες είναι «απλώς ενδεικτικές» («are only indicative»), δηλαδή είναι απλά παραδείγματα αλλά δεν συνιστούν σαφή ένδειξη του εύρους του πράγματος.

Ελπίζω να μην μπέρδεψα τα πράγματα ακόμα περισσότερο. Οπωσδήποτε, μην αφήσετε να μπερδέψω εσάς.

 

[pontios]

το indicative στα Αγγλικα (που ίσως λειτουργεί παρομοίως με το "ενδεικτικός") είναι σαν να λέμε subject to change/amendment, of a general nature, not specific, not to be relied on (legally, etc..), inadequate or not thorough enough to form/reach a definite conclusion from.


Παρόλα αυτά σου δίνει μια ιδέα (και δεν σημαίνει ασήμαντος, επουσιώδης) ... ειναι κατι που αξιζει να σημειωσεις.

 

[Earion]

Για να το πω με πολύ απλά λόγια: όταν διαβάζω "ενδεικτικά....." καταλαβαίνω ότι κάτι (κάποια κατάσταση) ισχύει (με όλη τη σοβαρότητα της ισχύος και καθόλου επιφανειακά), αλλά χωρίς να γίνεται εξαντλητική απαρίθμηση.