Βιβλιογραφία και μεταγραφή

[jglenis]

Η ερώτηση, στην περίπτωση μου, αφορά τα ελληνικά, όμως φαντάζομαι ότι μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες γλώσσες που δεν χρησιμοποιούν λατινικούς χαρακτήρες.
Έστω λοιπόν ότι έχουμε σε βιβλιογραφία ελληνικού κειμένου, μεταξύ άλλων, το βιβλίο:
ΓΡΑΜΜΑΤΑΣ Θ., 2003, Θέατρο και Παιδεία, Αθήνα.
το οποίο δεν έχει μεταφραστεί στα αγγλικά. Στο αγγλικό κείμενο λοιπόν, γράφουμε απλώς:
GRAMMATAS TH., 2003, Theatre and Education, Athens
ή το ενισχυμένο:
GRAMMATAS TH., 2003, Theatre and Education (Theatro kai Paideia), Athens
το οποίο όμως είναι αρκετά φρικτό και μπορεί να γίνει ακόμη χειρότερο σε άλλες περιπτώσεις (π..χ.: Negotiating identities (Taftotites ypo Diapragmatefsi);
Γενικά υπάρχει μια συγκεκριμένη τάση π.χ. για Ρωσικούς τίτλους, Ιαπωνικούς κλπ στη βιβλιογραφία; Αρκεί η κατά προσέγγιση μετάφραση ή συνηθίζεται να ακολουθεί και η μεταγραφή αμέσως δίπλα;

 

[Lina]

Δεν ξέρω αν υπάρχει μια καθιερωμένη πρακτική, αλλά εγώ θα πρότεινα το εξής: μεταγράφεις το όνομα του συγγραφέα, διατηρείς τον τίτλο στα ελληνικά και μετά σε αγκύλες και με italics παραθέτεις μια μετάφραση. Δηλαδή, στο παράδειγμά σου:

GRAMMATAS TH., 2003, Θέατρο και Παιδεία [Theatre and Education], Athens

 

[jglenis]

Μια χαρά μού φαίνεται ως πρακτική, αποφεύγονται δε γλωσσικές αιμομιξίες και άλλες τερατολογίες του είδους.

Ευχαριστώ!

 

[nickel]

Το αν θα μεταφράσεις τον τίτλο ή όχι είναι μεγάλη συζήτηση. Έχεις δει σε αγγλικό βιβλίο να μεταφράζουν τα γαλλικά ή τα ιταλικά συγγράμματα; Ίσως μερικές φορές, αλλά όχι πάντα.

Κοιτάζω τη βιβλιογραφία στο Modern Greek Language του Mackridge. Π.χ.

KRIARAS (1979): Κριαράς, Ε., Άρθρα και σημειώματα ενός δημοτικιστή, Kollaros, Athens.

Σύμφωνα με αυτό και εφόσον αναφέρεις και εκδότες:

GRAMMATAS (2003): Γραμματάς, Θ., Θέατρο και παιδεία, Private publication, Athens.

 

[Zazula]

Το αν θα μεταφράσεις τον τίτλο ή όχι είναι μεγάλη συζήτηση.

Ευκαιρία να την ανοίξουμε, τότε. :) Και πώς θα τον μεταφράσεις; Αν έχει εκδοθεί το συγκεκριμένο βιβλίο στη γλώσσα προορισμού, μπορεί ο τίτλος με τον οποίο κυκλοφορεί σε εκείνη να είναι διαφορετικός από τη μετάφραση που εσύ σκόπευες να βάλεις (ή θεωρείς ορθή να βάλεις). Τι από τα δύο διαλέγεις τότε;

 

[Lina]

Αν κάποιο σύγγραμμα έχει ήδη μεταφραστεί, θεωρώ αυτονόητο ότι στη βιβλιογραφία ο τίτλος πρέπει να μπει ακριβώς όπως έχει ήδη μεταφραστεί. Είναι ο αυθεντικός τίτλος και σε αυτόν πρέπει να παραπέμπει η βιβλιογραφία. Κοιτάζοντας τη βιογραφία του Σεφέρη από τον Ρ. Μπήτον, βλέπω ότι για αγγλικά βιβλία που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά παραθέτει αρχικά τα στοιχεία της πρωτότυπης έκδοσης και μετά σε αγκύλες τα στοιχεία της ελληνικής έκδοσης: [και σε ελληνική γλώσσα: ....].

Για το αν πρέπει να μεταφραστεί ο τίτλος ή όχι: γενικώς, η βιβλιογραφία δεν μεταφράζεται. Βεβαίως, έχουμε συνηθίσει στη βιβλιογραφία να βλέπουμε συγγράμματα στις κυρίαρχες ευρωπαϊκές γλώσσες. Σωστά αναρωτιέται ο jglenis τι γίνεται με τις βιβλιογραφικές πηγές στα ρώσικα ή στα γιαπωνέζικα. Ομοίως, τι γίνεται με μια μικρή γλώσσα όπως τα ελληνικά; Φαντάζομαι ότι κατά την ακαδημαϊκή (και κατά την εθνικά υπερήφανη) άποψη, ούτε τα ελληνικά συγγράμματα μεταφράζονται στη βιβλιογραφία. Τουλάχιστον όμως μια αναφορά εντός αγκυλών ότι η γλώσσα του συγγράμματος είναι τα ελληνικά, π.χ. ένα σύντομο [In Greek], νομίζω δεν θα έβλαπτε. Μια πιο φιλική προς τον αναγνώστη επιλογή είναι να παραθέσουμε και μια μετάφραση του τίτλου, για να μην αναρωτιέται ο χριστιανός τι είναι αυτά τα ορνιθοσκαλίσματα.

Κατά την εκτίμησή μου, η δεύτερη επιλογή είναι προτιμότερη για μη ακαδημαϊκά συγγράμματα, αν τελοσπάντων έχουν βιβλιογραφία, αλλά είναι απολύτως αποδεκτή και για ακαδημαϊκά συγγράμματα.

Τέλος, ένας καθόλου ευκαταφρόνητος, αλλά και θεμιτός λόγος για να μη μεταφραστεί η βιβλιογραφία είναι αν συνεπάγεται δυσεπίλυτα μεταφραστικά προβλήματα.

 

[Zazula]

Αν κάποιο σύγγραμμα έχει ήδη μεταφραστεί, θεωρώ αυτονόητο ότι στη βιβλιογραφία ο τίτλος πρέπει να μπει ακριβώς όπως έχει ήδη μεταφραστεί.

Και ποιος είναι αυτός στους ώμους τού οποίου πέφτει το βάρος να γνωρίζει και να διασταυρώσει όλους τους τίτλους των βιβλίων αλλοδαπής προέλευσης που έχουν εκδοθεί στη γλώσσα προορισμού — ο μεταφραστής, ο επιμελητής, ο υπεύθυνος σειράς, ο διορθωτής ή ο εκδότης; Και τι συμβαίνει εάν ένα έργο κυκλοφορεί με ποικίλους τίτλους από διαφορετικούς εκδότες στη γλώσσα προορισμού; Κι αν ο καθένας απ' αυτούς τους εκδότες μεταγράφει και με διαφορετικό τρόπο το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα;

 

[Lina]

Και ποιος είναι αυτός στους ώμους τού οποίου πέφτει το βάρος να γνωρίζει και να διασταυρώσει όλους τους τίτλους των βιβλίων αλλοδαπής προέλευσης που έχουν εκδοθεί στη γλώσσα προορισμού — ο μεταφραστής, ο επιμελητής, ο υπεύθυνος σειράς, ο διορθωτής ή ο εκδότης;

Δεν ξέρω, εσύ να μας πεις που είσαι και εκδότης. Εγώ θα έλεγα ο συγγραφέας.

Το δεύτερο ερώτημα, αν δηλαδή το έργο κυκλοφορεί με ποικίλους τίτλους στη γλώσσα προορισμού, είναι μάλλον θεωρητικό μια και μιλάμε για ελληνικά ακαδημαϊκά συγγράμματα που δεν είναι δα και το φως της γνώσης διεθνώς για να γνωρίζουν τέτοια εκδοτική επιτυχία. Μερικές πρόχειρες λύσεις: παραθέτεις όλες τις εκδόσεις για να' σαι μέσα, επιλέγεις την πιο πρόσφατη για να μπορεί ευκολότερα να τη βρει ο αναγνώστης, επιλέγεις την εγκυρότερη, αν κάποια θεωρείται εγκυρότερη. Επειδή το βλέπω να ρωτάς ποιος θα κρίνει ποια είναι η εγκυρότερη, σπεύδω να απαντήσω: ο συγγραφέας. Είναι ειδικός στο αντικείμενό του και για ένα πολύκροτο βιβλίο της βιβλιογραφίας του που οι εκδότες σφάζονται για το ποιος θα το δημοσιεύσει, έχει άποψη για το ποια είναι η εγκυρότερη έκδοση.

Στην τελική, αν υπάρχουν δυσεπίλυτα προβλήματα, μεταφραστικά ή μη, δεν μεταφράζουμε τη βιβλιογραφία, ακόμη και αν το θεωρούμε σκόπιμο, και έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Και κανείς δεν θα μας κατηγορήσει γι' αυτό.

 

[nickel]

Συγγνώμη, Λίνα, σκόπευα να προσθέσω το In Greek και το ξέχασα. Ορισμένοι κανόνες το επιβάλλουν.

Ωστόσο, αν δεν προσθέσει, έστω στο στάδιο της μετάφρασης, ο συγγραφέας την όποια μετάφραση έχει υπόψη του, απαγορεύεται να το κάνει μόνος του ο μεταφραστής. Ο Beaton το έκανε ο ίδιος γιατί είχε υπόψη του και τις δύο εκδόσεις. Ωστόσο, ο μεταφραστής δεν μπορεί να ξέρει αν ο συγγραφέας γνωρίζει και αξιοποιεί και το μεταφρασμένο έργο (που μπορεί να περιέχει και νέα δεδομένα).

 

[Earion]

To "in Greek" συνιστάται να μπαίνει όταν δεν δίνεται ο πρωτότυπος τίτλος (ο οποίος γράφεται σε μεταγραφή, romanized), αλλά μόνο η μετάφρασή του.
Δηλαδή:
Grammatas, Theodoros. Theater and Culture (in Greek). Athens: Private publication, 2003.
Khourmouzios, Aimilios. Ancient Drama (in Greek). Athens: Oi Ekdoseis ton Philon, 1978.


Αλλά καλύτερα (προσωπική μου γνώμη και προτίμηση) να μπαίνει ο πρωτότυπος τίτλος (σε μεταγραφή πάντα, romanized).
Grammatas, Theodoros. Theatro kai paideia [Theater and Culture]. Athens: Private publication, 2003.
Khourmouzios, Aimilios. To arkhaio drama [Ancient Drama]. Athens: Oi Ekdoseis ton Philon, 1978.